EPISTOLAE, CI - CC. EPISTOLA CI.
AD RELIGIOSOS. Monachum, qui sine licentia discesserat,
redeuntem benigne suscipi postulat.0236A Fratrem Lambertum, quem in aliquibus forte fluctuantem suscepimus,
orantibus quidem vobis pro ipso constantem remisimus, et nulla jam, ut opinamur,
scrupulositate pristina laborantem. Causam quippe adventus ejus, necnon et
discessionis modum et intentionem sollicite nobis perscrutantibus, intentionem
quidem visus est habere inculpabilem, sed causam plane non sufficientem, ut tali
modo, id est sine licentia, discedere debuisset. Unde et sumpta justae in eum
invectionis occasione, increpato ut oportebat, et confirmato in quibus nutabat,
reditum 0236B ei persuasimus. Et pro redeunte rogamus,
dilectissimi fratres, esse vos videlicet praestabiles super fratris
praesumptione, sed praesumptione, ut videtis, satis simplici, et non malitiosa:
quandoquidem neque ad dexteram neque ad sinistram declinavit, sed directo ad nos
tramite venit, quos utique pro certo sciebat vestrae esse sanctitatis servos,
vestrae religionis amatores sincerissimos, et aemulatores fidelissimos.
Suscipite ergo eum vos, qui spirituales estis, in spiritu lenitatis;
confirmeturque in eo charitas, et excuset malum factum intentio bona. Imo
recuperate cum gaudio, quem dolebatis amissum; contractamque de fratris
egressione ac transgressione tristitiam effuget citissima de regressione
laetitia. Confido autem de Omnipotentis misericordia, quia 0236C quidquid exasperavit inordinata discessio, postmodum deliniet
emendata conversatio. EPISTOLA CII. AD QUEMDAM ABBATEM. Monachi cujusdam
dyscoli emendationem omni modo tentandam; sed incorrigibilem ejiciendum, ne
plures ejus consortio depraventur.1. Super fratre
turbato, et turbante fratres, et contemnente magistrum, breve tibi, sed fidele
damus consilium. Diaboli studium est circuire in domo Dei, et quaerere quem
devoret; tuae e contra vigilantiae, in quantum potes, nunquam locum dare
diabolo. Quanto igitur ille acrius insistit, quomodo a grege infirmam separet
oviculam, quatenus eo licentius 0236D rapiat, quo jam non fuerit
qui eripiat; tanto enixius tibi, quantum in te est, resistendum est, ne de manu
tua possit eam eruere, ne quando dicat inimicus: Praevalui adversus eum. Itaque
aggredere fratrem omni officio charitatis; videlicet beneficiis, salutaribus
monitis, secretis increpationibus, publicis inhortationibus, duris etiam et
verborum et verberum correptionibus; quodque efficacius esse solet, tuis ad Deum
pro eo fratrumque piis orationibus. 2. Quod si jam haec omnia
fecisti, nec profecisti; ad Apostoli consilium confugiendum est, dicentis: Auferte malum ex vobis (I Cor. V, 13). Auferatur
ergo malus, ne malos generet. Neque enim potest arbor mala fructus nisi malos
facere. Auferatur 0237A autem dico, sed non quomodo ipse vult; ut
videlicet tanquam ex tua licentia, cum male secura conscientia extra
congregationem, contra professionem, devitans subjectionem, sui juris esse, sua
permittatur vivere lege; 107 sed abscindatur,
ut ovis morbida a grege, ut putridum membrum a corpore; qui jam exinde se pro
certo noverit a te haberi tanquam ethnicum et publicanum. Et ne timeas esse
contra charitatem, si unius scandalum multorum recompensaveris pace,
quippe qui sua forte malitia, fratrum cohabitantium turbare facile poterat
unanimitatem. Consoletur te illa Salomonis sententia: Quem
Deus negligit, nemo potest corrigere (Eccle. VII, 14); et illa
Salvatoris: Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus,
eradicabitur (Matth. 0237B XV, 13); et illa
beati Joannis evangelistae de schismaticis: A nobis exierunt,
sed non erant ex nobis (I Joan., II, 19); et rursus apud
Apostolum: Infidelis si discedit, discedat (I Cor.
VII, 15). Alioquin non est relinquenda virga peccatorum super sortem
justorum, ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas. Melius est enim ut
pereat unus, quamunitas. EPISTOLA CIII. AD FRATREM WILLELMI MONACHI CLARAE-VALLENSIS. Insigni paupertatis religiosae
commendatione praevia, perstringit in eo nimium in res terrenas affectum, cum
damno pauperum, imo suo ipsius conjunctum, ut qui mallet sua morti, quam amori
Christi, cedere.1. Etsi facie ignotus nobis, etsi
corpore remotus a nobis, amicus tamen es; et amicitia notum jam nobis et
praesentem te facit. Hanc tibi, te nesciente, 0237C comparavit
non caro et sanguis, sed spiritus Dei, qui Willelmum fratrem tuum aeterna nobis
societate et spirituali charitate devinxit, ac per eum te quoque, si dignum
judicas. At, si sapis, non contemnes eorum amicitiam, quos Veritas beatos
clamat, et reges pronuntiat coelorum (Matth. V, 3). Quam quidem
beatitudinem non invidemus tibi: nec enim communicata tibi, nobis minuitur; nec
nostri proinde termini restringuntur, si et tu regnaveris. Quaenam vero invidiae
causa potest esse, ubi sortium magnitudini consortium multitudo nil detrahit?
Volo te esse amicum pauperum, magis autem imitatorem. Ille gradus proficientium
est, hic perfectorum. Amicitia pauperum, regum amicos constituit; amor 0237D paupertatis, reges. Regnum denique coelorum pauperum est; et est
regiae potestatis beare pro voluntate amicos. Facite,
inquit, vobis amicos de mammona 0238A iniquitatis; ut, cum defeceritis, recipiant vos in aeterna
tabernacula (Luc. XVI, 9). Vides quia magna dignitas sancta
paupertas sit, ut non modo patrocinium ipsa sibi non quaerat, sed et ferat
indigentibus. Quale est hoc, absque interventu cujuspiam angelorum vel hominum,
sola divinae gratiae confidentia, accedere per temetipsum ad vultum gloriae,
capessere summa rerum, attingere totius magnificentiae culmen? 2. Verum qualibus ista tu tibi impedias rebus, utinam sine
dissimulatione attendas. Vae! vae! vapor est ad modicum parens, quod aeternae
felicitatis aditum intercludit, quod perennis luminis incircumscriptam
charitatem abscondit, quod universitatis scientia fraudat, quod summae privat
dignitatis 0238B honore. Quousque tu tantae gloriae praefers
fenum, quod hodie est, et cras in clibanum mittitur; carnem dico et ejus
gloriam? Siquidem omnis caro fenum, et omnis gloria ejus tanquam flos feni
(Isa. XL, 6). Si sapis, si habes cor, si tecum est lumen oculorum
tuorum, desine jam ea sequi, quae et assequi miserum est. Beatus qui post illa
non abiit, quae possessa onerant, amata inquinant, amissa cruciant. Annon ea
satius cum honore spernis, quam cum dolore perdis? annon ea prudentius Christi
cedis amori, quam morti? Est in insidiis praedo, cujus manibus nec te nec tua
potes subducere. Non poterit praevideri, quia tanquam 108 fur
in nocte ita veniet. Nihil intulisti in hunc mundum, haud dubium quia nec
quidquam auferes (I Tim. VI, 7). Dormies 0238C somnum tuum, et nihil invenies in manibus tuis. Sed nosti haec:
non est in docendo te superflue laborandum. Orandum potius ut, quod tibi jam
nosse datum est, detur et implere prout oportet. EPISTOLA CIV. AD MAGISTRUM GUALTERUM DE CALVO-MONTE. Hortatur eum ad fugam saeculi; monens potiorem esse causam
Christi, et animae, quam parentum.1. Saepe meum animum
dulcissima tui subeunte memoria, doleo super te, Gualtere charissime, cogitans
nimirum illud tuae juventutis decus, et ingenii acumen, scientiae et eruditionis
ornatum, quodque his omnibus excellentius est in christiano, tuos illos mores
ingenuos quam inanibus studiis atteras, dum 0238D de tantis
muneribus, non auctori Christo, sed rebus deservias transitoriis. O si (quod
avertat Deus!) mors inopinata subripiens ista concusserit, heu! 0239A subito cuncta. velut ad impulsum urentis et furentis venti,
tanquam fenum velociter arescent, et quemadmodum olera herbarum cito decident.
Quid ergo tecum tolles de omni labore tuo, quem operatus fueris super terram?
quid retribues Domino pro omnibus quae tribuit tibi? quid, inquam, lucri pro tot
tibi creditis talentis referes creditori? O si vacuam manum invenerit ille, ille
donorum promptus quidem auctor, sed importunus exactor! Veniet enim, veniet, et
non tardabit, ad requirendum utique quod suum est cum usura. Suum nempe asserit
omne, quod te in tua patria pomposis, sed periculosis favoribus nobilitare
videtur. Genus clarum, corpus aptum, forma elegans, ingenium velox, eruditionis
utilitas, et honestas morum, gloriosa 0239B quidem sunt, sed ei a
quo sunt. Si tibi usurpas, est qui quaerat et judicet. 2. Esto
tamen: liceat tibi haec interim ascribere nomini tuo, et gloriari in laude tua,
et vocari ab hominibus rabbi, et facere tibi nomen grande duntaxat super terram:
quid tibi post mortem de his omnibus, nisi sola fortasse memoria relinquetur? et
hoc quoque solummodo super terram. Scriptum quippe est: Dormierunt somnum suum, et nihil invenerunt omnes viri divitiarum
in manibus suis (Psal. LXXV, 6). Quod si hic est finis omnium
laborum tuorum, ut pace tua dixerim, quid habes amplius jumento? Siquidem et de
tuo palefrido, cum mortuus fuerit, perhibebitur quia bonus fuit. Simul vide
quid tibi ante tribunal illud terrificum 0239C respondendum sit
de eo quod acceperis in vano animam tuam, et animam talem: si tamen inveniaris
nihil egisse amplius de immortali et rationali spiritu tuo, quam quodvis pecus
de suo; cum brutus utique spiritus non vivat, nisi quamdiu vivificat, et uno
eodemque momento et vivificare pariter desinat et vivere. Quid, quaeso, dignum
te judicabis, qui, factus ad imaginem factoris, tantae in te majestatis non
defendis dignitatem; et tu, homo cum esses, honorem tuum non intelligens,
comparatus jumentis insipientibus, et similis factus sis illis! dum nil
spirituale videlicet aut aeternum elaboraveris, sed instar belluini spiritus,
qui ut a corpore, ita cum corpore dissolvitur, solis fueris contentus
corporalibus 0239D ac temporalibus bonis, evangelici illius
surdus auditor consilii: Operamini non cibum qui perit, sed
qui permanet in vitam aeternam (Joan., VI, 27). Scriptum est
autem quod non ascendit in montem Domini, nisi qui non accepit
in vano animam suam. Sed ne is quidem, nisi etiam fuerit innocens manibus, et mundo corde (Psal. XXIII,
4). Videris tu an de tuis hoc 109 operibus simul et
cogitationibus praesumere audeas; sin autem, attende quid mereatur iniquitas, si
sola sufficit inutilitas ad damnationem. Et revera secura non erit spina vel
tribulus, ubi securis infructuosae arbori 0240A poni videbitur;
nec parcet pungenti, qui minatur et sterili. Vae igitur, et vae iterum de quo
dicetur: Exspectavi ut faceret uvas, et fecit labruscas!
(Isa. V, 4.) 3. Sed novi ego quam liquido et
copiose haec me quoque tacente cogitare sufficias; materno vero devinctus amore,
necdum possis abjicere quod jam contemnere noris. Et quid ego ad haec respondebo
tibi? Ut matrem deseras? sed inhnmanum videtur. Ut cum ipsa maneas? sed nec ipsi
expedit ut sit filio causa perditionis. Forte ut et mundo simul milites, et
Christo? sed nemo potest duobus dominis servire. Mater tua vult contraria tuae,
ac per hoc et suae ipsius saluti. Elige ergo tuae duobus quod vis, aut unius
videlicet satisfacere voluntati, aut utriusque 0240B saluti.
Verum si multum eam diligis, desere potius ipsam propter ipsam: ne, si Christum
deseras ut maneas cum ipsa, propter te pereat et ipsa. Alioquin male meruit de
te quae te peperit, si propter te perit. Quomodo enim non perit, quae ipsum quem
peperit, perimit? Et haec dixerim, ut tuo aliquo modo carnali condescendam
consulamque affectui. Caeterum fidelis sermo, et omni acceptione dignus: etsi
impium est contemnere matrem, contemnere tamen propter Christum, piissimum est.
Nam qui dixit, Honora patrem et matrem (Matth. XV,
4); ipse etiam dixit: Qui amat patrem aut matrem plus
quam me, non est me dignus (Matth. X, 37). EPISTOLA CV. AD ROMANUM ROMANAE CURIAE
SUBDIACONUM. Vitae religiosae propositum urget, mortis
memoriam inculcans.0240C BERNARDUS
abbas Clarae-Vallis, ROMANO suo, quod suo. Bene fecisti,
charissime, tui nobis per litteras et renovans dulcem memoriam, et excusans
molestissimam moram. Minime quidem desiderantium te cordibus ulla potuit
subrepere quandoque oblivio tuae dilectionis; sed te tui, fateor, pene oblitum
esse putavimus, priusquam illas litteras videremus. Nunc itaque rumpe moras, fac
cito quod scripsisti; et si veraciter stylus expressit affectum, efficaciter
opus stylum testificetur. Quid tardas ipsum, quem jamdudum concepisti, spiritum
parturire salutis? Nil mortalibus vel morte certius, vel incertius hora mortis:
0240D siquidem tanquam fur in nocte, ita veniet. Vae
praegnantibus in illa die! Si supervenerit et praevenerit hunc tam salutiferum
partum, heu! perfodiet domum, sanctum germen exstinguet. Cum
enim dixerint, Pax et securitas, tunc repentinus superveniet eis interitus,
sicut dolor in utero habentis, et non effugient (I Thess. V,
3). Volo te mortem etsi non effugere, certe vel non timere. Justus quippe
mortem, etsi non cavet, tamen non pavet. Denique si morte praeoccupatus fuerit,
in refrigerio erit (Sap. IV, 7). Moritur quidem et justus, sed
secure; quippe cujus 0241A mors ut praesentis est exitus vitae,
ita introitus melioris. Bona mors, si peccato moriaris ut justitiae vivas. Haec
mors necesse est ut praecurrat, ut sequatur illa secura. In hac vita, quandiu
durat, compara tibi illam quae semper durat. Dum vivis in carne, morere mundo,
ut post mortem carnis Deo vivere incipias. Quid enim si conciderit mors saccum
corporis tui, dum te subinde circumdet laetitia? O quam beati
mortui qui in Domino moriuntur, audientes a Spiritu, ut
requiescant jam a laboribus suis! (Apoc. XIV, 13.) Non solum
autem; sed et succedit jucunditas 110 de novitate, ac de
aeternitate securitas. Bona proinde mors justi propter requiem, melior propter
novitatem, optima propter securitatem. E contra, mors peccatorum pessima
(Psal. XXXIII, 22). 0241B Et audi unde pessima. Mala
siquidem est in mundi amissione, pejor in carnis separatione, pessima in vermis
ignisque duplici contritione. Eia ergo festina, exi, recede: moriatur anima tua
morte justorum, quo fiant et novissima tua horum similia. O quam pretiosa in
conspectu Domini mors sanctorum ejus! (Psal. CXV, 15.) Fuge,
quaeso; in via peccatorum ne steteris. Quomodo vivere potes, ubi mori non audes?
Cum panibus occurrere fugienti paratos nos esse confidito. EPISTOLA
CVI. AD MAGISTRUM HENRICUM MURDACH. Ad capessendum religiosae vitae statum
excitat, ejus delicias breviter insinuans.Dilecto suo
HENRICO MURDACH, BERNARDUS abbas 0241C dictus de Clara-Valle,
salutem, et non in via. 1. Quid mirum si inter prospera
fluctuas et adversa, qui necdum statuisti supra petram pedes tuos? Ac si jures
et statuas custodire judicia justitiae Domini, quid horum te poterit separare a
charitate Christi? O si scires et quid dicam! Oculus, Deus,
non vidit absque te, quae praeparasti diligentibus te (Isa. LXIV,
4). Sed tu, frater, qui, ut audivi, Prophetas legis, putas intelligis
quae legis? Nam si intelligis, sentis utique sensum propheticae lectionis esse
Christum. Quem videlicet si apprehendere cupis, citius illum sequendo, quam
legendo consequi potes. Quid quaeris verbum in Verbo, quod jam caro factum
praesto est oculis? Jam enim de latibulo 0241D prophetarum
egressus est ad oculos piscatorum; jam de monte umbroso et condenso, tanquam
sponsus de thalamo suo, prosilivit in campum Evangelii. Jam qui habet aures
audiendi, audiat illum clamantem in templo: Qui sitit, veniat
ad me, et bibat (Joan. VII, 37); et: Venite
ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos
(Matth. XI, 28). Tu ergo times deficere, ubi se Veritas reficere te
promittit? 0242A Certe si tantum te delectat tenebrosa aqua de
nubibus aeris, quanto jucundius haurias de serenissimis fontibus
Salvatoris? 2. O si semel paululum quid de adipe frumenti,
unde satiatur Jerusalem, degustares! quam libenter suas crustas rodendas
litteratoribus Judaeis relinqueres! O si te unquam in schola pietatis sub
magistro Jesu merear habere sodalem! O si mihi liceat purificatum prius tui
pectoris vasculum supponere unctioni quae docet de omnibus! O quam libens tibi
pariter calidos panes [subaudi porrigerem], quos utique
adhuc fumigantes, et quasi modo de furno, ut aiunt, recens tractos, de coelesti
largitate crebro Christus suis pauperibus frangit! Utinam si quam mihi guttam
quandoque de pluvia voluntaria, quam segregavit 0242B haereditati
suae, stillare dignetur in dulcedine sua pauperi Deus, mox eam tibi possem
refundere, et rursus a te vicissim recipere quod senseris! Experto crede:
aliquid amplius invenies in silvis, quam in libris. Ligna et lapides docebunt
te, quod a magistris audire non possis. An non putas posse te sugere mel de
petra, oleumque de saxo durissimo? An non montes stillant dulcedinem, et colles
fluunt lac et mel, et valles abundant frumento? Multis occurrentibus mihi
dicendis tibi, vix me teneo. Sed quia non lectionem, sed orationem petis,
adaperiat Dominus cor tuum in lege sua et in praeceptis suis. Vale. 3. Idipsum ipsi Willelmus et Ivo. Quid super hoc 111 vobis dicemus? Quod vos videre, et ad quid 0242C desideremus, scitis; quantum vero, nec nos dicere, nec vos scire
potestis. Oramus ergo Deum ut vobis, quo nos praeisse debueratis, tribuat vel
sequi: quatenus et in hoc tantae vos humilitatis magistrum teneamus, cum
videlicet non despexeritis magister sequi discipulos. EPISTOLA CVII. AD THOMAM PRAEPOSITUM DE
BEVERLA. Thomas iste Ordini Cistercienci in Clara-Valle
sese devoverat: procrastinantem Bernardus hortatur ad vota persolvenda. At surdo
cantatum sequens docebit epistola, ubi infelicem Thomae exitum commemorat. In
hac vero tota salutis oeconomia profundissime describitur.THOMAE dilecto filio, BERNARDUS, quod filio. 0242D 1. Quid opus est verbis? Fervens spiritus et vehemens desiderium
aperiri sola lingua non sufficit. Loquantur nobis affectum tuum et reliqua
membra. Praesens melius et innotesces nobis, et nos cognosces. Jamdudum ab
invicem tenemur alterutrum debitores, ego fidelis curae, tu humilis obedientiae.
Probet utrumque, si placet, opus, non calamus. Volo te et tibi usurpare, et in
me probare illam 0243A Unigeniti vocem: Opera
quae dedit mihi Pater ut faciam, ipsa testimonium perhibent de me
(Joan. V, 36). Sic revera, sic unici Filii spiritus testimonium
perhibet spiritui nostro, quod filii Dei sumus et nos, cum suscitans ex operibus
mortuis largitur opera vitae. Non ex foliis, non ex floribus, sed ex fructu
arbor bona malave dignoscitur. Denique a fructibus, ait,
cognoscetis eos (Matth. VII, 16). Opera
ergo, et non verba discernunt inter filios Dei et filios diffidentiae. Operibus
proinde desiderium et aperi tuum, et experire nostrum. 2.
Desideramus praesentiam tuam, quaerimus optatam, immo promissam exigimus. Cur
tanto? Nil in ea sane expetimus de carne et sanguine. Aut proficere ex te
cupimus, aut prodesse tibi. Generositas 0243B sanguinis,
proceritas corporis, forma elegans, juvenilis decor, praedia, palatia, immensa
supellex, infulaeque dignitatum (adde et mundi sapientiam): de mundo sunt haec;
et mundus quod suum est diligit. Sed quousque? Non solum enim non semper, utpote
qui non semper erit, verum nec diu quidem. Diu siquidem ista in te mundus habere
non poterit, et te quippe ipsum in brevi non habiturus, nam breves dies hominis
sunt. Mundus quidem cum suis concupiscentiis transit; sed te prius emittit, quam
ipse pertransit. Quid te sine fine delectat amor mox finiendus? Nos vero te, non
tua diligimus: tua sint, a quo sunt. Tu tuae promissionis memor, tui nobis
copiam diutius non negaris, amantibus te sinceriter, 0243C et
amaturis perenniter. Pure siquidem nos amantes in vita nostra, in morte quoque
non erimus separati. Nam ea quae in te, vel potius tibi appetimus, non hujus
corporis sunt, nec hujus temporis tantum: ideoque nec cum corpore deficiunt, nec
cum tempore praetereunt; quinimo posito corpore plus delectant, post tempora
durant. Nil simile habent cum supra enumeratis eorumve similibus, quae utique
insunt tibi, non ex Patre, sed ex mundo. Quid horum enim vel non praevenit
mortem, vel non invenit? 3. At vero ista optima pars est, quae
non auferetur in aeternum. Quid istud? Nec oculus vidit, nec auris audivit, nec
in cor hominis ascendit. Qui homo est, et secundum hominem ambulat, qui
videlicet, 0243D ut manifestius dicam, carni adhuc acquiescit et
sanguini, quid illud sit, penitus nescit; quia caro et sanguis non revelabunt
quae solus revelat Deus per Spiritum suum. Animalis ergo homo ad hoc secretum
112 nequaquam admittitur: siquidem non percipit ea quae sunt
spiritus Dei (I Cor. II, 14). Beati qui audiunt: Vos autem dixi amicos, quia omnia quaecunque audivi a Patre meo,
nota feci vobis (Joan. XV, 15). O saeculum nequam, quod solos
tuos sic soles beare amicos, ut Dei facias inimicos, consequenter et indignos
consilio beatorum! 0244A Plane enim qui amicus vult esse tuus,
inimicus Dei constituitur. Quod si servus nescit quid faciat Dominus ejus,
quanto minus inimicus? Porro autem amicus sponsi stat, et gaudio gaudet propter
vocem sponsi: unde et loquitur, Anima mea liquefacta est, ut
dilectus locutus est (Cantic. V, 6). Amicus itaque mundi
excluditur a consilio amicorum Dei, qui non spiritum hujus mundi acceperunt, sed
spiritum qui ex Deo est, ut sciant quae a Deo donata sunt sibi. Confiteor tibi,
Pater, quia abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea
parvulis. Ita, Pater, quia sic fuit placitum coram te (Matth. XI, 25,
26), non quia sic meritum vel ab ipsis. Omnes enim peccaverunt, et egent
gloria tua: ut gratis mittas Spiritum Filii tui clamantem 0244B in cordibus filiorum adoptionis, Abba, Pater. Hoc quippe spiritu
qui aguntur, hi filii sunt, nec paterno prorsus arcendi consilio. Habent nempe
in se manentem spiritum, qui scrutatur etiam profunda Dei. Denique quid
ignorent, quos unctio docet de omnibus? 4. Vae vobis, filii
hujus saecun, a vestra insipiente prudentia, ignorantes spiritum salutarem nec
participantes consilio, quod solus soli Pater aructat Filio, excepto cui
voluerit Filius revelare! Quis cognovit sensum Domini? aut quia consiliarius
ejus fuit? (Rom. XI, 34.) Non equidem nullus, sed rarus: soli sane
qui veraciter dicere possunt, Unigenitus qui est in sinu
Patris, ipse enarravit nobis (Joan. 0244C I,
18). Vae mundo a strepitu! Clamat in populis idem Unigenitus, tanquam
magni consilii angelus: Qui habet aures audiendi, audiat.
Et quoniam dignos non invenit sensus, quibus Patris committat arcanum, texit
parabolas turbis, ut audientes non audiant et videntes non intelligant. Caeterum
amici seorsum andiunt: Vobis datum est nosse mysterium regni
Dei (Luc. VIII, 8, 10); quibus et loquitur: Nolite timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare
vobis regnum (Luc. XII, 32). Qui sunt hi? Utique quos
praescivit et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse
primogenitus in multis fratribus. Magnum secretumque innotuit consilium. Novit
Dominus qui sunt ejus: sed quod notum erat Dei, manifestatum est hominibus. Nec
0244D alios sane dignatur tanti participatione mysterii, nisi eos
ipsos quos suos praescivit et praedestinavit. Nam quos praedestinavit, hos et
vocavit. Quis enim sane nisi vocatus, ad Dei accedat consilium? Quos autem
vocavit, hos et justificavit. Oritur quippe Sol, non is qui quotidie oriri
cernitur super bonos et malos, siquidem solis ad consilium vocatis prophetica pronuntiatione
promittitur: Vobis, inquit, qui timetis
Deum, orietur Sol justitiae (Malach IV, 2). Manentibus igitur
in tenebris filiis diffidentiae, evadit in novam hanc lucem lucis filius de
potestate 0245A tenebrarum, si tamen jam fidenter Deo dicere
potest: Particeps ego sum omnium timentium te
(Psal. CXVIII, 63). Vides quia praecedit timor, ut sequatur
justificatio? Forsitan ergo timore vocamur, amore justificamur. Denique justus
ex fide vivit (Rom. I, 17), illa procul dubio quae operatur ex
dilectione. 5. Audiat itaque in sui vocatione peccator quod
timeat: et sic accedens ad Solem justitiae, videat illuminatus quod diligat.
Quidnam est illud? Misericorpia Domini ab aeterno, et usque in
aeternum, super timentes eum (Psal. CII, 17). Ab aeterno propter praedestinationem, in
aeternum propter beatificationem. Altera carens principio, altera nesciens
finem. Siquidem quos ab aeterno praedestinat, in 0245B aeternum
beatificat, intercedente sane media vocatione una cum justificatione, duntaxat
in adultis. Sic ad ortum Solis justitiae sacramentum absconditum a saeculis de
praedestinatis et beatificandis, emergere quodammodo incipit ex abysso 113 aeternitatis, dum quisque vocatus per timorem, justificatus
per amorem, praesumit se quoque esse de numero beatorum, sciens nimirum quia
quos justificavit, illos et magnificavit (Rom. VIII, 29, 30). Quid
enim? audit se vocari, cum timore concutitur; sentit et justificari, cum amore
perfunditur: et de magnificatione diffidet! Initiatur, provehitur: et de sola
consummatione desperabit! Nempe si initium sapientiae timor Domini, in quo dicta
est esse nostra 0245C vocatio; quid nisi provectus in sapientia
est amor Dei, is duntaxat qui interim ex fide est, ex quo et nostra fit
justificatio? Quid item nisi consummatio in sapientia est ipsa, quam in fine
speramus, de divina illa et deifica visione glorificatio? Sic abyssus abyssum
invocat in voce cataractarum suarum, cum in terrore judiciorum suorum immensa
illa aeternitas, et aeterna immensitas, cujus sapientiae non est numerus, cor
hominis pravum et inscrutabile mira sua bonitate et potentia educit in
admirabile lumen suum. 6. Verbi gratia, ponamus hominem in
saeculo, saeculi adhuc et suae carnis amore retentum, et, cum terrestris hominis
imaginem portet, incubantem terrenis, nil de coelestibus cogitantem. Quis hunc
0245D non videat horrendis circumfusum tenebris, nisi qui in
eadem mortis umbra sedet? quippe cui nullum adhuc suae salutis signum eluxerit;
cui necdum in aliquo interna testetur inspiratio, an boni de se quidpiam aeterna
teneat praedestinatio. At vero si superna eum miseratio dignanter quandoque
respexerit, immiseritque spiritum compunctionis, quatenus ingemiscat et
resipiscat, mutet vitam, domet carnem, amet proximum, clamet ad Deum,
proponatque de caetero vivere Deo, non saeculo: ex qua deinde superni luminis
gratuita visitatione, et subita mutatione dexterae Excelsi, agnoscat se merito
quidem non jam irae, sed gratiae filium; quippe qui paternum erga se divinae
bonitatis experitur affectum; quod se utique hactenus in tantum latuerat 0246A ut non solum nesciret utrumnam dignus foret amore an odio, verum
etiam odium magis, et non amorem propria conversatio testaretur: erant enim
tenebrae adhuc super faciem abyssi; nonne is tibi videtur quasi de abysso
profundissima et tenebrosissima horrendae ignorantiae, in aliam quamdam quoque
trahi abyssum e regione amoenam et lucidam claritatis aeternae? 7. Et tunc demum quasi dividit Deus lucem a tenebris, cum peccator,
sole illucescente justitiae, abjectis operibus tenebrarum, induitur arma lucis;
et is quem prior vita ac propria conscientia, tanquam revera filium gehennae,
deputaverat ardoribus sempiternis; ad tantam visitantis se Orientis ex alto
dignationem respirans, gloriari etiam incipit 0246B praeter spem
in spe gloriae filiorum Dei, quam jam, nimirum e vicino revelata facie
exsultans, novo in lumine speculatur, et dicit: Signatum est
super nos lumen vultus tui, Domine; dedisti laetitiam in corde meo
(Psal. IV, 7). O Domine, quid est homo, quia innotuisti ei? aut
filius hominis, quia reputas eum? (Psal. CXLIII, 3.) Jam se, o bone
Pater, vermis vilissimus et odio dignissimus sempiterno, tamen confidit amari,
quoniam se sentit amare: imo quia se amari praesentit, non redamare confunditur.
Jam apparet in lumine tuo, o inaccessibilis Lux, quid boni penes te, etiam cum
malus esset, miserum maneret homonculum. Amat proinde non immerito, quia amatus
est sine merito: amat sine fine, quia sine principio se cognoscit amatum. Prodit
in lucem 0246C ad miseri consolationem magnum consilium, quod ab
aeterno latuerat in sinu aeternitatis: quod nolit videlicet Deus mortem
peccatoris, sed magis ut convertatur et vivat. Habes, homo, hujus arcani indicem
spiritum justificantem, eoque ipso testificantem spiritui tuo, quod filius Dei
et ipse sis. Agnosce consilium Dei in justificatione tui; confitere et dic, Consilium meum justificationes tuae (Psal. CXVIII,
24). Praesens namque justificatio tui, et divini est consilii revelatio,
et quaedam ad futuram 114 gloriam praeparatio. Aut certe
praedestinatio ipsa potius praeparatio est, justificatio autem magis jam
appropinquatio. Denique ait: Agite poenitentiam, quia
appropinquavit regnum coelorum (Matth. III, 2), 0246D Audi et de praedestinatione, quod ipsa sit praeparatio. Percipite, inquit, regnum quod vobis
paratum est ab origine mundi (Matth. XXV, 34). 8. Nemo itaque se amari diffidat, qui jam amat. Libenter Dei amor
nostrum, quem praevenit, subsequitur. Nam quomodo redamare pigebit, quos amavit
et necdum amantes? Amavit, inquam, amavit. habes enim dilectionis pignus
Spiritum, habes et testem fidelem Jesum, et hunc crucifixum. O geminum, ipsumque
firmissimum Dei erga nos amoris argumentum! Christus moritur, et meretur amari.
Spiritus afficit, et facit amari. Ille facit cur ametur; iste, ut ametur. Ille
suam multam dilectionem in nobis commendat, iste et dat. In illo cernimus quod
amemus; ab isto sumimus unde amemus. Charitatis 0247A igitur ab
illo occasio, ex isto affectio. Quanta confusio, Dei Filium ingratis oculis
cernere morientem! quod quidem facile contingit, si desit Spiritus. Nunc autem
quia charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui
datus est nobis (Rom. V, 5), amati amamus, amantes amplius meremur
amari. Si enim cum adhuc inimici essemus, reconciliati sumus Deo per mortem
Filii ejus, multo magis reconciliati salvi erimus in vita ipsius. Quid enim? qui
proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, non etiam
omnia cum ipso daturus est nobis (Rom. VIII, 32). 9. Cum ergo geminum teneamus nostrae salutis indicium, geminam
sanguinis et Spiritus effusionem, neutra sine altera prodest. Nam nec Spiritus
datur 0247B nisi credentibus in Crucifixum, nec fides valet, si
non operatur ex dilectione. Dilectio autem donum Spiritus est. Quod si secundus
homo (Christum loquor) factus est non solum in animam viventem, sed etiam in
spiritum vivificantem, ex uno videlicet moriens, ex altero mortuos suscitans;
quid mihi prodesse potest quod in ipso moritur, absque eo quod vivificat?
Denique ipse ait: Caro non prodest quidquam, Spiritus est qui
vivificat (Joan. VI, 64). Quid est autem, vivificat, nisi, justificat? Cum enim mors animae peccatum
sit, (anima quippe quae peccaverit ipsa morietur (Ezech. XVIII, 4);
vita ejus sine dubio justitia est, quoniam justus ex fide vivit. Justus autem
quis est, nisi qui amanti se Deo vicem rependit amoris? quod non fit nisi
revelante Spiritu 0247C per fidem homini aeternum Dei propositum
super sua salute futura. Quae sane revelatio non est aliud quam infusio gratiae
spiritualis, per quam, dum facta carnis mortificantur, homo ad regnum
praeparatur, quod caro et sanguis non possident; simul accipiens in uno Spiritu,
et unde se praesumat amatum, et unde redamet, ne gratis amatus sit. 10. Hoc itaque est illud sacrum secretumque consilium, quod a Patre
Filius in Spiritu sancto accipiens, suis, quos novit, per eumdem Spiritum,
justificando eos, communicat, et communicando justificat: quando id quisque
accipit in sui justificatione, ut incipiat et ipse cognoscere, sicut et cognitus
est; cum videlicet datur et ipsi praesentire 0247D aliquid de sua
ipsius futura beatitudine, quemadmodum ab aeterno latuit in praedestinante,
plenius appariturum in beatificante. De qua tamen jam percepta suimet ex parte
notitia, interim quidem glorietur in spe, nondum tamen in securitate. Quam
miserandi, qui ad tam jucundum justorum consilium, nullum adhuc tenent suae
vocationis testimonium! Domine, quis credidit auditui nostro? O utinam saperent
et intelligerent! Verum nisi crediderint, non intelligent. 11.
Sed habetis et vos, o infelices saeculi male 115 0248A securi amatores, vestrum seorsum a justis consilium. Squama
squamae conjungitur, et non est spiraculum in vobis. Habetis, inquam, et vos, o
impii, communicatum ad invicem consilium, sed plane adversus Dominum, et
adversus Christum ejus. Etenim si, dicente Scriptura, Pietas
est cultus Dei, profecto
quisquis plus amat mundum quam Deum, impius atque idololatra esse convincitur,
colens et serviens creaturae potius quam Creatori. Habentibus autem, ut dictum
est, sanctis atque impiis suum ad se quibusque consilium, magnum procul dubio
inter utrosque chaos firmatum est. Nam quomodo justus longe se facit a consilio
et concilio malignantium, ita nec resurgunt omnino impii in judicio, neque
peccatores in consilio justorum. Est
quippe 0248B justorum consilium, pluvia voluntaria, quam
segregavit Deus haereditati suae: est consilium vere secretum, descendens
nimirum sicut pluvia in vellus: est fons signatus, cui alienus non communicat:
est sol justitiae, qui timentibus Deum tantum oritur. 12. Porro
caeteros advertens propheta in sui siccitate et caecitate remanentes, justorum
siquidem imbris et lucis expertes infecundos ac tenebrosos, confusos et aversos,
subsannat et notat: Haec est, inquiens, gens quae non audivit vocem Dei sui (Jerem. VII,
28). Non vultis, o miseri, dicere cum David, Audiam
quid loquatur in me Dominus Deus (Psal. LXXXIV, 9): utique
foris fusi in vanitates et insanias falsas, intimum optimumque non requiritis
veritatis 0248C auditum. Filii hominum,
usquequo gravi corde? utquid diligitis vanitatem, et quaeritis mendacium?
(Psal. IV, 3.) Surdi ad vocem veritatis, ignorantes consilium
cogitantis cogitationes pacis, sed et loquentis pacem in plebem suam, et super
sanctos suos, et in eos qui convertuntur ad cor. Jam vos,
inquit, mundi estis, propter sermonem quem locutus sum
vobis (Joan. XV, 3). Ergo qui hunc sermonem non audiunt,
immundi sunt. 13. Caeterum tu, o charissime, huic voci Dei tui,
dulciori super mel et favum, si praeparas aurem interiorem, fuge curam
exteriorem, ut expedito et vacante interno sensu, dicas et tu cum Samuele: Loquere, Domine, quia audit servus tuus (I Reg. III,
10). Vox haec non sonat in foro, sed nec auditur in 0248D publico. Secretum consilium, secretum quaerit et auditum.
Auditui tuo gaudium pro certo dabit et laetitiam, si sobria auro perceperis.
Abrahae praecipitur exire de terra et de cognatione sua, ut videre et possidere
mereretur terram viventium (Gen. XII, 1). Jacob relicto fratre et
patria Jordanem transit in baculo (Gen. XXXII, 10), et excipitur
Rachelis amplexibus (Gen. XXIX, 11). Joseph dominatur Aegypto
(Gen. XLI), mercatione furtiva patri sublatus et patriae
(Gen. XXXVII). Ecclesia jubetur, ut concupiscat Rex decorem ejus,
oblivisci populum suum, et domum 0249A patris sui (Psal.
XLIV, 11, 12). Puer Jesus inter cognatos et notos a parentibus quaeritur,
nec tamen invenitur (Luc. II, 44, 45). Fuge fratres tuos et tu, si
tuam vis invenire salutem. Fuge, inquam, de medio Babylonis, fuge a facie gladii
aquilonis. Parati sumus cum panibus occurrere fugienti. Abbatem tuum me nominas;
non renuo interim propter obsequium. Obsequium dico, non quod exigam, sed quod
exhibeam: sicut Filius hominis non venit ministrari, sed
ministrare, et animam suam dare in redemptionem pro multis. Verumtamen si
dignum judicas, accipe condiscipulum, quem magistrum eligis. Unus sit ambobus
magister Christus: et ipse sit epistolae finis, qui finis est ad justitiam omni
credenti (Rom X, 4). EPISTOLA CVIII. AD THOMAM DE SANCTO-AUDOMARO, POST TRANSGRESSIONEM PROMISSIONIS SUAE VENIENDI AD CONVERSIONEM.
Hunc relictis studiis religionem ingredi hortatur, proposito
Thomae de Beverla exitu infelici.0249B Charissimo filio suo THOMAE, frater BERNARDUS Clarae-Vallis vocatus
abbas, in spiritu timoris ambulare. 1. Bene facis agnoscens
debitum tuae promissionis, et dilatae reatum solutionis non diffitens: sed volo
116 te non solum quid, sed et cui promiseris, cogitare: nam
ego mihi nihil usurpo ex eo quod me coram, et non mihi promissum ipse mecum
recolis. 0249C Frustra proinde times exprobratum tibi iri a me
super frustratoria dilatione, qui testis accitus sum, et non dominus voti. Vidi et gavisus sum; et hoc oro, ut gaudium meum plenum sit: quod
non erit, nisi cum fuerit impleta promissio. Terminum posuisti, quem non
oportuit transgredi. Transgressus es, quid ad me? tuo domino stas, aut cadis.
Mihi sane decretum est pro imminenti periculo non probris, non minis agere
tecum, sed monitis; idque quatenus aequo admiseris animo. Si me audieris, bene;
si non, ego non judico quemquam: est qui quaerat et judicet; qui enim judicat
nos, Dominus est (I Cor. IV, 4). Et hinc tibi plus timendum
arbitror ac dolendum, quia non homini, sed Deo mentitus es. Etsi ego tuae, ut
vis, verecundiae parco coram hominibus, 0249D num illa, quae
coram Deo est, impudentia impunita relinquitur? Quid quaeso, rationis habet
verecundari ad diem hominis, et vultum Dei non vereri? Nam vultus Domini super
facientes mala (Psal. XXXIII, 17). Tu ergo plus times opprobria
quam tormenta; et qui trepidas ad linguam carnis, contemnis gladium qui devorat
carnes? Haeccine est illa morum pulcherrima compositio, qua informari te scribis
scientiae hujus apprehensione, cujus studio et amore sic ferves, ut non verearis
sancto proposito praejudicium facere? 2. Sed quaeso te, quod
memoriale virtutis, quae 0250A laus disciplinae, quis scientiae
profectus, vel artis fructus, trepidare timore ubi non est timor, et timorem
Domini relinquere? Quam salubrius disceres Jesum, et hunc crucifixum! quam
utique scientiam haud facile, nisi qui mundo crucifixus est, apprehendit.
Falleris, fili, falleris, si te putas invenire apud mundi magistros, quam soli
Christi discipuli, id est mundi contemptores, Dei munere assequuntur. Nec enim
hanc lectio docet, sed unctio; non littera, sed spiritus; non eruditio, sed
exercitatio in mandatis Domini. Seminate, inquit, vobis justitiam, metite spem vitae, illuminate vobis lumen
scientiae (Osee, X, 12). Vides quia non recte
proditur ad lumen scientiae, nisi justitiae germen procedat [al.
praecedat] ad animam, ex quo formetur granum vitae, et non 0250B
palea gloriae. Quid ergo? nondum tibi ad justitiam seminasti, nondum spei
manipulos messuisti; et veram te praesumis sectari scientiam! nisi forte pro
vera supponitur illa quae inflat. Et stultius erras appendens argentum tuum non
in panibus, et labores tuos non in saturitate. Obsecro, redi ad cor, et adverte
hunc annum [edit. annuum], terminum quem tu tibi
indulsisti in injuriam Dei, non esse annum placabilem Domino, sed discordiae
seminarium, ira fomitem, nutrimentum apostasiae, qui spiritum exstinguat,
gratiam intercludat, teporem afferat illum qui Deo solet vomitum
provocare. 3. Heu! heu! videris mihi uno spiritu ambulare,
sicut et uno censeri nomine, cum altero illo Thoma, olim scilicet praeposito de
Beverla, qui cum se 0250C similiter nostro Ordini et nostrae
domui toto desiderio devovisset, coepit induciari, et ita paulatim refrigescere,
donec subita et horrenda morte praereptus factus de medio est saecularis et
praevaricator, et duplo filius gehennae (quod ab eo, si fieri potest, avertat
misericors et miserator Dominus!). Exstat epistola, quam ad eum frustra scripsi
(Epist. praeced.): nisi quod meam ipsius animam liberavi, denuntians, quod in me
fuit, quae oportuit fieri cito. Beatus foret, si me audisset. Dissimulavit:
mundus ego sum a sanguine ejus. Verum id non sufficit mihi; quia etsi sim in
facto isto securus de me, illa tamen, quae non quaerit quae sua sunt, charitas
urget me lugere illum qui securus non exiit, quoniam male securus 0250D vixit. O judiciorum Dei abyssus multa! o terribilis 117 in consiliis Deus super filios hominum! Spiritum donavit,
quem erat denuo ablaturus, ut esset supra modum peccans peccatum; et gratia
subintravit, ut abundaret delictum: quod tamen non fuit culpa dantis, sed
addentis praevaricationem. Sui nimirum arbitrii erat, quo male liber liberum
habuit constristare spiritum, contemnere gratiam, nec mancipare effectui
suggestum Dei, ut posset dicere: Gratia Dei in me vacua non
fuit (I Cor. XV, 10). 4. Tu si sapis, illius
insipientia proderit tibi, et 0251A lavabis manus tuas in
sanguine peccatoris, et curabis cito absolvere te a laqueo perditionis, me a
timore horribili. Ego enim haud secus fero, fateor, aversionem tuam, quam
eviscerationem meam: quoniam charissimus factus es mihi, et paterno te amplector
affectu. Ea propter ad omnem recordationem tui, animam meam transverberat
gladius iste timoris, tanto acerbius, quanto te minus timentem considero. Scio
nempe, ubi de talibus legerim: Cum dixerint, pax et securitas,
tunc subitaneus eis superveniet interitus, tanquam in utero habenti, et non
effugient (I Thess. V, 3). Multa autem praesentio imminere
tibi pavenda tardanti resipiscere, tanquam multa expertus, quae o si cognovisses
et tu! Crede ergo experto, crede amanti: cui ex altero non falli,, 0251B ex altero non fallere inesse cognoscis. EPISTOLA CIX. AD ILLUSTREM JUVENEM
GAUFRIDUM DE PERRONA, ET SOCIOS EJUS. Nobiles juvenes ob
religiosae vitae propositum praedicat et ad perseverantiam
hortatur.Dilectis filiis GAUFRIDO et sociis ejus,
BERNARDUS abbas dictus Clarae-Vallis, spiritum consilii et fortitu linis. 1. Sermo qui insonuit, aedificat multos, imo universam laetificat
civitatem Dei, ita ut laetentur coeli, et exsultet terra, et omnis lingua
glorificet Deum de vestra conversione. Terra mota est, quia coeli distillaverunt
a facie Dei Sinai, pluentes istis diebus solito abundantius pluviam voluntariam,
quam segregavit 0251C Deus haereditati suae. Non apparebit ultra
vacua in vobis crux Christi, quemadmodum in multis filiis diffidentiae, qui
tardantes converti ad Dominum de die in diem, improvisa morte subtracti, in
puncto descendunt ad inferos. Omnino refloruit et nunc quasi de novo lignum in
quo pependit Dominus gloriae, qui mortuus est, non tantum pro gente, sed ut
filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Ipse, ipse colligit vos,
qui diligit vos tanquam viscera sua, tanquam fructum pretiosissimum crucis suae,
0252A tanquam dignissimam recompensationem effusi sanguinis sui.
Si ergo gaudent angeli super uno peccatore poenitentiam agente (Luc. XV,
10), quid in tam multis, et illis peccatoribus, qui, quanto illustriores
videbantur in saeculo, scientia, genere, juventute, tanto pluribus erant
perditionis exemplum? Legeram, Non multos nobiles, non multos
sapientes, non multos potentes elegit Deus (I Cor. I, 26, 27);
at nunc praeter regulam mira Dei potentia talium convertitur multitudo. Vilescit
gloria praesens, juventutis flos conculcatur, non reputatur generositas;
sapientia mundi stultitia judicatur; non acquiescitur carni et sanguini;
parentum et charorum renuntiatur affectibus; favores, et honores, et dignitates
reputantur ut stercora, ut Christus lucrifiat. Laudarem vos, si vobis haec
accidisse 0252B ex vobis cognoscerem: caeterum digitus Dei est
iste, mutatio plane dexterae Excelsi. Datum optimum est, et donum perfectum 118, nec dubium quin descendens a Patre luminum. Idcirco in ipsum
omne praeconium jure referimus, qui facit mirabilia solus, qui fecit ne in vobis
otiosa jam esset ea, quae apud se est, copiosa redemptio. 2.
Quid igitur opus est facto, dilectissimi, nisi ut satagatur quomodo laudabile
propositum dignum consequatur effectum? Studete proinde perseverantiae, quae
sola virtutum coronatur. Non inveniatur apud vos, Est et Non, ut sitis filii
Patris vestri qui est in coelis, apud quem nimirum non est transmutatio, nec
vicissitudinis obumbratio. Vos quoque, fratres, in eamdem imaginem
transformamini a claritate 0252C in claritatem, tanquam a Domini
Spiritu, curantes omni vigilantia et ipsi non inveniri leves, instabiles,
fluctuantes. Scriptum est enim: Vir duplex animo, inconstans
est in omnibus viis suis (Jacobi I, 8); et rursum: Vae ingredienti terram duabus viis! (Eccli. II,
14.) Et ego, charissimi, quantum congratulor vobis, tantum gratulor et
mihi, qui, ut accepi, dignus habitus sum minister eligi consilii hujus. Et
consilium do, et auxilium spondeo. Si videor necessarius, aut certe si dignus
judicor, non recuso laborem, 0253A non deero pro viribus. Devotus
suppono humeros, etsi jam fessos, sarcinae huic, si mihi coelitus imponatur. Laetus
et obviis, ut dicitur, manibus excipio cives sanctorum, et domesticos Dei. Quam
libens, juxta mandatum propheticum, occurro cum panibus fugientibus a facie
gladii, aquam fero sitientibus! (Isa. XXI, 14.) Reliqua posui in
ore nostri, imo et vestri Gaufridi. Quidquid vobis vice nostra dixerit ille,
nostrum non dubitetis esse consilium. EPISTOLA CX. AD PARENTES EJUSDEM GAUFRIDI
CONSOLATORIA. Non esse cur filium religiosum tanquam perditum
lugeant, vel etiam cur delicatulo metuant.1. Si filium
vestrum Deus facit et suum, quid vos perditis, aut ipse quid perdit? Fit de
divite ditior, 0253B de nobili generosior, clarior de illustri;
et, quod his omnibus majus est, sanctus de peccatore. Oportet autem eum
praeparari regno quod sibi paratum est ab origine mundi, atque hujus rei gratia
modicum tempus, quod vivere habet, manere nobiscum, donec abrasa spurcitia vitae
saecularis, ac terreno deterso pulvere, coelesti mansioni fiat idoneus. Si
diligitis eum, gaudebitis utique quia vadit ad Patrem, et talem Patrem. Ipse
quidem vadit ad Deum, sed vos non perditis eum; quin potius multos per eum
acquiritis vobis filios. Quotquot sumus in Clara-Valle vel de Clara-Valle ipsum
in fratrem, vos in parentes suscipimus. 2. At fortassis
metuitis corpori ejus vitae asperitatem, quod nimirum tenerum nostis esse ac
delicatum. 0253C Caeterum de hujusmodi timore dicitur: Ibi trepidaverunt timore, ubi non fuit timor (Psal.
XIII, 5). Confidite, consolamini: ego ero illi in patrem, et ipse erit
mihi in filium, quousque de meis manibus excipiat eum Pater misericordiarum et
Deus totius consolationis. Nolite ergo lugere, et nolite flere; quia Gaufridus
vester festinat ad gaudium, non ad luctum. Ego ero illi pater, ego mater, ego
frater et soror. Ego faciam ei prava in directa, et aspera in vias planas: ego
ei omnia sic temperabo et sic dispensabo, ut et spiritus proficiat, et corpus
non deficiat. Denique serviet Domino in laetitia et exsultatione, et cantabit in
viis Domini, quoniam magna est gloria Domini. 119 EPISTOLA CXI. EX PERSONA
ELIAE MONACHI AD PARENTES SUOS. Hortatur eos ne se Deo servire
volentem impedire aut retrahere conentur: indignum id fore et
frustraneum.0253D Charis parentibus
suis, INGORRANNO et IVETAE HELIAS 0254A monachus, sed peccator,
quotidianas orationes . 1. Sola causa, qua non liceat obedire
parentibus, Deus est. Ipse enim dicit: Qui amat patrem aut
matrem plus quam me, non est me dignus. Si me vere ut boni, ut pii parentes
diligitis; si veram, si fidelem erga filium pietatem habetis: quid me Patri
omnium Deo placere satagentem inquietatis, et ab ejus servitio, cui servire
regnare est, retrahere attentatis? Vere nunc cognosco quia inimici hominis,
domestici ejus (Michaeae VII, 6). In hoc vobis obedire non debeo,
in hoc vos non agnosco parentes, sed hostes. Si diligeretis me, gauderetis
utique quia vado ad meum atque vestrum, imo universorum Patrem. Alioquin quid
mihi et vobis? quid a vobis habeo, nisi 0254B peccatum et
miseriam? Hoc solum, quod gesto, corruptibile corpus de vestro me habere fateor
et agnosco. Non sufficit vobis quod me in hanc saeculi miseriam miseri miserum
induxistis; quod in peccato vestro peccatores peccatorem genuistis; quod et in
peccato natum, de peccato nutristis: nisi etiam invidendo mihi misericordiam,
quam consecutus sum ab eo qui non vult mortem peccatoris, filium insuper
gehennae faciatis? 2. O durum patrem! o saevam matrem! o
parentes crudeles et impios; imo non parentes, sed peremptores: quorum dolor,
salus pignoris; quorum consolatio, mors filii est!. qui me malunt perire cum
eis, quam regnare sine eis! qui me rursus ad naufragium, 0254C unde tandem nudus evasi; rursus ad ignem, unde vix semiustus
exivi; rursus ad latrones, a quibus semivivus relictus sum, sed miserante
Samaritano jam aliquantulum convalui, revocare conantur: et militem Christi
prope jam rapto coelo triumphantem (quod non in me glorior, sed in eo qui vicit
mundum) ab ipso jam introitu gloriae, tanquam canem ad vomitum, tanquam suem ad
lutum, ad saeculum reducere moliuntur! Mira abusio! domus ardet, ignis instat a
tergo, et fugienti prohibetur egredi, evadenti suadetur regredi! et hoc ab his
qui in incendio positi sunt, et obstinatissima dementia ac dementissima
obstinatione fugere periculum nolunt. Proh furor! si vos contemnitis mortem
vestram, cur etiam appetitis meam? Si, inquam, negligitis salutem 0254D vestram, quid juvat etiam persequi meam? Quare vos non potius
sequimini me fugientem, ut non ardeatis? An hoc est vestri cruciatus levamen, si
me etiam perimatis: et hoc solum timetis, ne soli pereatis? Ardens ardentibus
quod solatium praestare poterit? quae, inquam, consolatio damnatis, 0255A socios habere suae damnationis? quodve remedium morientibus,
alios videre morientes? Non hoc mihi persuadet dives ille qui, in tormentis
desperatus de sui liberatione, rogabat nuntiari fratribus suis ne et ipsi
venirent in locum eumdem tormentorum (Luc. XVI, 28), timens procul
dubio ex suorum cruciatu augeri suum. 3. Quid ergo? ibo et
consolabor lugentem matrem meam mei ad tempus visitatione, ut in aeternum lugeam
et me et ipsam sine consolatione? Ibo, inquam, et satisfaciam patri meo
irascenti pro mei ad tempus absentia, consolandus et ipse ad tempus de ejus
praesentia, ut postmodum et quisque pro se, et uterque pro alterutro
inconsolabili desoletur tristitia? An potius exemplo Apostoli non acquiescens
0255B carni et sanguini (Galat. I, 16) 120, vocem audiam Domini jubentis: Dimitte
mortuos sepelire mortuos suos (Matth. VIII, 22); et cantabo
cum David: Renuit consolari anima mea (Psal. LXXVI,
3); et cum Jeremia, Diem hominis non concupivi, Domine
tu scis? (Jerem. XVII, 16.) Quid enim? funes ceciderunt mihi
in praeclaris, et coelestis haereditas praeclara est mihi (Psal. XV,
6); et terrena adulatur promissio, blanditur consolatio carnis! Gustato
spiritu, necesse est desipere carnem; affectanti coelestia, terrena non sapiunt;
aeternis inhianti, fastidio sunt transitoria. Desinite igitur, parentes mei,
desinite et vos frustra plorando affligere, et me gratis revocando inquietare:
ne, si adjeceritis nuntios ultra mittere pro me, plus 0255C me
elongare cogatis. Si autem dimittitis, Claram-Vallem in perpetuum non dimittam.
Haec requies mea in saeculum saeculi, hic habitabo, quoniam elegi eam. Ibi pro
meis atque vestris peccatis jugiter orabo; ibi precibus assiduis (quod et vos
cupitis) impetrabo, si potero, ut, qui ejus amore hoc modico tempore ab invicem
separamur, in alio saeculo simul felici et inseparabili societate, in ejus amore
vivamus per omnia saecula saeculorum. Amen. EPISTOLA CXII. AD GAUFRIDUM LEXOVIENSEM. Dolet eum deserto
religionis proposito rediisse aa saeculum; et ad resipiscentiam
hortatur.1. Doleo super te, fili mi Gaufride, doleo
super te. Et merito. Quis enim non doleat florem juventutis 0255D tuae, quem laetantibus angelis Deo illibatum obtuleras in odorem
suavitatis, nunc a daemonibus conculcari, vitiorum spurcitiis, et saeculi
sordibus inquinari? Quomodo qui vocatus eras a Deo, revocantem diabolum
sequeris, et quem Christus trahere coeperat post se, repente pedem ab ipso
introitu gloriae retraxisti? In te experior nunc veritatem sermonis Domini, quem
dixit: Inimici hominis, domestici ejus (Matth. X,
36). Amici tui et proximi tui adversum te appropinquaverunt, et
steterunt. Revocaverunt te in fauces leonis, et in portis mortis iterum
collocaverunt te. Collocaverunt te in obscuris, sicut 0256A mortuos saeculi: et jam parum est ut descendas in ventrem
inferi; jam te deglutire festinat, ac rugientibus praeparatis ad escam tradere
devorandum. 2. Revertere, quaeso, revertere, priusquam te
absorbeat profundum, et urgeat super te puteus os suum; priusquam demergaris,
unde ulterius non emergas; priusquam ligatis manibus et pedibus projiciaris in
tenebras exteriores, ubi est fletus et stridor dentium; priusquam detrudaris in
locum tenebrosum, et opertum mortis caligine. Erubescis forte redire, quia ad
horam cessisti. Erubesce fugam, et non post fugam reverti in praelium, et rursum
pugnare. Necdum finis pugnae, necdum ab invicem dimicantes acies discesserunt:
adhuc victoria prae manibus est. Si vis, nolumus vincere sine te, nec tuam 0256B tibi invidemus gloriae portionem. Laeti occurremus tibi, laetis
te recipiemus amplexibus, dicemusque: Epulari et gaudere
oportet, quia hic filius noster mortuus fuerat, et revixit; perierat, et
inventus est (Luc. XV, 32). EPISTOLA CXIII. AD SOPHIAM VIRGINEM. Eam praedicat ob spretam mundi gloriam: et expositis religiosarum
virginum elogiis, privilegiis, praemiis ac ornamentis ad perseverantiam
hortatur.BERNARDUS abbas de Clara-Valle, SOPHIAE
virgini, virginitatis servare titulum, apprehendere fructum. 1.
Fallax gratia, et vana est pulchritudo: mulier 0256C timens Deum,
ipsa laudabitur (Prov. XXXI, 30). Condelector, filia, gloriae
virtutis tuae, qua fallacem mundi gloriam respuisse narraris. Ipsa quippe digne
respuitur; sed quia multi 121 aliter sapientes in ejus
aestimatione desipiunt, tu jure laudaris, quia non falleris. Flos feni est,
vapor est ad modicum parens. Ipse ejus qualiscunque status, nonne plus
anxietatis, quam jucunditatis habet? Dum vindicas, dum defendis, dum invides,
dum suspicaris, dum semper ambis quae non habes, et, nonnullis adeptis,
acquirendi non tepescit ardor, quae requies in gloria tua? Si qua tamen est,
praeterit jucunditas non reditura, et manet anxietas non relictura. Caeterum
videas eam quamplurimos non apprehendere, contemnere perpaucos. Cur hoc?
Profecto quia necessitas 0256D multorum est, virtus paucorum.
Paucorum, inquam, paucorum, praesertim nobilium. Denique non multos nobiles, sed
ignobilia mundi elegit Deus (I Cor. I, 26-28). Proinde benedicta tu
in nobilibus, quae, pro gloria certantibus caeteris, de contemptu gloriae
gloriosius sublimaris, et sublimius gloriaris; insignior plane atque illustrior,
quod de paucis facta es, quam quod orta de magnis. Illud namque Dei munere tuum
est, hoc tuorum. Porro quod tuum est, tanto charius est, quanto rarius. Nam si
in viris virtus rara est avis in terris , quanto
magis in femina fragili et nobili? Denique mulierem fortem 0257A quis inveniet? (Prov. XXXI, 10). Multo magis quis
fortem et nobilem? Minime quidem Deus est acceptor personarum: nescio tamen quo
pacto virtus in nobili plus placet. An forte quia plus claret? siquidem
ignobilis, cum caret gloria, non facile liquet utrum quia nolit, an quia non
possit habere. Laudo factam de necessitate virtutem; sed plus illam quam eligit
libertas, non indicit necessitas. 2. Certent ergo caeterae,
quae spem non habent, pro rerum fugacium atque fallacinm vili brevique gloriola:
tu spei, quae non confundit, innitere. Tu te, inquam, ei quod breve hoc ac
momentaneum tribulationis tuae supra modum in sublime operatur, ponderi gloriae
reservato. Quod si tibi exprobraverint filiae Belial, illae quae extento collo,
fractis incedunt 0257B gressibus, compositae et circumornatae ut
similitudo templi; responde: Regnum meum non est de hoc mundo; responde: Tempus
meum nondum advenit, tempus autem vestrum semper est paratum: responde: Gloria
mea abscondita est cum Christo in Deo; cum autem Christus apparuerit vita mea,
tunc et ego apparebo cum ipso in gloria (Coloss. III, 4). Quanquam
et si gloriari oportet, potes tu quoque ingenue, potes secure, tantum in Domino.
Omitto sane coronam, quam tibi Dominus praeparavit in aeternum. Sileo
repromissiones, quae te in posterum manent: quod felix sponsa admittenda es
revelata facie speculari gloriam sponsi tui; quod te sibi exhibiturus est
gloriosam, non habentem maculam aut 0257C rugam, aut aliquid
hujusmodi; quod aeternis excepturus amplexibus, ponet laevam sub capite tuo, et
dextera illius amplexabitur te. Praetereo locum nominatum, quem virginitatis
praerogativa singularem a filiis et filiabus in regno es procul dubio sortitura.
Sileo et canticum illud novum, quod virgo cum virginibus singulari nihilominus
dulcique modulamine canitura, laetaberis in ipso, et laetificabis
civitatem Dei, cantans, et cursitans, et sequens Agnum quocunqne ierit. Illud
siquidem nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quod
tibi praeparatum est, et cui te praeparari oportet. 3. Haec
ergo praetermitto, quae in futuro reposita sunt tibi: praesentia tantum loquor,
ea loquor quae de primitiis spiritus jam tenes, sponsi xenia, arrhas 0257D sponsalitias, benedictiones dulcedinis, in quibus te praevenit,
quem et subsecuturum, atque quod deest completurum exspectas. Ille, ille in
medium veniat summo decore spectabilis, ipsis quoque angelis admirandus ornatus:
et proferant si quid simile habent filiae Babylonis, quarum vere gloria in
confusione. Induuntur purpura et bysso, et subinde conscientia pannosa jacet:
fulgent monilibus, moribus sordent. E contra tu foris pannosa, intus speciosa
resplendes, sed divinis aspectibus, non humanis. Intus est quod delectat, quia
intus est quem delectat: nisi forte tu dubitas 122 habitare
Christum per fidem in corde tuo. Denique omnis gloria ejus
0258A filiae regis ab intus (Psal. XLIV, 14).
Jucundare, filia Sion, et exsulta satis, filia Jerusalem, quia concupivit Rex
speciem tuam: si tamen confessionem et decorem induis, amicta lumine sicut
vestimento. Nempe confessio et pulchritudo in conspectu ejus. Cujus? Speciosi
forma prae filiis hominum; ipsius in quem desiderant angeli prospicere.
4. Audis cui places: ama unde places, ama confessionem, ob quam
amaris: ama confessionem, si affectas decorem. Confessioni jungitur decor,
jungitur pulchritudo. Habes utrumque: Confessionem et decorem
induisti (Psal. CIII, 1); et: Confessio et
pulchritudo in conspectu ejus (Psal. XCV, 6). Revera ubi
confessio, ibi pulchritudo, ibi decor. Si peccata sunt, in confessione lavantur:
si bona opera, confessione 0258B commendantur. Cum mala tua
confiteris, sacrificium est Deo spiritus contribulatus: cum Dei beneficia,
immolas Deo sacrificium laudis. Bonum animae ornamentum confessio, quae et
peccatorem purgat, et justum reddit purgatiorem. Absque confessione justus
judicatur ingratus, et peccator mortuus reputatur. A mortuo quippe, tanquam qui
non sit, perit confessio (Eccli. XVII, 26). Confessio igitur,
peccatoris est vita, justi gloria: et necessaria est peccatori, et justum
mihilominus decet. Denique rectos decet laudatio (Psal. XXXII, 1).
Serica, et purpura, et tincturarum fucus decorem habent, sed non praebent.
Quidquid tale applices corpori, exponit speciem suam, non deponit. Secum denique
tollit, cum tollitur 0258C ipsum. Porro decor qui cum veste
induitur, et cum veste deponitur, vestis procul dubio est, non vestiti. 5. Tu ergo noli aemulari in malignantibus, et mendicantibus
pulchritudinem alienam, ubi perdiderint suam. Nativo quippe et interno se
produnt decore nudas, quae tanto studio et pretio de diversis et variis
speciebus ejus quae praeterit figurae mundi, foris sibi conficere satagunt, unde
oculis insipientium appareant speciosae. Indignum tibi judica, formam a pellibus
murium, et operibus vermium mutuari. tua tibi sufficiat. Ille est verus
propriusque cujusque rei decor, qui nulla interjacente materia per se inest. O
quam decenti rubore genas suffundit virgineas ingeniti gemma pudoris! quae
inaures reginarum 0258D huic comparabuntur? Nec
inferioris insigne decoris disciplina praefert. O quam compositum reddit omnem
puellaris corporis statum, nedum [al. nec non] et mentis habitum,
disciplina! Cervicem submittit, ponit supercilia, componit vultum, ligat oculos,
cachinnos cohibet, moderatur linguam, gulam frenat, iram sedat, format incessum.
Talibus decet pudicitiae vestem distingui margaritis. Istiusmodi circumdata
varietate virginitas, cui gloriae merito non praefertur? Angelicae? Angelus
habet virginitatem, sed non carnem: sane felicior, quam fortior in hac parte.
Optimus et optabilis valde ornatus iste, qui et angelis possit esse
invidiosus. 0259A 6. Sed adverte et aliud de
eodem. Profecto tanto tibi manet tutus, quanto et proprius. Vides nempe auro,
argento, lapidibus pretiosis, et omni denique cultu regio non tam ornatas quam
oneratas. Vides longas post se trahentes fimbrias, ipsasque pretiosissimas, et
densas pulveris nubes excitantes in aera. Non te moveant haec. Illae illa vel in
morte deponent: te tua sanctitas non relinquent. Non sunt sua quae portant. Cum
interierint, non sument omnia, neque descendet cum eis gloria haec. Mundus,
cujus sunt, nudis illis exeuntibus retinebit, eisdem vanis vanas similiter alias
seducturus. At vero tuus ille ornatus non sic. Firmissime tibi, ut dixi, manet,
propterea tutus, quia tuus. Nullius facile aut cedit injuriis, aut patet
insidiis. Adversus hujusmodi nil 0259B furis calliditas, nil
furentis crudelitas potest. Nec a tineis roditur, nec vetustate corrumpitur, nec
consumitur usu. In morte vivit. Nimirum animae res est, non corporis: et ob hoc
simul cum anima de corpore abit, non obit cum corpore. Porro animae non habent
quid faciant, etiam qui corpus occidunt. 123 EPISTOLA CXIV. AD ALTERAM
SANCTIMONIALEM. Quae sub habitu religioso animum gesserat
mundo deditum, eam jam resipiscentem praedicat, et ne gratiam negligat,
hortatur.1. Magnum est mihi gaudium, quod te ad verum
et perfectum gaudium velle tendere comperi, quod 0259C non est de
terra, sed de coelo; id est, non de hac convalle plorationis, sed de illa quam
fluminis impetus laetificat civitate Dei. Et revera illud verum et solum est
gaudium, quod non de creatura, sed de Creatore concipitur; et quod cum
possederis, nemo tollet a te: cui comparata omnis aliunde jucunditas, moeror
est; omnis suavitas dolor est; omne dulce, amarum; omne decorum, foedum; omne
postremo quodcunque aliud delectare possit, molestum. Denique tu mihi testis es
in hac re: te ipsam interroga, quia tu tibi familiarius credes. Nunquid non hoc
ipsum clamat in corde tuo Spiritus sanctus? An non tibi jam ab ipso, priusquam a
me, hujus rei veritas persuasa est? Quando enim tu femina et juvencula, formosa
et ingenua, sic fragilem et sexum vinceres 0259D et aetatem; sic
spectabilem et formam et generositatem contemneres, nisi cuncta quae corporis
sensibus 0260A subjacent, in illorum jam tibi comparatione
vilescerent, quae te interius et confortant ut vincas et delectant ut
praeferas? 2. Nec immerito. Modica, transitoria, terrena sunt
quae despicis; maxima, aeterna, coelestia sunt quae appetis. Plus dicam, et
verum dicam: tenebras deseris, et lucem ingrederis. De profundo fluctuum emergis
ad portum; de misera servitute in felicem libertatem respiras; de morte denique
transis ad vitam: siquidem usquemodo tua non Dei voluntate, tua vivens non Dei
lege, vivens mortua eras; vivens mundo, mortua Deo; sive, ut verius loquar, nec
mundo vivens, nec Deo. Volens quippe sub habitu et nomine religionis instar
unius de saeculo conversari, sola Deum a te voluntate repuleras: non autem 0260B
valens quod stulte volebas, non tu quidem mundum, sed te mundus repulerat. Deum
ergo repellens, et a saeculo repulsa, inter duas, ut dicitur, sellas corrueras .
Nec Deo itaque vivebas, quia nolebas; nec saeculo, quia non poteras: alteri
quidem volens, alteri invita; sed tamen utrique mortua, Sic debet contingere his
qui vovent, et non solvunt [al. et
non reddunt]; qui aliud foris ostentant, et intus aliud appetunt. At vero nunc
per Dei misericordiam incipis reviviscere, non peccato, sed justitiae; non
saeculo, sed Christo: sciens quia et saeculo vivere, mors est; et in Christo
etiam mori, vita. Beati nempe mortui, qui in Domino moriuntur. 3. Ex hoc jam nec votum tuum irritum, nec cassam professionem
causabimur: ex hoc jam nec 0260C corporis integritas animi
corruptione infirmabitur, nec morum pravitate virginitatis titulus obscurabitur:
ex hoc jam nec falsum nomen, nec vacuum velamen portabis. Utquid enim hactenus
nonna et
sanctimonialis vocitata es, quae sub sanctitatis nomine, non tamen sancte
conversata es? Cur velum in capite mentiebatur reverentiam, et sub velo petulans
oculus exhibebat impudentiam? Caput siquidem gerebas velatum, sed elatum: sub
signo verecundiae sermo resonabat inverecundus. Risus immoderatior, incessus
lascivior, vestitus ornatior, wimplatae magis quam velatae congruerent. Sed ecce jam vetera Christo
auctore transierunt, et nova fieri, incipiunt omnia, dum cultum exteriorem
interiore 0260D commutas, et magis vitam quam vestem appetis
habere ornatam. Facis 124 quod debes, 0261A imo quod jam olim fecisse debueras: nam olim jam voveras. Sed
Spiritus, qui, sicut ubi vult, ita et quando vult, spirat, necdum spiraverat. Et
idcirco forsitan quod hucusque egisti, excusationem habet. Caeterum si
flammantem spiritum, quo nunc recaluit sine dubio cor tuum intra te, et in
meditationibus tuis exardescentem ignem divinum jam exstingui permiseris, quid
restat, nisi ut te illi servandam noveris igni qui non possit exstingui? Sed
exstinguat potius idem Spiritus in te concupiscentias carnales, ne forte ab his
praefocato (quod absit!) nuper concepto sancto desiderio, in flammas contingat
incidere gehennales. EPISTOLA CXV. AD ALIAM SANCTIMONIALEM DE MONASTERIO SANCTAE MARIAE
TRECENSIS. Dissuadet ei eremum, quam temere et imprudenter
appetebat.0261B 1. Relatum est mihi te,
quasi asperioris vitae desiderio, tuum monasterium velle deserere. Quam rem
dissuadentibus tibi atque omnimodis prohibentibus spirituali matri tuae, sive
sororibus, cum acquiescere nolles, placuisse tandem nostrum super hoc consilium
eligere: ut quidquid ego laudaverim, id tibi credas expedire. Debueras quidem
doctiorem ad hoc consilium eligere: quia tamen sic tibi visum est, quod hinc
mihi rectius videtur, non celo. Hoc itaque tuum desiderium ex quo cognitum
habui, cogitans atque recogitans quo quidem spiritu conceperis, facile judicare
non audeo. Potes namque in hac 0261C re zelum Dei habere, ut
excusabilis sit tua intentio; sed quomodo secundum scientiam tua talis voluntas
impleatur, omnino non video. Cur, inquis? non est sapere, ut opulentiam, ut
urbis frequentiam, ut pinguia fugiam et delicias? annon mea mihi pudicitia
tutior erit in eremo, ubi in pace cum paucis, aut sola conversans, soli placeam
cui me probavi? Nequaquam. Nam volenti perperam agere, et desertum abundantiam
habet, et nemus umbram, et silentium solitudo. Malum quippe quod nemo videt,
nemo arguit. Ubi autem non timetur reprehensor, securius accedit tentator,
licentius perpetratur iniquitas. In conventu vero bona si qua facis, nemo
prohibet: malum autem facere si vis, non licet. Mox etenim a 0261D pluribus comperitur, arguitur, emendatur: sicut e 0262A contrario bonum cum vident, omnes mirantur, venerantur,
imitantur. Vides ergo, filia, quod et tua merita immanior in conventu gloria
sequitur, et citior culparum correctio: quando ibi sunt, et quibus de bonis
exemplum praebeas, et quas de malis offendas. 2. Denique ut ex
illa evangelica partitione omnem tibi auferam tui excusationem erroris, aut de
fatuis virginibus una es (si tamen virgo es), aut de prudentibus (Matth.
XXV, 1-12). Si de fatuis, congregatio tibi necessaria est: si de
prudentibus, tu congregationi. Nam si sapiens et probata es, religio certe quae
illo in loco noviter innovata nunc ubique laudatur, multum tua discessione
infamabitur et infirmabitur, ut timemus. Dicetur quippe quod, bona 0262B cum sis, bonum ordinem nequaquam
desereres. Quod si fatua cognita es, et recedis, dicemus quod, quia cum bonis
male vivere non licet, bonas mala non ferens, quaeris ubi vivere liceat ut
libet. Et merito. Nam ante Ordinis emendationem nunquam, ut aiunt, inde locuta
es; at ubi religio crevit, sanctior subito facta, fervore repentino cogitare
coepisti de eremo. Agnosco, filia, agnosco, ut nam et tu mecum agnoscas,
serpentinum virus, fraudulenti dolum, versipellis astutiam. In nemore lupus
habitat. 125 Si sola ovicula umbras nemoris penetras, praeda
vis esse lupo. Sed audi me, filia, fidele audi consilium. Sive peccatrix, sive
sancta sis, noli te separare a grege; nequando rapiat, et non sit qui eripiat.
Sancta es? stude tuo exemplo tuae socias 0262C acquirere
sanctitatis. Peccatrix es? noli addere peccata peccatis, sed age poenitentiam
ubi es: ne discedens cum tui quidem periculo, ut ostensum est, et sororibus
scandalum relinquas, et multorum in te provoces detrahentium
linguas. EPISTOLA CXVI.
AD ERMENGARDEM QUONDAM COMITISSAM BRITANNIAE. Affectum sui cordis, et vim
religiosae dilectionis suaviter et familiariter insinuat.Dilectae in Christo filiae suae ERMENGARDI, quondam eximiae
comitissae, nunc humili Christi ancillae, BERNARDUS abbas Clarae-Vallis, pium
sanctae dilectionis 0262D affectum. 0263A Utinam sicut chartam nunc praesentem, ita et meam tibi mentem
expandere possem! O si legere posses in corde meo, quod ibi de amore tuo, suo
digito Deus scribere dignatus est! certe agnosceres quam nulla lingua vel penna
sufficiat exprimere quod in intimis mihi medullis Dei spiritus imprimere potuit.
Et nunc quidem praesens sum spiritu, licet corpore absens; sed nec mihi, nec
tibi est unde appaream. Est tamen penes te unde possis de me utcunque conjicere,
etsi nondum cognoscere, quod dico. Intra ergo cor tuum, et inspice meum; et vel
tantum mihi tribue amoris erga te, quantum tibi erga me inesse sentis: ne, si
nos quidem minus, te vero amplius amare praesumpseris, eo te nobis praeferre
puteris, quo et vincere nos charitate putaveris. 0263B Caeterum
tuae modestiae est id potius sentire de nobis, ut qui te affecit ita me diligere
et eligere ad consilium tuae salutis, aeque affecerit et me in obsequium tuae
dilectionis. Tu ergo videris quomodo me tecum retinueris: ego, ut verum fatear,
nusquam abs te absque te recedo. Haec tibi interim de via breviter in transitu
scribere volui; sperans me majori otio majora missurum, si Deus
annuerit. EPISTOLA
CXVII. AD EAMDEM. Laudat ejus in divino servitio alacritatem,
suumque illius videndae desiderium indicat.Recepi [al. accepi] delicias cordis mei, pacem tui. Laetus sum, quia
tu laeta nuntiaris; meque admodum 0263C animo reddit incolumem
tua innotescens alacritas. Haec nimirum laetitia nil habet de carne et sanguine,
cum humilis ex sublimi, ex ingenua ignobilis, pauper ex divite vivas: fratris,
filii, patriaeque destituta solatio. Sine dubio ergo quod in te alacritatis
natum est, de Spiritu sancto est. Quippe jamdudum a timore Dei concipiens,
parturisti tandem spiritum salutis, foras utique mittente charitate timorem. O
quam libentius ista praesens colloquerer, quam scribo absens! Crede mihi,
irascor occupationibus, quibus frequenter impediri videor ne te videam: et
delector occasionibus, quibus vel interdum expediri videor, ut te videam. Rara
quidem datur hujusmodi opportunitas: sed chara, fateor, est mihi vel ipsa
raritas. Est enim sane melius videre te vel nonnunquam, 0263D quam nunquam omnino. 126 Spero me in proximo
venturum ad te, jam nunc praelibans gaudium proxime pleneque
futurum. EPISTOLA
CXVIII. AD BEATRICEM NOBILEM ET RELIGIOSAM MATRONAM. Officiosam ejus charitatem et sollicitudinem
commendat.Miror tuae devotionis studium, tuae erga nos
dilectionis affectum. O bona domina, quid tibi et 0264A nobis?
unde tanta tibi sollicitudo de nobis? Si filii, si nepotes, si vel aliqua
extrema propinquitatis linea tibi juncti essemus, tua crebra beneficia,
frequentes salutationes, innumera denique tui amoris insignia, quae quotidie
experimur, non tam nobis miranda viderentur, quam ex debito suscipienda. Nunc
autem cum genere tantum dominam, non matrem te cognoscamus, non mirum si
miramur, sed mirum si satis mirari possumus. Quis enim notorum vel cognatorum
nostrorum curam habet de nobis? quis unquam de nostra salute interrogat? quis,
inquam, non dico sollicitus, sed vel memor nostri est in saeculo? Amicis,
propinquis, vicinis nostris facti sumus tanquam vas perditum: sola nos oblivisci
non potes. Inquiris de esse et statu sanitatis 0264B nostrae, de
via quam nuper egimus, de monachis, quos ad alium locum transtulimus. De quibus
breviter respondeo quod de terra deserta et de loco horroris et vastae
solitudinis introducti sunt in abundantiam rerum, aedium et amicorum; in terram
denique fertilem, et locum amoenae habitationis. Laetos itaque et in pace
reliquimus, laeti nos et in pace reversi sumus; praeter quod ego paucis diebus,
sed non parum, febre redeunte, ita ut mori timerem, aggravatus fui. Sed rursum,
Deo miserante, cito convalui, ita ut nunc fortiorem sanioremque me sentiam post
viam peractam, quam ante inchoatam. EPISTOLA CXIX. AD DUCEM ET DUCISSAM LOTHARINGIAE.
Gratias agit pro condonatis hactenus vectigalibus, sed caveri
cupit, ne gratia principum opera ministrorum intervertatur.0264C DUCI et DUCISSAE Lotharingiae, BERNARDUS abbas de
Clara-Valle, sic suis ad invicem charis et castis delectari amplexibus, ut solus
amor Christi superet in ambobus. Ex quo coepimus mittere pro
nostra necessitate in terram vestram, multam semper invenimus in oculis vestrae
dignitatis familiaritatem et gratiam. Benedictionem largitatis vestrae nostris
hominibus, cum necesse fuit, liberaliter exhibuistis. Passagium transeuntibus, et si quod est aliud juris vestri debitum,
mercantibus libenter dimisistis. De quibus omnibus sine dubio merces vestra
multa est in coelis, si tamen verum esse credimus quod Dominus in 0264D Evangelio promittit: Quandiu fecistis uni ex
minimis meis, hoc mihi fecistis (Matth. XXV, 40). Sed quid est
quod ministros vestros, quae vos donastis, exigere rursum permititis? dignum est
vobis et honorificum, ut quod vobis pro salute animarum vestrarum placuit
donare, nemo vestrorum repetere audeat. Si ergo vos (quod absit!) beneficiorum
vestrorum non poenitet, donumque quod in beneplacito vestro a 0265A vobis saepe recepimus, aeque adhuc ut habeamus, utrique vestrum
complacet; jubete ita firmiter et inconcusse teneri, quatenus ultra fratres
nostri a nullo 127 ministrorum vestrorum timeant propter hoc
disturbari. Alioquin non renuimus Domini nostri sequi exemplum, qui pro se non
dedignatus est solvere censum (Matth., XVII, 26), parati et nos
libenter quae sunt Caesaris Caesari reddere, et vectigal cui vectigal, et
tributum cui tributum (Rom. XIII, 7): praesertim quia juxta
Apostolum non tam debemus requirere datum nostrum, quam vestrum lucrum
(Philipp. IV, 17). EPISTOLA CXX AD DUCISSAM LOTHARINGIAE. Pro
beneficiis oblatis gratias agit, et ab iniquo bello eam deterret.0265B Gratias agimus Deo pro tam devota voluntate,
quam erga ipsum et servos ejus vos habere cognovimus. Quoties enim in corde
carnali, terrenis dignitatibus alto, ulla vel minima scintillula coelestis
amoris accensa videtur, divinum sine dubio est munus, non hominis virtus. Et nos
quidem largitatis vestrae vestris in litteris nobis oblata beneficia gratanter
amplectimur; sed cognita illa subita et grandi satis occupatione, qua vos nunc
detineri necesse est, conveniens ducimus vestram, quantum vobis placuerit,
exspectare opportunitatem. Nemini etenim, quantum in nobis est, vellemus esse
oneri, praesertim in iis quae ad Deum pertinent, ubi non dati lucrum, sed dantis
fructum magis requirere 0265C debemus. Diem itaque nobis, si
placet, atque locum rescribendo per hunc nuntium nominate: quo, juvante Deo,
praesenti expedita instantia, nostris partibus appropinquare debeatis, et,
fratre Widone vobis obviam facto, si quid in terra vestra invenerit
quod aptum sit Ordini nostro, promissa vestra expeditius atque alacrius
compleatis. Hilarem enim datorem diligit Deus (II Cor. IX, 7). Aut
si forte non placet vobis dilatio, et hoc notificate; quia parati sumus in hac
re, quantum ratio patitur, vestrae obtemperare voluntati. Ore vestro Ducem
salutamus: et tam ipsum quam vos admonemus ut, si castrum, pro quo guerram
facturi estis, vestri juris non esse noveritis, pro Dei amore relinquatis.
Scriptum 0266A quippe est: Quid prodest homini
si mundum universum lucretur, se autem perdat, et detrimentum sui faciat?
(Matth. XVI, 26.) EPISTOLA CXX. AD DUCISSAM BURGUNDIAE. Offensam
Hugoni placare nititur, et assensum in conjugium quoddam ab ea
exposcit.Vestrae dignationis specialis familiaritas,
quam erga nos pauperes homines habere videmini [al.
dignamini] eo usque progressa est, ut quisquis Dignitatem vestram se habere
sentit infensam, per nullum facilius quam per nos confidat redire in gratiam.
Hinc est quod dudum, Divione cum essem, Hugo de Besua multis me precibus ad
placandam sibi vestram, quam meruerat, indignationem applicavit; 0266B et ut conjugio de filio suo, quod, vobis quidem non placitum,
sed sibi, ut putat, commodum irretractabiliter facere statuerat, amore Dei et
nostro assensum praeberetis: cujus rei causa ecce 128 nunc
rursus tam suis quam suorum precibus aures nostras pulsare curavit. Et nos
quidem utilitate. illius terrenas non valde curamus; verumtamen quia res, ut
ipse dicit, ita in arcto posita esse videtur, quatenus nisi cum ipsius perjurio
nequaquam possit obviari conjugio, hoc vobis intimare conveniens duximus, quia
grandis debet esse utilitas, quam Christiani et vestri hominis legalitati praeponere debeatis. Neque enim et perjurus esse et legalis
simul manere poterit. Quanquam etiam vobis non solum nullum lucrum, sed et
multum 0266C videamus ingruere periculum, si quos fortassis Deus
conjungere disposuit, per vos disturbari contigerit. Suam gratiam adjiciat
Dominus super vos et super filios vestros, nobilissima, mihique in Christo
dilectissima domina. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis:
erogate vestrum frumentum pauperibus Christi, ut in aeternum cum usura
recipiatis. EPISTOLA CXXII HILDEBERTI TURONENSIS ARCHIEPISCOPI AD BERNARDUM
ABBATEM. Bernardi fama nominis et sanctitatis permotus,
familiaritatem ejus expetit.1. Balsamum ex odore suo,
et arborem ex fructu 0267A cognosci, paucos credimus ignorare.
Sic et nobis ex opimone tua, charissime frater, innotuit quam sis et ad
sanctimoniam compositus, et integer ad doctrinam. Cum enim locorum interstitio
longius a te separemur, ad nos tamen usque pervenit quam jucundas noctes cum tua
Rachele ducas, quae progenies ex Lia tibi exuberet, quam totum te exhibeas et
cultorem virtutis, et hostem carnis. Non alium loquuntur te, quicunque loquuntur
nobis de te. Talis est odor olei effusi nominis tui, talia jam tuorum praemia
meritorum. Has ex agro tuo spicas ante supremam colligis messionem. In hac enim
vita quaedam merces virtutis est conspicuum et immortale testimonium. Hoc ipsa
sibi comparat, hoc sibi ipsa custodit. Hujus splendor non minuitur invidia, 0267B non exterioribus studiis adjuvatur. Quippe bonorum existimatio,
sicut falsis delationibus auferri non potest, ita nec adulatoriis favoribus
acquiri. Penes ipsos est, eam vel ubertate virtutum proficere, vel defectu
minorari. Sane de celeberrima opinione tua spes in sinu Ecclesiae reposita est,
eam minime casuram, quoniam fundata creditur supra firmam petram. 2. Ex ea nos, tuam edocti devotionem, desiderio desideravimus in
sacrarium familiaritatis tuae recipi; ibique recordatione tecum esse, ubi
teipsum furatus colloquiis mortalium, pro mortalibus loqueris cum Rege
Angelorum. Porro huic desiderio nostro N. Trecensis archidiaconus plurimum adjecit, vir moribus et litteratura
conspicuus. Eum 0267C tibi censeremus commendandum, nisi
constaret illos, quos tua dignaris gratia, commendatione alia non egere. Si
nescis, illius etiam attestatione didicimus te in Ecclesia esse, qui ad
eruditionem virtutis et exemplo sufficias, et verbo. Caeterum ne litteris
prolixioribus onereris, scripto ponimus finem, supradictae petitioni, donec 129 exaudiri mereamur, finem minime posituri. Quid autem ex hoc
animi geras, doceri deprecamur tuarum recursu litterarum. EPISTOLA CXXIII. RESCRIPTUM ABBATIS BERNARDI AD HILDEBERTUM TURONENSEM
ARCHIEPISCOPUM. Laudes laudibus rependit.Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert 0267D bonum. Scripta gloriae tuae, imo et meae, satis libenter accepi,
vir totius reverentiae, tenens in illis unde te non immerito glorificem, et ipse
non immerito glorier. Siquidem gloria nostra haec est, tuae Sublimitatis
dignatio, tua nostrae reputatio parvitatis. Nempe in alto non altum sapere, sed
humilibus consentire, nil Deo charius, nil rarius apud homines. Quis sapiens,
nisi qui Sapientiae consiliis acquiescit? ait autem: Quanto
major es, tanto humilia te in omnibus (Eccli. III, 20). Hoc tu
mihi exhibuisti, minori major, senior juniori. Possem proinde et ego tuam
probatam sapientiam non indebitis 0268A efferre laudibus, et
forte justioribus his quibus me dignata est ipsa. Quippe interest ad dandam
rerum certitudinem, quid incerta jactet opinio, quidque opus evidens reddat
indubitatum. Quod autem certius probamus, hoc et praedicamus securius. Quae ergo
ad me de me tibi scribere placuit, videris tu unde probaveris: ego laudum tuarum
argumentum teneo minime dubium ipsas mei laudatrices litteras tuas; in quibus
alium fortasse delectet eruditionis insigne, sermo suavis et purus, oratio
luculenta, gratum laudabileque compendium: mihi vero prae his illa ducitur
miranda humilitas, qua tantillum tantus praevenire curasti, et obsequio
salutandi, et praeconio praedicandi, et precandi reverentia. Sane, quod ad me
attinet, lego de me in 0268B litteris tuis, non quod sum, sed
quod esse vellem, et quod non esse pudet. Verumtamen quod sum, tuum est: et si
quid melius Dei unquam munere fuero, tuum fore confidito, reverendissime atque
amantissime Pater. EPISTOLA CXXIV. AD EUMDEM
HILDEBERTUM, QUI NONDUM RECEPERAT DOMINUM INNOCENTIUM PAPAM Hortatur ut Innocentium, in Gallia ob schisma Petri Leonis
exsulem, uti legitimum pontificem agnoscat.Magno
sacerdoti, et excelso in verbo gloriae HILDEBERTO, Dei gratia Turonensium
archiepiscopo, BERNARDUS Clarae-Vallis abbas dictus, in spiritu ambulare, et
spiritualiter omnia examinare. 0268C 1. Ut
verbis vos propheticis alloquar: Consolatio abscondita est in
oculis, quia mors dividit inter fratres (Osee XIII, 14).
Quidam enim juxta Isaiam videntur foedus percussisse cum morte, et cum inferno
fecisse pactum (Isai. XXVIII, 15). Ecce namque christus Domini iste
Innocentius positus est in ruinam et in resurrectionem multorum. Nam qui Dei
sunt, libenter junguntur ei: qui autem ex adverso stat, aut Antichristi est, aut
Antichristus. Cernitur abominatio stare in loco sancto, quem ut obtineret,
incendit ignis sanctuarium Dei. Persequitur Innocentium, et cum eo omnem
innocentiam. Fugit ille nimirum a facie Leonis, sicut dicit propheta: Leo rugiet, quis non timebit? (Amos III, 8.)
Fugit secundum praeceptum Domini dicentis: Si vos persecuti
0268D fuerint in una civitate, fugite in aliam (Matth.
X, 23). Fugit, et in hoc vere virum se apostolicum probans, quod
apostolica sese forma insignierit. Nec enim Paulus erubuit in sporta demitti per
murum, et sic effugere manus quaerentium animam suam (Act. IX, 25).
Suffugit autem non parcens vitae suae, sed dans locum irae: non 130 ut mortem evaderet, sed ut vitam acquireret. Merito Ecclesia
Innocentio concedit ipsius vicem, quem per eadem vestigia gradientem
cernit. 2. Nec sane otiosa fuga Innocentii. Laborat quidem, sed
honestatur in laboribus suis. Pulsus Urbe, 0269A ab orbe
suscipitur. A finibus terrae occurritur cum panibus fugienti, etsi furor Semei,
Gerardi Engolismensis, nondum ex toto quiescat maledicere David. Velit, nolit
peccator qui videt et irascitur, magnificatur in conspectu regum, portans
coronam gloriae. Nunquid non omnes principes cognoverunt quia ipse est vere Dei
electus? Francorum, Anglorum, Hispanorum, et postremo Romanorum rex, Innocentium
in papam suscipiunt, et recognoscunt singularem episcopum animarum suarum. Solus
adhuc ignorat Achitopel suum jam patefactum ac dissipatum consilium (II
Reg. XVII). Frustra molitur miser super populum Dei malignare consilium,
et cogitare adversus sanctos sancto firmissime adhaerentes, et contemnentes
curvare genua ante 0269B Baal. Nulla fraude praevalebit
parricidae suo obtinere regnum super Israel et super civitatem sanctam, quae est
Ecclesia Dei viventis, columna fidei, et firmamentum veritatis. Funiculus
triplex difficile rumpitur (Eccle. IV, 12). Electio meliorum,
approbatio plurium, et, quod his efficacius est, morum attestatio, Innocentium
apud omnes commendant, summum confirmant pontificem. 3. Ad quod
sane et vestra, Pater, exspectatur, sicut pluvia in vellus, vel sera sententia.
Non improbamus tarditatem, quae gravitatem redolet, levitatis abolet notam. Nam
et Maria non statim respondit angelo salutanti, prius cogitans qualis esset illa
salutatio (Luc. I, 29): et Timotheo praecipitur nemini cito manum
imponere (I Tim. V, 0269C 22). Dico tamen ego notus
pontifici: Ne quid nimis; dico ut familiaris et notus: Non
plus sapere quam oportet sapere (Rom. XII, 3). Pudet, fateor,
quod serpens vetustissimus nova audacia, relictis insipientibus mulieribus,
etiam robur pectoris vestri visus est attentare, et tantam Ecclesiae columnam
ausus concutere. Confidimus autem quia, etsi concutit, non dejicit: quoniam
amicus sponsi stat, et gaudet ad vocem sponsi (Joan. III, 29),
vocem exsultationis et salutis, vocem unitatis et pacis. EPISTOLA CXXV. AD MAGISTRUM GAUFRIDUM DE
LORATORIO. Operam ejus requirit in
asserendo pontificatu Innocentii adversus schisma Petri Leonis.0269D 1. Odor in flore, in fructu sapor requiritur.
Odore provocati, charissime frater, olei effusi nominis tui, cupimus et ex
fructu operis cognoscere te. Non enim nos tantum, sed ipse quoque qui nullius
eget Deus, opus tamen habet hoc in tempore opere tuo, si non dissimulas.
Gloriosum tibi est Dei esse posse coadiutorem: posse et non esse. damnosum.
Porro 0270A autem gratias habes apud Deum et homines, habes
scientiam, habes spiritum libertatis, habes verbum vivum et efficax, et sale
conditum: nec oportet te pro tantis viribus sponsae Christi deesse in tanto
discrimine, cum sis amicus sponsi. Amicus siquidem in necessitate probatur. Quid
enim? tu tibi quiescis, et mater tua Ecclesia graviter conturbatur? Habuit sua
tempora quies, et sanctum otium hactenus sua negotia licenter libenterque
exercuit. Tempus faciendi nunc, quia dissipaverunt legem. Bestia illa de
Apocalypsi, cui datum est os loquens blasphemias, et bellum gerere cum sanctis
(Apoc. XIII, 5-7), Petri cathedram occupat, tanquam leo paratus ad
praedam. Altera quoque bestia juxta vos subsibilat, sicut catulus habitans in
abditis. Illa ferocior, ista 0270B callidior, pariter convenerunt
in unum adversus Dominum, et adversus christum ejus. Demus operam cito dirumpere
vincula eorum, et projicere a nobis jugum ipsorum. 131
2. Nos in nostris partibus, una cum aliis Dei servis divino igne accensis, Deo
cooperante laboravimus in conveniendo populos in unum, et reges ad dirumpendum [al. diripiendum] pravorum
consensum, ad destruendam omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam
Dei. Nec infructuose. Alemanniae, Franciae, Angliae, Scotiae, Hispaniarum et
Jerosolymorum reges, cum universo clero et populis, favent et adhaerent domino
Innocentio, tanquam filii patri, tanquam capiti membra, solliciti servare
unitatem spiritus in vinculo pacis. 0270C Merito autem illum
recipit Ecclesia, cujus et opinio clarior, et electio sanior inventa est,
nimirum eligentium et numero vincens, et merito. At tu, frater, quid adhuc
negligis? quousque vicino serpente tua male secura dormitat industria? Scimus
quidem te filium pacis nulla posse ratione induci deserere unitatem: sed
profecto non sufficit, nisi et defensare, atque ipsius quoque turbatores totis
viribus debellare studueris. Nec quietis timeas detrimentum, quod non parvo tuae
gloriae incremento recompensabitur, si fera illa vicina vobis tuo studio
mansuescat, vel obmutescat, et tantam Ecclesiae praedam, comitem dico
Pictavensem, in manu tua Dei pietas de ore Leonis
eripiat. EPISTOLA CXXVI. AD EPISCOPOS AQUITANIAE CONTRA GERARDUM
ENGOLISMENSEM [al. EGOLISMENSEM]. Causam Innocentii, ut legitimi
pontificis, egregie tuetur adversus Gerardum Engolismensem, schismatici partes
agentem cujus mores depingit, et subterfugia eludit.0270D Dominis et Patribus honorandis, Lemovicensi, 0271A Pictavensi, Petragoricensi et Santonensi, Dei gratia episcopis
sanctis, frater BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle, constantiam in
adversis. 1. Virtus in pace acquiritur, in pressura probatur,
approbatur in victoria. Tempus est quo vestra, si qua est, nec latere jam nec
torpere sinatur, reverendi et merito suspiciendi patres. Hostilis siquidem
gladius, qui universo Christi corpori mortem denuo nunc temporis intentare
videtur, vestris potissimum cervicibus imminet, et in vos eo acrius, quo cominus
debacchatur: ita ut quotidianis assultibus, aut resistere fortiter, aut
turpiter, quod absit! cedere compellamini. Nam is qui amat primatum gerere inter
vos, Diotrephes, non recipit vos;
nec enim agnoscit eum, quem tota vobiscum amplectitur 0271B Ecclesia venientem in nomine Domini. Non hunc, inquam, sed qui
venit in nomine suo, illum recipit. Nec mirum. Et ipse nempe infatigabilis ad
nomen grande multum anhelat, etiam in hac aetate. Nec sane falsa vel incerta
opinione ducor notare hominem super vanitate istiusmodi, sed de ore suo ipsius
eum judico. In litteris siquidem quas nuper ad cancellarium scripsit familiares,
nonne legationis sese et onere et nomine honorari tanto indignius
supplicat, quanto humilius? Utinam tamen obtinuisset! Minus forsan nocuisset
potita votis ambitio, quam frustrata. Tunc quippe 0272A soli, aut
pene soli obesset sibi: nunc vero saevit in orbem. Vides quid facit amor
gloriae? Legatio, sarcina gravis, humeris praesertim senilibus: quis nesciat? Et
tamen homini senissimo gravior videtur poena, reliquum id breve dierum suorum
vivere sine hac poena. 2. Sed forte causabitur se de suspicione
judicari, et nos temeritatis arguet, qui de occultis suis reprehendimus quod non
probavimus. Fateor, suspiciosus sum in hac parte: et nescio an vel
simplicissimus quis secus sentire possit, quippe in tam manifesta conjectura. Ut
enim simplicem referam breviter actionem, primus, aut inter primos scribit papae
Innocentio: 132 legationem postulat, non obtinet. Indignatur,
resilit ab illo, transit ad alium, 0272B ipsius se esse legatum
gloriatur. Quod si aut ab illo ante non poposcisset, aut postmodum non
accepisset ab isto, credi poterat alium quemcunque habuisse in praevaricatione
intuitum, etsi non rectum aliquem: nunc autem excusationem non habet de
ambitione sua. Denique ponat etiam nunc legati vel vacuum nomen (nam opus
amisit), et ego quidem hac suspicione carebo, si potero. Si non, suspicabor
invitus, et me intemperantiae reprehendam. Verum difficile persuadebitur ei, ego
scio. Nimirum homo, diu magnus habitus inter suos, videri seipso inferior
erubescit. Agnoscitur is, quem Scriptura loquitur, 0273A pudor adducens peccatum (Eccli. IV, 25). An non
grande peccatum et delictum maximum, superba ista verecundia, qua terram et
cinerem pudet, non dico subjici, sed non dominari? 3. Propter
hoc ergo reliquit homo suum illum patrem sanctum Innocentium (sic enim
nominabat), et matrem suam sanctam Ecclesiam catholicam; et adhaeret
schismatarchae suo, et sunt duo in vanitate una. Percusserunt foedus ad invicem,
et super populum Dei malignaverunt consilium. Squama squamae conjungitur, et
spiraculum non est in eis (Job XLI, 7). Iste illum papam, ille hunc
vicissim legatum scriptitat, ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum. Invicem
se consolantur, tuentur, commendant; quisque tamen pro se, non pro invicem.
Nimirum 0273B homines sunt seipsos amantes. Pari quidem studio
convenerunt adversus Dominum, et adversus christum ejus; sed plane intentionibus
non cohaerent. Quaerit magis ex alterutro uterque profecto quae sua sunt, idque,
quod audere nefarium est, in haereditate Christi. Quid nisi ante oculos vestros
conantur, si patimini, proscribere Christum? Jam novos apud vos suo papae cudit
legatus episcopos, ne soli sit
sibi papa. Nec mortius successores, sed vivis invasores tyrannica fretus
potentia superintrudit, nactus scilicet de malitia principum occasionem, qui
suarum civitatum episcopos odio persequuntur iniquo. Sic sedet in insidiis cum
divitibus in occultis, ut interficiat innocentes. Per tale ostium intrat in
ovile ovium. 0273C 4. Nunquid autem gratis talia
legatus actitat pro papa suo? En ille totam, ut is gloriatur, Franciam atque
Burgundiam legationi ejus antiquae superaddidit. Potest et adjungere, si vult,
Medos et Persas, et medios fines Decapoleos. Quare non et ultra Sauromatas, et
quemcunque denique locum calcaverit pes suus, suus sit, quo vel vacuis nominibus
glorietur? O homo non minus sine fronte, quam sine mente; nec Dei memor timoris,
nec suae honestatis! Putat se non videri, cum sit subsannatio et et illusio
omnibus qui in circuitu ejus sunt. Merito quidem. Certe enim pro foro, sacrario
utitur: et instar hominis negotiatoris quaeritantis lucra sua, et modo hunc,
modo illum explorantis venditorem, ut ab illo demum emat quod amat, a quo vilius
impetrare 0273D valuerit; ita iste sollicite sibi ecclesiasticam
dignitatem hinc inde perquirens, eum tandem pro suo arbitrio delegit habere
papam, qui se legatum esse consenserit. Ergo nisi legatus tu fueris, Roma papam
habere non poterit? Unde hoc tibi privilegium in Ecclesia Dei? Quis nam tibi
hanc concessit in Christi haereditate praerogativam? Nunquid tu haereditate
possides sanctuarium Dei? Donec enim in obtinenda pudenda et impudenti petitione
spes tibi ulla promerendi domini Innocentii gratiam esse potuit, sanctus ille,
te scribente, et papa fuit. Quomodo ergo nunc schismaticum criminaris? Nunquid
0274A cum eadem vana spe tua, illius simul et sanctitas evanuit,
et papatus? Mirum quod potuit ita in brevi dulce et amarum ex eodem fonte
procedere. Heri catholicus, et sanctus, et summus pontifex: hodie nequam,
schismaticus, et turbator. Heri pater 133 Innocentius, hodie
Gregorius diaconus Sancti Angeli. Itaque uno quidem ex ore, sed corde profecto
duplici contraria processere. Labia dolosa in corde, et corde locuta sunt. Sed
enim homo cui cor et cor diverberat conscientiam, et Est et Non divaricat
linguam, putas quia timor ei in mente sit, aut in fronte pudor? Male autem,
juxta Apostolum, providet bona coram Deo et hominibus (II Cor. VIII,
21), qui more illius iniqui judicis, nec Deum timet, nec hominem
reveretur (Luc. XVIII, 2). 0274B 5.
Et certe ambitio, cum prorumpit in impudentiam, efficaciam perdit: et cum
improbus affectus se aperit, perit effectus. Ambitio, mater hypocrisis, latebras
amat et tenebras; lucis impatiens est. Ambitio, spurcum vitium, in imo jacet:
videt tamen omne sublime, sed videri ipsa refugit. Nec mirum. Optato namque
necesse est careat, nisi caveat arbitros. Quo enim gloria plus affectatur, eo
minus apprehenditur, ubi deprehenditur affectari. Quid denique tam inglorium,
quam gloriae cupidum deprehendi, praesertim inter episcopos? Nec simplicem sane
Christianum gloriari oportet, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi. Inclytus
erit ambitiosus, quandiu in nocte versabitur; et donec turpis lucri negotium
perambulabit in tenebris, poterit hypocrita justus sanctusque videri, 0274C
sed oculo qui videt in facie. At ubi forte foras mittit impudentia vel
imprudentia [al. male, impudenti vel imprudenti] quod latet in conscientia, nonne intemperans
appetitus apparet ad confusionem procacior, quam promptior ad gloriam? Sic
revera, sic probatur quod legitur: Gloria in confusione eorum
qui terrena sapiunt (Philipp. III, 19); et illud: Si ego gloriam meam quaero, gloria mea nihil est (Joan.
VIII, 54). Impleturque in illo qui ejusmodi est, quod Propheta sanctus
imprecatur, nisi fallor, hypocritis, Fiant, inquiens, sicut fenum tectorum, quod priusquam evellatur, exaruit
(Psal. CXXVIII, 5). Non adeo periit pudor a mortalibus, ut nuda
impudensque vel ab ipsis honoretur ambitio, praesertim in sene et sacerdote,
quem eo magis profecto puerilis 0274D ista dedecet
vanitas, quo eum major gravitas, majorque decet sanctitudo: et si in facie
benedicitur ab adulante, sed a tergo subsannatur ab omnibus. Est sobria quaedam,
et quodammodo oculata [al. occulta] ambitio, moliens saltem caute, etsi
non caste. Si valet proficere, clam negotia sua curat. Sin vero, manet in se, et
pudoris umbram non deserit. Equidem talis, etsi Deum nondum metuit ad salutem,
pro ingenita tamen verecundia honestatem interim retinet, quod homines reveretur
et publicum erubescit. 6. Caeterum quaenam ista praeceps est,
et frontosa 0275A libido dominandi, ut pro obtentu vix annuae
(quod certe palam est) legationis, primo quidem suo nec parcat senio, nec
deferat sacerdotio: deinde nec lateri Salvatoris, quod in aqua et sanguine
colligendi in fidei unitate populi protulit redemptionem, ut quisquis tentaret
dividere quos ille colligeret, et inde redimeret; probaret sese non christianum,
sed antichristum, reus mortis et crucis Christi? O impatiens et effrenis turpis
quaestus cupiditas! o ardor intemperans! o caeca et pudenda ambitio! Aperte
prius frontoseque, ut jam dixi, et ipse, proh pudor! non diffitetur, addit
indigna satis petitione tentare Catholicum: dolensque repulsam, incunctanter ad
schismaticum refugit; et accepta de manu sacrilega male cupita potestate, latus
denuo Domini gloriae 0275B crudeliter confodere non veretur.
Dividit nempe Ecclesiam, pro qua illud est in cruce divisum, visurus procul
dubio et ipse in quem transfixerit. Cognoscetur profecto Dominus judicia
faciens, qui nunc injuriam patiens ignoratur. Cum enim coeperit facere judicium
omnibus injuriam patientibus, et arguere in aequitate pro mansuetis terrae;
putas avertere poterit aurem a charissima sponsa sua, cum clamaverit stans
adversus eos qui se angustiaverunt? Non: omnino non poterit non audire
plangentem: Amici mei et proximi mei adversum me
appropinquaverunt 134 et steterunt; et
qui juxta me erant, de longe steterunt, et vim faciebant qui quaerebant animam
meam (Psal. XXXVII, 12, 13). Quomodo namque non recognoscet os
de ossibus suis, et carnem de 0275C carne sua, imo vero jam
quodammodo spiritum de spiritu suo? Quasi non ipsa sit dilecta illa, cujus
concupivit decorem, cujus formam induit, cui se mirabili dignatione castis atque
individuis devinxit amplexibus, ita ut essent duo in carne una: unum in uno
spiritu quandoque futuri! Nam etsi cognoverat secundum carnem Christum, sed tunc
jam non recognoscet: quia spiritus ante faciem ejus Christus Dominus, cui
adhaerens unus spiritus erit, cum absorpta morte in victoria, quod infirmnm de
carne est, in virtute spiritns convaluerit; cum exhibuerit eam sibi Sponsus
gloriae gloriosam columbam suam, perfectam suam, formosam suam, non habentem
maculam peccati, neque rugam corruptionis, aut aliquid hujusmodi. 0275D 7. Dum libenter in his immoror, pene coepti
immemor factus sum, ita cupiens redimere tempus, quoniam dies mali sunt.
Excedentem devotio levat. sed revocat zelus: et ubi rapior, ibi et cogor
recidere, et plangere dolorem meum. Audet (quod et flens dico) inimicus crucis
Christi suis sedibus pellere sanctos, qui nolunt bestiam adorare, quae aperuit
os suum in blasphemias, blasphemare nomen Dei, et tabernaculum ejus (Apoc.
XIII, 6). Altare contra altare erigere tentat, confundere fasque nefasque
0276A non confunditur. Abbates abbatibus, episcopos episcopis
superintrudere nititur; amovere catholicos,
schismaticos promovere. Miseri et miserandi, qui ita promoveri, et ab isto,
consentiunt. Siquidem circuit mare et aridam, ut faciat unum episcopum; et cum
fecerit, facit eum filium gehennae duplo quam se. Quaenam vero putas est tanti
causa furoris? Non alia sane, nisi quod displicet mortalibus angelica illa
partitio, qua gloria Deo, pax hominibus nuntiatur; et dum gloriam usurpant,
turbant pacem. Solus gloriam meretur, qui facit mirabilia solus, sicut dicit
Apostolus: Soli Deo honor et gloria (I Tim. I,
17). Porro autem cum nostro genere bene agitur, si datur frui pace Dei,
pace cum Deo, et quidem feliciter et misericorditer. Quonam 0276B ergo modo stabit pax hominum coram Deo, vel cum Deo, si Deo non
potest apud homines esse tuta sua gloria? O stulti filii Adam, qui contemnentes
pacem, et gloriam appetentes, et pacem perdunt, et gloriam! Ob hoc denique et
nunc Deus ultionum commovit terram, et conturbavit eam: ostendit populo suo
dura, potavit nos vino compunctionis. 8. Velimus, nolimus,
impleri quandoque necesse est veritatem Spiritus sancti, fierique illam quae
prophetico spiritu praenuntiata legitur in Scripturis discessio (II Thess.
II, 3): sed vae homini per quem venit! Melius erat ei, si natus non
fuisset homo ille. Quis vero ille, nisi homo peccati qui super electum a
catholicis catholicum, et canonice, locum sanctum 0276C invasit,
quem tamen, non quia sanctus, sed quia summus est, affectavit? Invasit, inquam,
invasit armis, igne, pecunia, non vitae merito vel virtutum: pervenit in quo
stat, et stat in quo pervenit. Nam illa quam jactat juratorum suorum non electio
sed factio, umbra tantum fuit, et occasio, et velamentum malitiae. Dici potest
electio, sed impudenter, sed mendaciter. Stat quippe sententia ecclesiastica et
authentica, post primam electionem non esse secundam. Celebrata proinde prima,
quae secundo praesumpta est, non est secunda, sed nulla. Nam etsi quid minus
forte solemniter, minusve ordinabiliter processit in ea quae praecessit, ut
hostes unitatis contendunt; numquid tamen praesumi altera debuit, nisi sane
priore prius discussa ratione, cassata judicio? 0276D Eapropter
qui se super ingerere festinant, quique temerario temere manus imponere
nihilominus acceleraverunt, Apostolo prohibente, Nemini cito
manum imponas (I Tim. V, 22); ipsi procul dubio majus peccatum
habent, ipsi auctores 135 schismatis, ipsi grandis militiae
hujus principes exstitere. 9. Caeterum nunc judicium
expetunt, quod ante exspectasse [al. expetiisse] debuerant: et quam
suo loco oblatam tenuerant, tandem justitiam offerunt, 0277A ut
videlicet si recusetur, justi vos videamini:
si recipiatur, litigantibus inter se partibus, dilatio redimat tempus, et
interim fiat aliquid. An de vestra justitia desperatis, et damnum jam crescere
non timetis, quemcunque causa exitum sortiatur? Quidquid, inquiunt, hactenus
factum sit, modo quaerimus audientiam: judicium sumus subire parati.
Tergiversatio est. Quid in omni impio conatu vestro vobis relinquitur aliud,
quod afferre queatis ad seducendum simplices, ad armandum malevolos, ad vestram
ipsorum palliandam malitiam? Si hoc non diceretis, quid diceretis? Caeterum jam
Deus judicavit quod sero repetit homo: judicavit autem operis evidentia, non
decreti sententia. Numquid Dei judicium audeat humana temeritas retractare? Quid
si causetur et clamet per 0277B prophetam Deus, Tulerunt homines
a me judicium? Non est consilium contra
consilium Domini: velociter currit sermo ejus, in conveniendo populos in unum et
reges, ut domino papae Innocentio serviant et obediant. Quis revocabit? Dei esse
judicium senserunt et consenserunt Galterius Ravennas, Hildegarius
Terraconensis, Norbertus Magdeburgensis,
Conradus Salseburgensis, archiepiscopi. Dei esse judicium cognoverunt et
acquieverunt episcopi, Equipertus Monasteriensis, Hildebrannus Pistoriensis,
Bernardus Papiensis, Landulfus Astensis. Hugo Gratianopolitanus, Bernardus
Parmensis . Horum gloria
specialis et praecipua sanctitas, 0278A et auctoritas etiam
hostibus reverenda, facile nobis, qui minorem et meriti et officii tenemus
locum, aut errare secum, aut sapere persuasit. Taceo multitudinem caeterorum,
Tusciae, Campaniae, Longobardiae, Germaniae, et Aquitaniae, Galliarum denique et
Hispaniarum omnium, necnon et universae Orientalis Ecclesiae, tam
archiepiscoporum, quam episcoporum, quorum nomina sunt in libro vitae, sed
epistolae brevitas non admittit. 10. Hi omnes unanimes, non conducti pecunia,
non seducti fallacia, non illecti privato carnis vel cognationis amore, non
timore compulsi potentiae saecularis, sed Dei procul dubio voluntatem, sicut non
ignorantes, ita nec dissimulantes, Petrum 0278B Leonis ingenue
refutaverunt, ac secure Gregorium in papam Innocentium susceperunt. Nostratum
sane nemo ex nomine in his expressus est litteris: quia et omnes compendium non
fert, et aliquorum invidiosa designatio adulationis notam non effugit. Non autem
debeo praetermittere sanctos, qui mundo mortui, Deo melius vivunt: quorum vita
abscondita est cum Christo in gloria, ubi certe studiose inquirunt, et non dubie
inveniunt beneplacitum 136 Dei, qui solliciti sunt quomodo
placeant ei. Itaque Camaudulienses , Vallambrosani, Cartusienses,
Cluniacenses , et qui
de Majori-Monasterio sunt, mei quoque Cistercienses, Cadumenses, 0279A Tironenses, et
Saviniacenses; universitas denique et unanimitas fratrum, tam
clericorum quam monachorum regularis vitae probataeque conversationis, sequentes
episcopos, tanquam greges pastores suos, Innocentio firmiter adhaerent, sincere
favent, humiliter parent, verum apostolorum successorem fideliter
recognoscunt. 11. Quid reges et principes terrae? Nonne in
eodem spiritu, una cum subjectis sibi plebibus, Innocentium pariter
amplectuntur, confitentes et ipsi papam et episcopum animarum suarum? Quis
postremo in quocunque ordine vitae illustris et boni nominis homo idipsum non
sapit? Et tamen adhuc isti, nescio qua contentiosa importunitate et importuna
contentione, reclamant. Vocant in causam 0279B orbem, et cum sua
paucitate universitatem flagitant judicari: et qui praejudicaverant in
electione, de confirmatione rejudicare contendunt; tunc praepropere agentes,
modo praepostere retractantes. Quis tantos, quaeso, in unum cogere queat
exercitus utriusque ordinis principum, ne dicam plebium, et adducere in
examinationem? Quis tot sanctorum millibus persuadere sufficiat, quod prius
aedificaverunt, iterum destruere, et abducere semetipsos in praevaricationem?
Quis deinde locus omnibus tantus, omnibus tutus? Universae quippe Ecclesiae
negotium est, non unius causa personae. Videtis quod de impossibili calumniam
struitis matri vestrae: imo vobis foveam foditis, in quam praecipitemini; et
laqueum nectitis, quo teneamini, ne ad gremium revertamini 0279C matris vestrae. Occasio nunquam deerit ei qui vult recedere ab
amico. 12. Sed esto. Mutet consilium suum Deus (secundum
hominem dico), revocet sententiam, convocet a finibus terrae concilium; judicari
bis in idipsum, quod ipse non facit, patiatur: quosnam, quaeso, dabunt judices
sibi? Omnes quippe in parte sunt, et partibus de judicio haud facile conveniet:
atque ita ad litem magis quam ad pacem tantus conventus fatigabitur. Deinde
velim scire, cui ille interim vellet credere Romam, quam tanto amore ex longo
tempore concupivit, tanto labore et sumptibus acquisivit, tanto fastu possidet,
tanto pudore timet amittere; ne frustra convenisse saeculum omne cernatur, si
0279D cum ille cadet a causa, non tamen cadat a Roma. Alioquin
quis causam spoliatus ingreditur? Nec leges 0280A profecto
cogunt, nec canones. Et haec dicimus, non de nostra justitia diffidentes, sed a
vestra caventes versutia. Jam enim Deus eduxit tanquam lumen justitiam suam, et
judicium suum tanquam meridiem, etsi caeco nec lumen appareat, nec meridies
luceat: quoniam sicut tenebrae ejus, ita et lumen ejus. 137 13. Duo itaque sunt de quibus contenditur, quisnam eorum
rectius videatur esse Papa. Quorum primo quidem, si personas compares, ut neutri
sane vel derogare videar, vel adulari, dicam quod dici passim reperies, et
neminem arbitror diffiteri: quia videlicet Innocentii nostri vita vel fama nec
aemulum timet, cum alterius nec ab amico tuta sit. Dehinc si electiones
discutias, nostri itidem mox occurrit et 0280B promotione purior,
et ratione probabilior, et prior tempore. Porro de tempore constat: reliqua duo
merita probant, et dignitas eligentium. Hanc enim, ni fallor, partem saniorem
invenies, tam episcopos, quam cardinales diaconos sive presbyteros, et quorum
maxime interest de electione summi pontificis, et quanti in eligendo juxta
patrum scita sufficiant. Quid et in consecratione? Nonne Ostiensem, ad quem
specialiter utique spectat, habemus? Cum igitur et electus dignior, et electio
sanior, et actio ordinabilior teneatur; qua isti ratione, imo qua contentione,
contra jus et fas et vota omnium bonorum, invitae et renitenti Dei Ecclesiae
praeficere alium, et illum deponere tentant? 14. Horum conatui
tam maligno, tam indigno, 0280C tam temerario, totis certe
viribus renitendum esse videtis, reverendissimi et illustrissimi Patres. Quod
cum omni familiae Dei, tum vobis maxime vestrisque convenit, si tamen zelus
domus Dei comedit animas vestras. Vobis, inquam, et vestris maxime vigilandum
est et orandum, ne intretis in tentationem. In ea sane parte majore opus est
fortitudine et cautela, unde acrior insistit adversarius, et vis belli major
incumbit. Quam saevus et callidus hostis insurrexerit in vos, proprio certe
agnoscitis experimento. Heu! quam multum jam malitia illius in illis partibus
pro accepta potestate processit, utroque saeviens genere malignandi, vi et dolo!
Nunquid autem malitia vincet tandem sapientiam? sed haec est hora ipsius, 0280D et potestas tenebrarum. Caeterum hora novissima est et potestas
cito transit. Ne terreamini, ne seducamini. 0281A Dei virtus, et
Dei sapientia Christus vobiscum est, qui et in causa est. Confidite, ipse vicit
mundum: fidelis est, non permittet vos tentari supra id quod potestis. Videtis
stultum firma radice? sine dubio statim maledicetur pulchritudini ejus. Non enim
diu derelinquet Dominus virgam peccatorum super sortem justorum. Verum vestrae
interim vigilantiae est, vestris pro vestro officio sollicite providere, sicut
et providetis, ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas. Oratio pro
Catholicis: Benefac, Domine, bonis et rectis corde
(Psal. CXXIV, 4). Pro schismaticis: Imple,
Domine, facies eorum ignominia, ut quaerant nomen tuum (Psal. LXXXII,
17). EPISTOLA
CXXVII. AD GUILLELMUM COMITEM PICTAVORUM, DUCEM AQUITANIAE, EX PERSONA
HUGONIS DUCIS RURGUNDIAE. Guillelmum, antipapae Anacleto
faventem, hortatur ad Innocentium verum pontificem recipiendum.0281B GUILLEMO Dei gratia egregio comiti Pictavorum, et
duci Aquitanorum, HUGO eadem gratia Burgundiae dux, timere terribilem, et eum
qui aufert spiritum principum. 1. Errorem vestrum ultra
dissimulare non fero, quippe carne propinquus et corde amicus. Si quis de populo
deviat, solus perit; verum principis error multos involvit, et tantis obest,
quantis praeest ipse. Nec praesumus, sicut scitis, ut perdamus, sed ut rogamus
subjectos. Per quem reges regnant, ipse nos praefecit populis suis, a nobis
tuendis, non subvertendis; 0281C plane sanctae suae Ecclesiae
ministros, non dominos. Cui vos ministerio cum digne alias pro vestri
magnitudine potentatus, et laudabiliter deservisse noscamini, 138 miror quanam versutia modo vestra illa prudentia circumventa
fuerit, eamdem matrem vestram et dominam deserere in tempore malo: nisi forte et
hoc vobis vestri illi consiliarii persuadere conentur, ad solam Petri Leonis
domum, universalem Ecclesiam esse redactam. Viri mendaces, quos Veritas, sicut
et caput eorum antichristum, destruit spiritu oris sui, affirmans eam per os
David ad universos fines terrae, et ad universas familias gentium dilatari
(Psal. XXI, 28). 0282A
2. Habent [al. habet] tamen ducem Apuliae, sed solum ex principibus, ipsumque
usurpatae coronae mercede ridicula comparatum. Denique quid boni, quid virtutis,
quid honestatis afferunt de summo pontifice suo, ut et nos provocent ad favorem?
Si vera sunt quae ubique divulgat opinio, nec unius dignus est viculi potestate;
si vera non sunt, decet nihilominus caput Ecclesiae, non solum vitae habere
sanitatem, sed et famae decorem. Tutius proinde vobis est, mi cognate
charissime, ut in susceptione universalis papae, ab universitatis consensu et
consilio non recedatis: quem omnis religio, quem regum universitas receperunt,
vobis quoque et honorificum et salutiferum est ut recipiatis. Domini papae
Innocentii et innocens vita, et integra 0282B fama, et electio
canonica praedicatur. Priora duo nec hostes diffitentur; tertium calumniam
habuit, sed per Christianissimum Lotharium nuper falsi calumniatores in suo sunt mendacio
deprehensi. EPISTOLA
CXXVIII. AD EUMDEM. Serio eum hortatur de reducendis ad Ecclesiam clericis quos
expuleratIn eo animo et in ea voluntate memini me
discessisse dudum a te, princeps eximie, ut totis affectibus hene tibi tuisque
cuperem, totis nisibus salutem vestram et honorem vestrum, ubicunque possem,
juvarem; eo quod non redirem fraudatus fructu adventus mei ad vos, sed laetus
praeter spem multorum 0282C reportarem mecum pacem Ecclesiae, cum
exsultatione universae terrae. Miror autem quo, cujusve consilio mira illa
mutatio dexterae Excelsi tam subito in deterius est mutata; ut rursum ad
injuriam Ecclesiae clericos Sancti Hilarii de civitate expelleres, et iram Dei
in te gravius, quamprimum excitares. Quis te fascinavit tam cito recedere a via
veritatis et salutis? Profecto judicium portabit quicunque est ille. Utinam et
abscindantur qui vos conturbant. Revertere, quaeso, revertere, ne et tu, quod
absit! abscindaris. Revertere, inquam, et revoca amicos tuos ad pacem, et
clericos ad ecclesiam, antequam irrecuperabiliter reddas tibi aversum
terribilem, et 0283A eum qui aufert spiritum principum,
terribilem apud reges terrae. EPISTOLA CXXIX. AD JANUENSES.
Pacem quam aliquando coram conciliaverat, constanter
retinendam et tuendam hortatur.JANUENSIBUS suis,
consulibus cum consiliariis et civibus universis, BERNARDUS abbas dictus de
Clara-Valle, pacem, et salutem, et vitam aeternam. 1. Quod
adventus noster ad vos anno praeterito non fuerit otiosus, Ecclesia paulo post
in sua necessitate probavit, a qua missi et fueramus. Honorifice nos et
suscepistis, et tenuistis, exiguum quod apud vos fuimus: et quidem digne vobis,
sed supra nostrae humilitatis modum. Profecto ut non immemores, 0283B sic non ingrati sumus. Vicem rependat qui potest, et qui in
causa fuit Deus. Nos enim unde illum recompensemus 139
venerationis cultum, sed obsequium, sed affectum, plenum amoris et gratiae? Non
quod nostro delectemur favore, sed vestrae devotioni collaetamur. O mihi dies
illos festivos, sed paucos! In aeternum non obliviscar tui, plebs devota,
honorabilis gens, civitas illustris. Vespere et mane et meridie, more utique
prophetae, narrabam et annuntiabam (Psal. LIV, 18), et erat tanta
audiendi aviditas, quanta audientium charitas. Portabamus verbum pacis; cumque
invenissemus filios pacis, requievit super eos pax nostra. Exieram plane
seminare semen, non meum, sed Dei; et cadens in terram bonam semen bonum,
fructum 0283C fecit centuplum et tempestivum. Mira celeritas,
quia magna necessitas. Nec tarditatem passus sum, nec difficultatem, una pene
die et serens, et metens, et reportans cum exsultatione manipulos pacis. Haec
quippe messis quam messui. Exsulibus, captivis, compeditis et incarceratis,
evadendi atque repatriandi laetam reportavimus spem, metum hostibus, confusionem
schismaticis, gloriam Ecclesiae, orbi laetitiam. 2. Et nunc
quid restat, charissimi, nisi ut admoneamini de perseverantia, quae sola meretur
viris gloriam, coronam virtutibus? Prorsus absque perseverantia nec qui pugnat
victoriam, nec palmam victor consequitur. Vigor virium, virtutum 0284A consummatio est; nutrix ad meritum, mediatrix ad praemium. Soror
est patientiae, constantiae filia, amica pacis, amicitiarum nodus, unanimitatis
vinculum, propugnaculum sanctitatis. Tolle perseverantiam, nec obsequium
mercedem habet, nec beneficium gratiam, nec laudem fortitudo. Denique non qui
coeperit, sed qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth.
X, 22.). Saul cum esset parvulus in oculis suis, rex est super Israel
constitutus: non perseverans in humilitate, et regnum amisit et vitam. Si
cautela Samsonis, si Salomonis devotio perseverantiam retinuissent, nec is
profecto privaretur sapientia, nec ille viribus. Hoc summae honestatis insigne,
hanc totius probitatis unicam fidamque custodem, custodiri a vobis firmiter 0284B hortor et precor. Custodite diligenter quod libenter audistis.
Mementote scriptum, quia metuebat Herodes Joannem, et libenter
eum audiebat (Marc. VI, 20). Sed beatus foret, si audita
libenter aeque servasset. Denique non qui audiunt, sed beati, inquit, qui audiunt, et custodiunt
verbum Dei (Luc. XI, 28). 3. Servate proinde
vos pacem fratribus vestris Pisanis, fidem domino papae, fidelitatem regi, vobis
honorem. Hoc enim expedit, hoc decet, hoc justitia exigit. Audivimus venisse ad
vos nuntios ducis Rogerii: quid
attulerint, quidve retulerint, nos nescimus. Verum ego juxta illud poetae, ut
verum fatear, semper timui Danaos, et dona ferentes (VIRGILIUS, Aeneid.
lib. II, vers. 49). Si quis forte in vobis (quod Deus avertat!) rem tam
foedam committere 0284C deprehendatur, extendere videlicet manum
ad turpe lucrum; hunc protinus notate, et judicate hostem nominis vestri, civium
proditorem, ac venditorem communis honoris et honestatis. Si quis item susurro
in populo, diaboli sibi assumens vicem, jurgia seminare, et pacem turbare velle
reperiatur, quemadmodum ille discordiae semper est amator et auctor; huic
rigidae censurae remedio citius obvietur, eo quippe pessimae, quo intimae pesti.
Hostilis exercitus vastat agros, domosque spoliat; prava autem consilia
corrumpunt bonos mores, et modicum fermentum totam massam corrumpit (I
Cor. V, 6). Serite, plantate, negotiamini, ut antiqua mala non solum non
iteretis, sed etiam de justis laboribus 0285A vestris expiare et
delere possitis. Scriptum quippe est: Redemptio animae viri,
propriae divitiae (Prov. XIII, 8); et rursum: Date eleemosynam, et omnia munda sunt vobis (Luc. XI,
41). Quod si militare placet, et vestrae fortitudinis ac strenuitatis
iterum 140 experiri vires, arma probare delectat; non equidem
id praesumendum adversus vicinos et amicos, cum magis Ecclesiae inimicos
expugnare deceret, sed et regni vestri invasam a Siculis defensare coronam.
Super illos sane et honestius acquiretis, et justius possidebitis acquisita.
Deus pacis et dilectionis maneat semper cum omnibus vobis. Amen. EPISTOLA CXXX. AD PISANOS. Pisanos laudat ob studium et favorem
erga Innocentium papam, qui, Roma per antipapam Anacletum occupata, exsul Pisas
concesserat0285B PISANIS nostris,
consulibus cum consiliariis et civibus, BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle,
universis salutem, et pacem, et vitam aeternam. Benefaciat
vobis Deus, et meminerit fidelis servitii et piae compassionis et consolationis
et honoris, quae sponsae Filii ejus in tempore malo et in diebus afflictionis
suae exhibuistis et exhibetis. Et quidem hoc jam impletur ex parte, et orationis
hujus nonnullus capitur fructus. Digna plane retributio celeri jam compensatur
effectu. Jam pro meritis tecum actitat Deus, populus, quem elegit in
haereditatem sibi, omnino populum acceptabilem, sectatorem bonorum operum.
Assumitur Pisa in locum Romae, et de cunctis urbibus terrae ad apostolicae sedis
culmen eligitur. 0285C Nec fortuitu sive humano contigit istud
consilio; sed coelesti providentia, et Dei benigno favore fit, qui diligentes se
diligit, qui dixit Christo suo Innocentio: Pisam inhabita, et ego benedicens
benedicam ei. Hic habitabo, quoniam elegi eam. Me auctore, tyranni Siculi malitiae Pisana
constantia non cedit: nec minis concutitur, nec donis corrumpitur, nec
circumvenitur dolis. O Pisani, Pisani, magnificavit Dominus facere vobiscum,
facti sumus laetantes. Quae civitas non invidet? Serva depositum, urbs fidelis,
agnosce gratiam, stude praerogativae non inveniri ingrata. Honora tuum et
universitatis Patrem, honora mundi principes, qui in te sunt, et judices terrae;
quorum te praesentia reddit illustrem, gloriosam, 0285D famosam.
Alioquin si ignoras te, o pulchra inter civitates, 0286A egredieris post greges soladium tuorum pascere haedos tuos.
Sapientibus sat dictum est. Commendo vobis marchionem Engelbertum, qui domino Papae et amicis ejus missus est in adjutorium:
juvenis fortis et strenuus, et, si non fallor, fidelis. Habetote eum nostris
precibus magis commendatum, quia et ego ei vos amplius commendare curavi,
monuique ut vestris potissimum consiliis innitatur. EPISTOLA CXXXI. AD MEDIOLANENSES. Cum Mediolanenses, Innocentio
reconciliati, tamen titubare in officio et obedientia viderentur, eos ad
retinendam constantiam incitat, recentia Romanae Ecclesiae erga illos beneficia
memorans.Suis MEDIOLANENSIBUS, universo videlicet
clero et 0286B populo, BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle,
salutem in Domino. 1. Bene vobiscum facit Deus: bene vobiscum
facit Romana Ecclesia. Facit ille quod pater: facit illa quod mater. Et revera
quid vobis debuit facere, et non fecit? Si postulastis mitti vobis de curia
honorabiles 141 personas ad honorem Dei et vestrum, factum
est. Si postulastis confirmari quod
unanimitas vestra de venerabilis patris vestri electione firmaverat, factum
est. Si voluistis licuisse vobis quod illicitum, nisi pro magna quidem
necessitate, sacri canones judicant, translationem episcopii scilicet in
archiepiscopatum, concessum est. Si rogastis erui cives vestros de vinculis Placentinorum , quod utique ego
praetermittere nec volo 0286C nec valeo; et hoc factum est. In
quo postremo quaecunque rationabilis petitio filiae, non dico repulsam, sed vel
moram passa est apud piam matrem? En ad complementum pallium praesto est,
plenitudo honoris. Nunc vero audi me, inclyta plebs, gens nobilis, civitas
gloriosa. Audi, inquam, me (veritatem dico, non mentior) dilectorem tui,
zelatorem salutis tuae. Romana Ecclesia valde clemens est, sed nihilominus
potens. Fidele consilium, et omni acceptione dignum: Noli abuti clementia, ne
potentia opprimaris. 2. Sed dicit aliquis: Debitam ei
reverentiam exhibebo, et nihil amplius. Esto, fac quod dicis; quia si exhibeas
debitam, et omnimodam. Plenitudo siquidem 0286D potestatis super
universas orbis Ecclesias, singulari 0287A praerogativa
apostolicae Sedi donata est. Qui igitur huic potestati resistit, Dei ordinationi
resistit. Potest, si utile judicaverit, novos ordinare episcopatus, ubi hactenus
non fuerunt. Potest eos qui sunt, alios deprimere, alios sublimare, prout ratio
sibi dictaverit, ita ut de episeopis creare archiepiscopos liceat, et e
converso, si necesse visum fuerit. Potest a finibus terrae sublimes quascunque
personas ecclesiasticas evocare, et cogere ad suam praesentiam, non semel aut
bis, sed quoties expedire videbit. Porro in promptu est ei omnem ulcisci
inobedientiam, si quis forte reluctari conatus fuerit. Denique probasti et tu.
Quid enim contulit tibi vetus tua rebellio et recalcitratio male suasa a
pseudoprophetis tuis?
quem fructum habuisti, in quibus nunc erubescis? 0287B Agnosce
potius in qua potestate, gloria et honore suffraganeorum tuorum tam diu privata
exstitisti . Quis pro te valuit obviare apostolicae auctoritatis
justissimae severitati, cum, provocata tuis excessibus, decrevit te tuis illis
antiquis ac praeclaris ornamentis nudare, mutilare membris! Et hodie confusa et
truncata jaceres, si non benignius quam potentius tecum actum fuisset. Quis eam
prohibere valebit etiam a gravioribus, si rursum (quod absit) adjeceris
provocare? Vide ne patiaris recidivum: quia pro certo, nisi fallor, non tam
facile denuo poterit inveniri remedium. Si quis itaque dixerit tibi: Partim
oportet obedire, partim non oportet; cum tu in te experta sis plenitudinem
apostolicae potestatis, auctoritatis integritatem, nonne hujusmodi aut seductus
0287C est, aut seducere vult? Sed fac quod dico: nam ego te non
seduco. Convertere magis ad humilitatem, ad mansuetudinem: siquidem et humilibus
dat Deus gratiam (I Petr. V, 5), et mansueti haereditabunt terram
(Psal. XXXVI, 11). Esto cauta dominae et matris tuae recuperatam
servare gratiam: et sic ei placere studeas de reliquo, quatenus placeat ei non
solum servare tibi quae reddidit, sed etiam adjicere quae nondum
dedit. 142 EPISTOLA CXXXII. AD
CLERUM MEDIOLANENSEM. Gratulatur clero Mediolanensi, cujus
opera civitas, reacto schismate Anacleti, ad unitatem Ecclesiaere
dierat.Benedicti vos a Domino, quorum studio et
industria 0288A civitas vestra liberata est ab errore, et relicto
schismate ad catholicam rediit unitatem. Exiit sermo iste inter Catholicos:
audivit et laetata est Sion, et est vobis gloria coram Deo et omni populo. Quam
laetis amplexibus mater Ecclesia colligit tot et tantorum multitudinem filiorum,
quos se amisisse dolebat! quam laeto et sereno vultu Deus pater recipit hoc
sacrificium de manibus vestris! Quod autem et paci terrae intenditis, facitis
quod filii pacis. Et ego, fratres, particeps et socius gaudii vestri fieri
cupiens, juxta petitionem vestram ad vos cum dilectis fratribus nostris, nuntiis
vestris, veniebam, de quibus mihi scripsistis, plenius secundum rationem in
beneplacito Dei satisfacturus. Sed quia tempus breve est quo ad concilium
festinamus; non
0288B gravet vos usque ad reditum nostrum
sustinere. EPISTOLA
CXXXIII. AD UNIVERSOS CIVES
MEDIOLANENSIUM. Invitatus ad componendam pacem, laetatur ad
hoc opus suam operam requiri.Ut ex scriptis vestris
percipio, nonnullus mihi locus gratiae apud vos est, et, quoniam meum non
invenio meritum, divinitus credo datum. Non recuso favorem ingentis insignisque
populi. Amplector oblatam gratiam, et obviis manibus gloriosae civitatis
devotionem devotus excipio: praesertim hoc tempore, quo abjecto errore
schismaticorum, ad sinum 0288C matris Ecclesiae cum gaudio totius
orbis reversa est. Arbitror tamen non solum mihi gloriandum, quod invitor ad
pacem quaerendam; et a famosissima urbe, cum sim pauper ignobilisque persona,
tanti boni mediator atque minister assumor; sed vobis quoque per talem
nihilominus honor est flecti ad pacem et concordiam vicinorum vestrorum, quos
nec multarum civitatum hostilis impetus, ut bene notum est mundo, cedere
aliquando compulit. Itaque festinans ad concilium, spero me rediturum per vos,
et probaturum de gratia quam promittitis. Qui autem gratiam dedit, faciat ne in
me vacua sit. EPISTOLA
CXXXIV. AD NOVITIOS APUD MEDIOLANUM CONVERSOS.
Novitiis Mediolanensibus
gratulatur de conversione, seque peracto concilio illos invisurum
spondet.0289A Charissimis fratribus de
Mediolano, nuper conversis ad Deum, BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle, in
spiritu consilii et fortitudinis, quod bene coeptum est, digno exitu
consummare. Benedictus Deus, qui fecit vobis vilescere mundi
gloriam, largiturus suam. O quam vani filii hominum, quam mendaces filii hominum
in stateris, qui secundum illud Evangelii, gloriam ab invicem quaerunt, et
gloriam quae a solo Deo est, nolunt (Joan. V, 44); plane in hoc
ipsi decipientes 143 de vanitate in idipsum! (Psal.
LXI, 10.) Vos autem non sic. 0289B Ab hoc vos opprobrio
liberavit nunc divina misericordia, ut essetis Christi bonus odor Deo in omni
loco; ipsi ad gloriam, angelis ad laetitiam, hominibus ad exemplum: si quidem
gaudium est in coelo super uno peccatore poenitentiam agente; quanto magis super
tot et talibus viris, et de tali urbe conversis? Et ego, fratres, tanta laetitia
provocatus, sed et vocatus a vobis, per charissimos fratres Ottonem et
Ambrosium, quos ad hoc ipsum direxistis, decreveram simul cum ipsis venire ad
vos. Caeterum melius existimans, non in articulo temporis, neque in transitu vos
videre, distuli usque ad reditum nostrum. Properamus quippe ad concilium, per
vos Deo auxiliante reversuri, consiliumet auxilium, quod 0289C secundum rationem poterimus, vestro sancto proposito
praebituri. EPISTOLA
CXXXV. AD PETRUM PAPIENSEM EPISCOPUM. Delatas sibi laudes in Deum refundit. Episcopum ab operibus
misericordiae laudat.Si semen bonum, jactum in terram
bonam, fructum attulisse videtur, ipsius est gloria qui dedit semen serenti,
fecunditatem terrae, semini incrementum. Quid in his nos capimus? Ego sane
gloriam Christi alteri non dabo, multo vero scrupulosius usurpabo mihi. Profecto
lex Domini convertit animas, et non ego: testimonium Domini fidele sapientiam
praestat parvulis (Psal. XVIII, 8), et non ego. 0290A Laudatur de bona litterae tornatura manus, non calamus. Fateor,
ut multum tribuam mihi lingua mea calamus scribae velociter scribentis
(Psal. XLIV, 2). Sibi ergo, inquis, quid afferunt boni speciosi
pedes evangelizantium bona? Multum per omnem modum. Primum quidem, quia filii
sunt Patris sui qui in coelis est, et gloriam, quam deferunt Patri, nequaquam a
se ducunt alienam. Nam si filii, et haeredes. Deinde vero quod proximorum
salutem, suam nihilominus arbitrantur, quippe quos tanquam se ipsos diligunt.
Tertio quoque, quod labor labiorum ipsorum sibi penitus perire non poterit.
Unusquisque enim mercedem accipiet secundum proprium laborem (I Cor. III,
8). Ego labia mea non prohibui: tu aperuisti et viscera, ideo procul
dubio plus 0290B recepturus, quoniam plus laborasti. Certus sum
enim quia non vacat tibi, quod sitienti tulisti aquam, et cum panibus occurristi
fugientibus. Non, inquam, vacant officia humanitatis, non hortamenta salutis,
quibus Christi vere viscera in illis pauperibus refovisti. Ambo tamen
collaboratores, ambo coadjutores Dei sumus: ambo pariter speramus fructum in
respectione animarum sanctarum. Quis mihi det memoriam tui nunquam deserere,
nunquam ab ipsa deseri? EPISTOLA CXXXVI AD INNOCENTIUM
PAPAM. Dalfinum, de illatis injuriis satisfacere
paratum, mitius tractari cupit.Si tristia semper
acciderent, quis sustineret? si 0290C semper prospera, quis non
contemneret? Sed rerum cauta gubernatrix Sapientia, horum pernecessaria
vicissitudine eo moderamine electis suis cursum vitae temporalis alternat, ut
nec adversa frangant, nec laeta dissolvant: cum potius et ista ex illis
gratiora, et illa ex his tolerabiliora reddantur. Benedictus per 144 omnia Deus: tristitia nostra versa est in gaudium, acceperunt
oleum post vinum vulnera nostra. Raptores et praedones compuncti humiliantur:
sacerdotem Domini, in quem ausi sunt mittere manus, cum honore remittunt; spolia
quae diripuerant, et sine desidia recolligunt, et sine fraude restituunt. Si
quid horum est quod inveniri 0291A non possit, Dalfinus pro eo
satisfaciet ad beneplacitum vestrum: hoc quippe manu sua in nostra affirmavit.
Pro qua sua promissione adimplenda si venerit ad pedes vestrae majestatis, quod et proposuit, mitius quam meruit supplicamus agi cum juvene:
non quod velimus impunitum esse tam grande facinus, sed ut Ecclesia, si fieri
potest, debita satisfactione honoretur; ut is qui satisfacit, supra vires
patientiae suae non exasperetur, et poeniteat hominem nostris
acquievisse consiliis. EPISTOLA CXXXVII. AD
IMPERATRICEM ROMANORUM. Mediolanenses
non ante receptos in gratiam a pontifice, quam ipsi Lotharium imperatorem
reciperent. Hinc eos clementiae imperatricis commendat.0291B In reconciliatione Mediolanensium non obliti sumus unde a vestra excellentia praemoniti fueramus.
Quod etsi non monuissetis, nihilominus honori vestro et regni utilitatibus
intenderemus, sicut ubique et semper fideliter, quantum possumus, facimus. Non
ante sane Mediolanenses in gratiam domini papae et Ecclesiae unitatem recepti
sunt, quousque palam Conrado refutato et abnegato, dominum nostrum Lotharium in
suum regem et dominum receperunt, et Romanorum imperatorem Augustum una cum toto
orbe confessi sunt: et de injuria transacta, juxta consilium et mandatum domini
papae, 0292A digne vobis sese satisfacturos esse tacto
sacrosancto Evangelio spoponderunt. Unde magnas agentes gratias divinae
bonitati, quae absque bellorum periculis, absque humani sanguinis effusione,
inimicos vestros sic humiliavit; rogamus vestram satis nobis expertam
clementiam, ut tempore suo, cum requisierint praedicti Mediolanenses, per
dominum papam, utique mediatorem suae reconciliationis, gratiam vestram,
benignos vos atque placabiles inveniamus: quatenus nec eos poeniteat sanis
paruisse consiliis, et vos de eis debitum habeatis servitium et honorem. Non
enim decet ut fideles vestri, qui pro honore vestro laborant, apud vos
confundantur. Confundentur autem, si qui de benignitate vestra spem indulgentiae
promiserunt, cum pro ipsis intervenerint, 0292B invenerint vos,
quod absit! inexorabiles. EPISTOLA CXXXVIII. AD HENRICUM
REGEM ANGLORUM. A rege suppetias petit pro Innocentio
papa.HENRICO illustrissimo Anglorum regi, BERNARDUS
abbas dictus de Clara-Valle, honorem, sospitatem et pacem. Velle vos instruere, de his praesertim quae spectant ad honestatem,
aut insipientis est, aut vos penitus ignorantis. Eapropter rem simpliciter
intimare sufficit, et hoc paucis, quoniam facile omnia tenenti, multa superflue
ingeruntur. In ingressu 0293A urbis sumus, salus est in januis,
justitia nobiscum est; sed Romanis militibus cibus iste non sapit. Itaque
justitia placamus Deum, militia terremus hostes: solis necessariis necessaria
145 non habemus. Quid opus sit facto, ut opus vestrum
compleatur, quod de domini papae Innocentii magnifica et honorifica illa
susceptione fecistis, vos melius nostis. EPISTOLA
CXXXIX. AD LOTHARIUM IMPERATOREM. Excitat imperatorem ad reprimendos schismaticos. Causam cujusdam
ecclesiae apud Tullum sitae commendat.LOTHARIO Dei
gratia Romano imperatori Augusto, BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle, si quid
potest peccatoris oratio. 0293B 1. Benedictus
Deus, qui vos elegit, et erexit
cornu salutis nobis, ad laudem et gloriam nominis sui, et reparandum imperii
decus, ad subveniendum Ecclesiae suae in tempore malo, postremo ad operandum
etiam nunc salutem in medio terrae. Ipsius est enim opus, quod corona gloriae
vestrae ita in dies ampliatur et sublimatur, mirabiliter crescens ac proficiens
in omni decore et magnificentia apud Deum et homines. Ipsius profecto nuper opus
et 0294A virtus fuit, quod iter satis laboriosum et meticulosum,
pro pace regni et Ecclesiae liberatione susceptum, in tanta prosperitate
peregistis. Romae siquidem imperialis culminis
plenitudinem gloriosissime assecutus, idque, quod majus fuit, in manu non magna,
ut animi fideiqne magnitudo clarius emineret. Quod si ante tantillum exercitum
terra tremuit et quievit, quantus putamus horror hostium corda invadere habeat,
cum coeperit rex procedere in magnitudine brachii sui? Animabit insuper honestas
causae; imo duplex provocabit necessitas. Non est meum hortari ad pugnam: est
tamen (securus dico) advocati Ecclesiae arcere ab Ecclesiae infestatione
schismaticorum rabiem: est Caesaris propriam vindicare coronam ab usurpatore
Siculo 0294B . Ut enim constat Judaicam sobolem sedem Petri in Christi
occupasse injuriam; sic procul dubio omnis qui in
Sicilia regem se facit, contradicit Caesari. 2. Si autem
utrumque incumbit Caesari, restituere scilicet quae sunt Caesaris Caesari, et
quae sunt Dei Deo, cur apud Tullum res Dei minuitur, cum Caesar nihil ibi
lucretur? Verendum est ne minimorum neglectus, impedimentum sit maximorum. Hoc
0295A est quod dico. Ecclesia Sancti Gengulfi graviter injusteque, ut dicitur, in illa civitate
opprimitur: et aiunt vestrae prudentiae nescio qua fraude subreptum, ut domino
papae, per justitiam subvenire paranti, vestrae interventu precis obviaretis.
Obsecro et consulo consultius agi, noxiam revocari precem, dari locum justitiae,
antequam ecclesia illa funditus destruatur. Pauper sum ego: fidelis tamen
vester, et si videor importunus, fortassis inde est. Dominam imperatricem in
Christi charitate oppido salutamus. EPISTOLA CXL. AD EUMDEM. Pisanos pontificis studiosos apud Lotharium
commendat.0295B Miror cujus instinctu
vel consilio vigilantiae vestrae subripi potuerit, ut homines, digni certe
duplici honore et gratia, contraria a vobis audirent. Pisanos dico, qui primi et
soli interim adhuc erexere vexillum 146 adversus invasorem
imperii. Quam justius in eos regia
incanduisset indignatio, qui populum strenuum et devotum quacunque occasione
offendere ausi sunt, eo praecipue tempore, quo accincti in multis millibus suis
exierant oppugnare tyrannum, ulcisci injuriam domini sui, et imperialem
defensare coronam? Ut enim congruentissime assignem huic genti quod olim de
sancto David dicebatur; quaenam, quaeso, in omnibus civitatibus, sicut Pisa,
fidelis, egrediens, et regrediens, et pergens ad imperium regis? (I Reg.
XXII, 14.) Nonne 0295C hi sunt, qui nuper
regni illum unicum ac potentissimum hostem ab obsidione Neapolis fugaverunt?
Nonne hi sunt qui etiam, quod pene incredibile dictu est, in uno impetu suo
expugnaverunt Amalfiam, et Rebellem [al. Rivellum], et Scalam, atque
Atturniam, civitates utique opulentissimas et munitissimas, omnibusque qui
antehac tentaverunt, usque ad hoc tempus, ut aiunt, inexpugnabiles? Quam dignum,
quam aequum, quam plenum ratione et justitia fuerat, ut fidelium terra, interim
saltem dum haec actitarent, ab omni hoste secura consisteret: tum pro praesentia
summi pontificis, quem jamdudum exsulem Pisani apud se cum summo honore
servabant et servant; tum pro servitio imperatoris, 0295D pro quo
et ipsi tunc temporis exsulabant? 0296A Factum est autem per
contrarium, ut gratiam, qui offenderunt; et qui servierunt, iram mererentur. Sed
vos fortassis adhuc ista nesciebatis. Oportet ergo nunc quando res est nota
vobis, imo et decet et expedit, mutare vos et verbum et animum: ut viri regiis
magis favoribus et muneribus honorandi, a vestra parte de caetero audiant et
recipiant prout meriti sunt. O quantum meruere Pisani, quantum adhuc mereri
possunt! Sat est dictum sapienti. EPISTOLA CXLI. AD HUMBERTUM ABBATEM IGNIACENSEM. Graviter eum perstringit, ob munus
praelationis inconsulto ac temere dimissum.1. Parcat
tibi omnipotens Deus: quid voluisti facere? Quis te crederet ad tantum
prorumpere 0296B malum, hominem tantis praeditum bonis? Quomodo
potuit arbor bona pessimum hunc ex se producere fructum? O quam terribilis Deus
in judiciis super filios hominum! Non miror quod diabolus istud potuit, sed quod
Deus permisit, quippe cui jam tot annis pure, sicut credimus, et devote
serviisti. Quid faciet de me, utique pigro et negligenti servo, qui fidelem
famulum suum sic vel ad tempus tradidit in animam inimicorum ejus? Quid, quaeso,
rationis, imo quid non impietatis habet haec fuga tua, de qua filii lugent,
adversarii rident? Miror quod te non terruit Arnoldi abbatis exemplum: cujus similis praesumptio digno,
sed pavendo fine, ut bene meministi, in brevi est vindicata. Et quidem ille
qualemcunque, ut bene novi ego, habuit causam, tu nullam. 0296C Numquid enim aut monachi tuis erant inobedientes imperiis, aut
conversi segnes in operibus, aut vicini forte tibi tuisve rebus infesti, aut
certe modica et non sufficiens substantia mundi, quatenus relinquere cogereris,
quos vel regere, vel pascere non sufficeres? 2. Vide ne et te
tangat vox illa Dei: Quia odio habuerunt me gratis
(Joan. XV, 25). Quid enim debuit tibi facere, et non fecit? Vineam
tibi plantavit electam et speciosissimam. Sepem ei circumdedit votivae
continentiae, torcular 147 districtissimae disciplinae fodit
in ea, et aedificavit sanctae paupertatis turrim, ad coelos usque pertingentem.
Te cultorem atque custodem constituit: honestavit te in laboribus tuis, 0296D et complebit illos, si permittis. Sed tu, proh nefas! 0297A destruis maceriam ejus, et racemis optimis plenam exponis
omnibus qui praetergrediuntur viam. Heu! quis prohibebit aprum de silva, ut non
exterminet; et singularem ferum, ne depascat eam? Mirum vero si in hoc morti te
bene praeparare putas, quod quidem ad me scripsisti, ut in tanto scandalo, et in
anathemate domini papae mori velle non timeas. Deinde, si ita necessarium erat,
non potuit aliud tempus considerari, nisi cum necessitatibus universalis
Ecclesiae detineor, ut illi miserae, quam exponis, non liceat subvenire? Obsecro
te, per eum qui pro te crucifixus est, ut satis afflictos amplius cruciare
parcas, et tristitiam super tristitiam addere desistas: quia, ut verum fatear,
sic pro hac Ecclesiae generali gravique scissura affectus sum, ut taedeat animam
0297B meam vitae meae, etiam te et tuis in pace
degentibus. EPISTOLA
CXLII. AD MONACHOS ALPENSES. Monachos Alpenses, qui se sub ordine Cisterciensi
Clarae-Vallensibus aggregaverant, commendat et consolatur de absentia Patris ad
altiorem gradum assumpti. Hinc de novo abbate eligendo eos monet.1. Bonus Pater vester atque noster, auctore Deo, ad altiorem gradum
assumptus est. Faciamus ergo, charissimi, quod dicit propheta: Elevatus est sol, et luna stetit in ordine suo (Habacuc
III, 11). Sol est ille, per quem Alpensis congregatio illustris ubique
redditur, tanquam luna per solem. Elevato itaque 0297C illo,
stemus nos in ordine nostro, quicumque elegimus abjecti esse in domo Dei nostri,
magis quam habitare in tabernaculis peccatorum (Psal. LXXXIII, 11).
Ordo noster abjectio est, humilitas est, voluntaria paupertas est, obedientia,
pax, gaudium in Spiritu sancto. Ordo noster est esse sub magistro, sub abbate,
sub regula, sub disciplina. Ordo noster est studere silentio,, exerceri
jejuniis, vigiliis, orationibus, opere manuum; et super omnia, excellentiorem
viam tenere, quae est charitas porro in his omnibus proficere de die in diem, et
in ipsis perseverare usque ad ultimum diem. Et haec quidem assidue vos
confidimus actitare. 2. Caeterum unum opus fecistis, et omnes
mirantur: 0297D quod cum sancti essetis, non reputantes vestram
sanctitatem, alienam participare curastis, ut essetis sanctiores. Impletum est
quod legitur in Evangelio: Cum feceritis omnia quae mandata
vobis fuerint, dicite: Servi inutiles sumus (Luc. XVII, 10).
0298A Inutiles vos reputatis, et humiles inventi estis. Recta
facere, et inutilem se reputare, apud paucos invenitur, et ideo multi
admirantur. Hoc, inquam, hoc prorsus vos de illustribus reddit illustriores,
sanctiores de sanctis. Et ubicunque divulgatus est sermo iste, replevit omnia
odore suavitatis. Haec virtus, me judice, praefertur item protractis jejuniis et
anticipatis vigiliis, omni denique corporali exercitio; tanquam vere pietas quae
ad omnia valet (I Tim. IV, 8). Quam laeto sinu collegit vos
multitudo Cisterciensis! Quam alacri vultu spectavit hoc angelica celsitudo!
Noverunt siquidem illi spiritus omnipotenti Deo placere super omnia fraternam
societatem et confoederationem, cum dicat per prophetam, Glutino bonum est (Isa. XLI, 7), et per alium,
0298B Ecce quam bonum et quam jucundum habitare
fratres in unum! (Psal. CXXXII, 1.) item, Frater 148 fratrem
adjuvans, ambo consolabuntur (Prov. XVIII, 19.) 3. Advertitur etiam hoc factum humilitatem redolere: quae quam
accepta sit divinae majestati, docet ille qui dicit, Superbis
Deus resistit, humilibus autem dat gratiam (Jac. IV, 6):
ostendit et ipse humilitatis Magister per semetipsum dicens, Discite a me quia mitis sum et humilis corde (Matth.
XI, 29). Quid dicam de nostro pusillo grege Clarae-Vallis, cui specialius
adhaesistis, quanto vos et quam speciali complectatur affectu? Non potest dici
verbo, quod de mutua charitate inter nos et vos spiritualis 0298C infusio mirabiliter operatur. Superest, fratres, ut, invocato
Spiritu sancto, maturetis vobis eligere patrem. Nam si me exspectaretis, vereor
ne adventus noster differatur in longum, et illa dilatio esset periculosa. Sed
vocate ad vos fratrem nostrum charissimum Godefridum priorem Clarae-Vallis, qui
et in hoc, sicut in aliis, impleat vicem nostram: ut consilio ejus, vel forte
illorum, quos ipse pro se miserit, si venire non poterit, necnon et Patris
vestri Guarini, talem personam eligatis, de qua et Deus honorem habeat, et vos
salutem. Memores mei estote, fratres. EPISTOLA CXLIII. AD SUOS CLARAE-VALLENSES. Diuturnam sui
absentiam excusat, sibi non minus, imo magis gravem, quam suis. Interim breviter
eos officii admonet.0298D Charissimis
fratribus CLARAE-VALLIS monachis, 0299A conversis, novitiis, frater
BERNARDUS, gaudere in Domino semper. 1. Ex vobis perpendite
quid patiar ego. Si vobis molesta est absentia mea, nemo dubitet mihi esse
molestiorem. Non enim paris jacturae, nec ejusdem gravaminis est, me uno carere
vos, meque vestra universitate destitui. Tot me necesse est affici curis, quot
vos estis; et ad singulos quosque vestrum dolere absentiam, timere pericula.
Duplex contritio ista non me deseret, quousque meis visceribus ego reddar: quod
quidem et vos sentire pro me non ambigo; sed ego unus sum. Vobis ergo una, mihi
multiplex incumbit tristandi ratio, utpote pro omnibus vobis. Nec solum cruciat,
quod absque vobis vel ad tempus vivere cogor, sine quibus et regnare 0299B miseram mihi reputo servitutem: sed etiam quod versari compellor
in his quae amicam quietem omnino perturbant, et meo proposito minus fortasse
conveniunt. 2. Haec scientes, morae meae, quae meae non est
voluntatis, sed ecclesiasticae necessitatis, non oportet vos indignari, sed
compati. Spero autem quod non erit longa: vos orate ut non sit infructuosa.
Detrimenta quae interim forte contingent, emolumenta reputentur, quoniam Deus in
causa est: qui, cum sit benignus, et omnia possit, facile damna resarciet, non
solum integre, sed etiam cumulate. Propterea bono animo simus, Deum habentes
nobiscum, in quo et vobis praesentes sumus, quantislibet 0299C terrarum spatiis divisi a vobis videamur. Quicumque in vobis
bene officiosum se ipsum exhibet, humilem, timoratum, studiosum lectionis,
orationibus vigilem, fraternae charitatis sollicitum, non me putet absentem
sibi. Nam quomodo ei praesens spiritu non sum, cum quo est mihi cor unum, et
anima una? Si quis autem susurro (quod absit!) existit inter vos, aut bilinguis,
aut murmurans, aut contumax, aut impatiens disciplinae, aut inquietus et vagus,
et qui panem otiosus comedere non erubescat, 149 huic etiam
si corpore praesens essem, longe esset ab eo anima mea, eo quod ipse longe
fecerit a se Deum, morum, non locorum distantia. 3. Interim,
fratres, dum venio, servite Domino in timore, ut sine timore quandoque de manu
inimicorum 0299D vestrorum liberati serviatis illi. Servite in
spe, quoniam fidelis est in promissis: servite ex merito, quia multus in meritis
est. Nam etsi caetera taceam, hoc solo certe non immerito vitam sibi vindicat
nostram, quod pro ea praebuit suam. Nemo 0300A igitur sibi vivat,
sed ei qui pro se mortuus est (II Cor. V, 15). Cui enim justius
vivam, quam ei, qui si non moreretur, ego non viverem? cui commodius, quam
promittenti vitam aeternam? cui magis ex necessitate, quam flammas perpetuas
minitanti? Sed servio voluntarie, quia charitas libertatem donat. Huc provoco
viscera mea. Servite in charitate illa quae timorem expellit, labores non
sentit, meritum non intuetur, praemium non requirit; et tamen plus omnibus
urget. Nullus terror sic sollicitat, nulla praemia sic invitant, nulla justitia
sic exigit. Ipsa vos mihi inseparabiliter jungat, ipsa me vobis jugiter
repraesentet, horis maxime quibus oratis, charissimi et desideratissimi
fratres. EPISTOLA
CXLIV. AD EOSDEM. Molestiam longioris absentiae suae a dilecta Clara-Valle, et
tenerrimum erga filios suos affectum ac desiderium exprimit. Solatium
nihilominus suum in tantis pro Ecclesia laboribus indicat.0300B 1. Tristis est anima mea usque dum redeam, et non
vult consolari usque ad vos. Quae enim est mihi consolatio in tempore malo, et
in loco peregrinationis meae? Nonne vos in Domino? Minime quidem deserit me,
quocunque iero, dulcis memoria vestri: sed quanto memoria dulcior, tanto
absentia molestior. Heu mihi, quia incolatus meus non solum prolongatus est, sed
et cumulatus! et revera, juxta Prophetam, super dolorem
vulnerum meorum addiderunt (Psal. LXVIII, 27), qui me a vobis
aliquando vel 0300C corpore separant. Est commune exsilium
ipsumque molestum satis, quod quandiu sumus in hoc corpore, peregrinamur a
Domino. Huic accessit et speciale, quod pene impatientem me reddit, ut cogar
vivere sine vobis. Longa molestia, et taediosa exspectatio, vanitati huic
occupanti omnia tamdiu manere subjectum, faeculenti corporis horrido circumdari
carcere, et mortis vinculis, funibusque peccatorum necdum absolvi, et tanto
tempore non esse cum Christo. Caeterum adversus haec omnia unum mihi remedium
qualecumque erat, et vere datum desuper, pro vultu videlicet gloriae, qui
absconditus est usque adhuc, videre interim templum Dei sanctum, quod estis vos.
Ex hoc templo facilis mihi videbatur 0300D transitus ad illud
gloriosum, ad quod Propheta suspirat, dicens: Unam petii a
Domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo Domini omnibus diebus vitae meae: ut
videam voluptatem Domini, et visitem templum ejus (Psal. XXVI,
4). 0301A 2. Quid dicam? quoties id
solatium interpolatum est mihi? Ecce hoc tertio, nisi fallor, avulsa sunt a me
viscera mea. Parvuli ablactati sunt ante tempus:
ipsos quos per Evangelium genui, non licet educare. Propria denique deserere, et
aliena curare cogor: et dubito pene quid magis aegre feram, an subtrahi illis,
aut intricari istis. Itane, bone Jesu, tota deficiet in dolore vita mea, et anni
mei in gemitibus! Bonum mihi, Domine, magis mori quam vivere est, non tamen nisi
inter fratres, inter domesticos, inter charissimos. 150 Id
siquidem dulcius, humanius, tutiusque esse constat. Imo vero pium est ut in hoc
remittas mihi, ut refrigerer priusquam abeam, et amplius non ero. Si placet
Domino meo, ut oculi Patris qualiscumque, qui non 0301B sum
dignus vocari Pater, claudantur manibus filiorum, ut extrema videant, exitum
consolentur, spiritum suis desideriis levent ad consortium, si dignum judicas,
beatorum, cum pauperum corporibus pauperis corpus sepeliant: hoc prorsus, si
inveni gratiam in oculis tuis, precibus et meritis eorumdem fratrum meorum
obtinere toto affectu desidero. Verumtamen non mea voluntas, sed tua fiat. Nec
mihi vivere volo, nec mori. 3. Sed dignum est ut qui dolorem
meum audistis, etiam consolationem non ignoretis, si qua est. Primum quidem omni
labore et calamitate, quam patior. solum arbitror esse in causa eum cui omnia
vivunt. Velim, nolim, necesse est me vivere illi, qui meam 0301C sibi propriae vitae positione acquisivit; qui et potens est, si
quid patimur pro ipso, recompensare nobis in illa die misericors et justus
judex. Quod si invitus militavero ei, dispensatio mihi tantum credita est, et
ero servus nequam: si autem volens, gloria est mihi. In hac ergo aliquantulum
consideratione respiro. Deinde quod saepe non meis meritis superna gratia
honestavit me in laboribus meis, et gratia illa in me vacua non fuit, sicut in
multis expertus sum, et vos ex parte non latuit. Sed et hac vice quam necessaria
Ecclesiae Dei sit vel fuerit praesentia parvitatis nostrae, dicerem ad
consolationem vestram, si non gloriam redoleret. Nunc autem melius est ut hoc
per alios cognoscatis. 4. Instantissima postulatione
imperatoris, apostolicoque 0301D mandato, necnon Ecclesiae ac
principum precibus flexi, dolentes et nolentes, debiles atque infirmi, et, ut
verum fatear, pavidae mortis pallidam circumferentes imaginem, trahimur in
Apuliam. 0302A Rogate quae ad pacem sunt Ecclesiae, rogate quae
ad salutem sunt nobis, ut iterum vos videamus, vobiscum et vivamus, et moriamur:
et sic vivite, ut obtineatis. Infirmus in arcto temporis, certe cum lacrymis et
singultibus ista dictavi, teste charissimo fratre nostro Balduino, qui stylo ea excepit: quem Ecclesia vocavit ad aliud officium et ad
aliam dignitatem. Orate et pro ipso tanquam unico solatio meo, et in quo
spiritus meus plurimum requiescit. Orate pro domino papa, qui me pariter atque
universitatem vestram paterno fovet affectu. Orate et pro domino
cancellario, qui mihi pro matre est; et pro
ipsis qui cum eo sunt domino Luca, et domino Chrysogono, magistro Yvone, qui se nobis exhibent fratres uterinos. Qui mecum
sunt 0302B frater Bruno, et frater Girardus, salutant vos,
supplicantes et ipsi pro se orari. EPISTOLA CXLV. AD ABBATES
CISTERCII CONGREGATOS. Hos laborum et dolorum suorum conscios
esse desiderat, excusans forte hoc pacto absentiam suam. Optat sane non peregre,
sed inter suos mori.In multa infirmitate corporis et
cordis anxietate, Deus scit, dictavi ista ad vos, homo miser, homo natus ad
laborem, frater tamen vester. Utinam nunc ipsum Spiritum, in quo congregati
estis, merear habere interpellatorem ad vestram unanimitatem, qui imprimat
pectoribus vestris calamitatem quam patior; qui imaginem mei tristem ac
supplicem, 0302C sicut est, fraternis affectibus repraesentet.
Non hoc oro, ut creet in vobis novam misericordiam, quia novi ego quam 151 familiaris universitati vestrae sit illa virtus: sed hoc oro,
ut in intimo sentiatis quo et quanto affectu oporteat misereri. Certus sum enim
quia, si id datum fuerit, continuo lacrymae de thesauro pietatis erumpent,
singultus et gemitus et suspiria hinc inde pulsabunt coelos, et audiet Deus, et
placabitur mihi, et dicet: Reddidi te fratribus tuis, non morieris inter
extraneos, sed inter tuos. Tantis siquidem laboribus et doloribus affectus sum,
ut saepe taedeat me etiam vivere. Humanum autem dico propter infirmitatem
nostram: desidero differri usquedum revertar ad vos ut non 0302D moriar nisi inter vos. De caetero, fratres, bonas facite vias
vestras et studia vestra, quae recta, quae honesta, quae salubria sunt
constituentes et tenentes: ante omnia solliciti servare unitatem spiritus 0303A in vinculo pacis; et Deus pacis erit vobiscum. EPISTOLA CXLVI. AD BURCHARDUM
BALERNENSEM ABBATEM. Gaudet suos in
eo formando labores non esse irritos: felicem tamen successum uni Deo
tribuendum.1. Ignitum eloquium tuum vehementer, et
ignitum illo igne, quem Dominus misit in terram. Legi illud, et concaluit cor
meum intra me: benedixi illi fornaci, de qua hujusmodi scintillae evolassent.
Nonne cor tuum ardens erat in te, cum ista dictabas? Bonus homo de bono thesauro
suo profert bona. Si laboravi in te, uti tu humiliter memoras, non me piget.
Aravi in spem profecto percipiendi 0303B fructus, et spes non
confundit. En de fructu operum meorum satiantur viscera mea in terra aliena: et
sentio ipso meo experimento semen meum, non secus viam, non super lapides, non
inter spinas, sed in terram bonam et optimam cecidisse. Et si, cum parerem,
tristitiam habui, jam non memini pressurae prae gaudio, quia natus est infans in
mundo. Infans dixerim malitia, non sensu: quem posset Salvator praeponere
senibus imitandum, dicens, Nisi conversi fueritis, et
efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum coelorum (Matth.
XVIII, 3). Inians qui dicat: Super senes intellexi,
quia mandata tua quaesivi; qui dicat: Adolescentulus sum
ego et contemptus, justificationes tuas non sum oblitus (Psal.
CXVIII, 100, 141). 0303C 2. Confiteor
tibi, Pater, Domine coeli et terrae, quia abscondisti haec a sapientibus et
prudentibus, et revelasti ea parvulis. Ita, Pater, quia sic placitum est ante te
(Matth. XI, 25, 26). Tuo placito sunt id quod sunt, non suo merito.
Nec enim invenis merita, sed praevenis. Omnes peccavimus, et egemus praeveniri.
Tu ergo, frater, agnosce te 0304A praeventum, et praeventum in
benedictionibus dulcedinis, non a me qui nihil sum, sed ab illo qui me, ut de
tua te salute monerem, aspirando praevenit. Nam ut multum mihi tribuas,
plantator sum, rigator sum: absque illo tamen qui incrementum dat, quid sum?
ipsi te in omni humilitate subjicias, ipsi tota devotione inhaereas. Me vero
utere ejus servo, conservo tuo, comite in via, cohaerede futuro in patria: si
tamen studiosissime implevero ministerium ad quod tibi missus sum; idque quantum
in me est effecero, ut haereditatem capias salutis. Ad ea de quibus questus es,
ita respondeo. Necessitates tuas ut meas portabo, cum venero. 152 EPISTOLA CXLVII
AD PETRUM ABBATEM CLUNIACENSEM. Petrus Bernardum, peregre inter varios et difficiles pro Ecclesia
labores agentem, misso Gebuino archidiacono Trecensi consolatus fuerat. Ejus
itaque benevolum animum suavissime recolit, et feliciorem exstincto jam
schismate Ecclesiae statum praedicat.0304B Domino et Patri reverendissimo PETRO Cluniacensi abbati, suus
BERNARDUS, quod suus. 1. Visitet te Oriens ex alto, o bone vir,
quia visitasti me in terra aliena, et in loco peregrinationis meae consolatus es
me. Bene fecisti, intelligens super egenum et pauperem. Absens eram, et absens
etiam longo tempore; et recordatus es nominis mei, homo magnus, occupatus in
magnis. Benedictus sanctus angelus tuus, qui pio pectori tuo id suggessit:
benedictus Deus noster, qui persuasit. 0304C En teneo, unde
glorier apud extraneos, litteras tuas, et illas litteras in quibus tuam mihi
animam effudisti. Glorior quod habeas me non modo in memoria, sed et in gratia.
Glorior privilegio amoris tui, refectus sum de abundantia suavitatis pectoris
tui. Non solum autem, sed et glorior in tribulationibus, si quas dignus habitus
sum pro Ecclesia pati. Haec 0305A plane gloria mea et exaltans
caput meum, Ecclesiae triumphus. Nam si socii fuimus laboris, erimus et
consolationis. Collaborandum fuit et compatiendum matri, ne et de nobis
quereretur dicens: Qui juxta me erant, de longe steterunt, et
vim faciebant qui quaerebant animam meam (Psal. XXXVII, 12,
13). 2. Deo autem gratias, qui dedit ei victoriam,
honestavit eam in laboribus, et complevit labores illius. Tristitia nostra in
gaudium, et luctus noster in citharam versus est. Hiems transiit, imber abiit et
recessit, flores apparuerunt in terra nostra, tempus putationis advenit,
amputatum est sarmentum inutile, putre membrum. Ille, ille iniquus qui peccare
fecit Israel, morte absorptus est, et traductus in ventrem
inferi. Fecerat quippe, secundum 0305B prophetam, pactum cum
morte, et cum inferno foedus inierat (Isa. XXVIII, 15): ideoque,
juxta Ezechielem, factus est perditio, et non subsistit in aeternum. Alius
quoque omnium sicut maximus, ita et pessimus inimicus, abscissus nihilominus est
. Et is erat unus
ex amicis Ecclesiae, sed illis, de quibus solet queri, et dicere: Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt et
steterunt (Psal. XXXVII, 12)
. Si qui restant, cito speramus de similibus idem judicium. Prope est ut
revertar ad fratres meos, si vita comes fuerit, per vos, sicut intendo,
transiturus. Interim commendo me sanctis orationibus vestris. Salutamus fratrem
Hugonem Camerarium, et omnes qui circa vos sunt, cum reliqua sancta
multitudine. EPISTOLA CXLVIII. AD EUMDEM. Paucis Petro respondet, plura in aliam occasionem
reservans.0305C Domino PETRO abbati
Cluniacensi, BERNARDUS, humile dilectionis obsequium. Lectis
litteris vestris, laetatus sum in eis quod tantillum videlicet tantus in
benedictionibus dulcedinis praevenire curastis. Caeterum videndi nos invicem, et
colloquendi pariter, quoniam dignum judicatis, quando se offeret illa
opportunitas, quando conveniens locus, quando justa occasio? Haec interim 153 paucis vestris pauca reddidimus, ampliora libenter donaturi,
cum ea vobis 0305D onerosa non fore cognoverimus. Alioquin quando
0306A hoc ipsum auderet nostra pusillitas, nisi daret ad
dignitatem accessum vestrae dignationis humilitas? EPISTOLA CXLIX. AD EUMDEM. Monet ut a monasterio Sancti
Bertini tam operose sibi vindicando desistat.Quam
nolim fieri quod vestrae putem obviare Reverentiae, credo sinceritatem vestram
non latere. Ea fiducia suggerere vobis non dubito, quod suggerendum videtur. De
monasterio Sancti-Bertini vellem vos
moderatius agere, quam coepistis. Nam etsi hoc vobis in pace subjicere, et
absque omni 0306B contradictione possetis, ne tunc quid vestra
referre quidem video. Neque enim crediderim vos delectari honore, cum tanto
onere. Nunc vero cum nec absque magno labore vindicare vobis, praefatum
monasterium, nec in pace, ut aiunt, queatis possidere: honesta vobis, ut mihi
videtur, praebetur quiescendi occasio, timor inquietandi. EPISTOLA CL. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM. Laudat pontificem
ex variis recte factis, ejusque zelum excitat adversus ambitionem Philippi, qui
modis illegitimis sedem Turonensem invadere tentabat.1. Sanitas capitis redundet in membra. Unguentum quod descendit in
barbam de capite, extrema 0306C quoque fimbria vestimenti
participet. Si percusso pastore diffugerant oves, valente et incolumi secure
revertantur ad pastum. Quod dicimus hoc est. De gloriae vestrae crebris
successibus creber nuntius laetificat civitatem Dei. Justum proinde est ut
vestra prosperatio Ecclesiae roboratio sit: et cum exaltat Deus electum de plebe
sua, ipsa quoque se sentiat exaltari, ac de roboris incremento fortiorem
agnoscat. Nam si compassa est, et conregnare debet. Sic dignum vobis, sic nobis
necessarium. Quid enim? si in timore et angustia aequitatis vigor non languit,
non tepuit fervor, modo cedimus cum appropinquamus ad palmam? quae eminuit in
infirmitate, in sublimitate virtus succumbet? 0306D 2. Quam nempe in manu valida ordinatum est 0307A nobile illud monasterium Virziliacense? Nec insanis profecto tumultibus armatae plebis, nec effreni
furentium atque obstrepentium vesaniae monachorum, nec, quod his fortius fuit,
copiis mammonae cedendum putavit vel ad modicum apostolica celsitudo. Quid apud
Sanctum-Benedictum ? numquid regia indignatio prohibere
potuit spiritum libertatis, accensum atque accinctum adversus carnem et
sanguinem? Sic Sancti Memmii, sic
Sancti Satyri, miro modo 0308A ecclesiae
immutatae sunt, et de synagoga Satanae restitutae sunt in sanctuarium Dei,
vellent, nollent omnes iniqua agentes supervacue. Sed nec Leodii cervicibus
imminens mucro barbaricus compulit acquiescere importunis improbisque 154 postulationibus iracundi atque irascentis regis. Quis vero dignis efferat laudibus, quod novissime
diebus istis de manu potentis, eminus licet, emissum est in turbatores Ecclesiae
Aurelianensis? Revera nunc sagitta Jonathae non abiit retrorsum (II Reg.
0309A I, 22), et hasta ejus non est aversa. In quo tamen
verbo rex quidem turbatus est: sed non omnis Jerosolyma cum illo. Magis autem
mitigavit omnem iram suam et ipse tandem. Erubuit siquidem, et timuit armari
frustra adversus Dominum, et adversus Christum ejus. Hinc prorsus elevata est
magnificentia tua super coelos: tantum ut laudabile principium condigno exitu
perornetur. Quod quidem universi qui vos amant, vehementer
exspectant: idque flagitant maturari. 3. Sane simili zelo, et
in manu aeque potenti, Ecclesiae Turonensi jamjamque subvenire necesse est.
Alioquin prope interitum est et ipsa, nisi cito feratis auxilium. Revixit, ut
aiunt, Gisleberti spiritus in
Philippo, ipsius plane et nepote 0309B carnis, et haerede
ambitionis. Quanta nempe dominandi cupiditate et iste juvenis inardescat,
indicat matris suae Ecclesiae diuturnus et miserabilis cruciatus, quo pene eam
eviscerat miser, ut se parturiat in honorem. Est tamen auctore Deo ejus
tergiversationibus finis tandem impositus: si tamen, quod dictante justitia, et
compellente malitia, et pace provocante in eum actum est, apostolicae
auctoritati ratum habere placuerit. Absit autem ut confundat fideles suos
benigna majestas, quibus idem negotium dignum duxit committere terminandum!
Absit, absit ut saeva ambitio refugium habeat apud innocentiae defensorem! Hoc
ipsum quantae audaciae est quod tentat, quantae dementiae quod sperat! Semel et
secundo jam apostolici 0309C contemptor mandati, justitiam
subterfugit: et nunc impudentiori temeritate audet denuo nihilominus tantae
aequitatis vultibus praesentari! Cui obscurum est quam impie cogitet in mammonae
viribus turrim fortitudinis oppugnare, homo qui de justitia penitus non
praesumit! Sed securi sumus: siquidem qui 0310A tentatur,
Innocentius est, et filius iniquitatis non apponet nocere ei. 4. De caetero memoriam abundantiae suavitatis tuae, dulcissime Pater,
dum suspiramus praesentiam, dulciter invicem eructamus: quia caremus illa, in
ista consolamur. Haec sedula cordibus, haec oribus frequens, sal est in omni
sermone, aures mulcet, dulcorat ora, corda recreat et inflammat: celeberrima est
in conventibus sanctorum, colloquia condit, impinguat preces, ad orandum
sollicitat. Oramus et nunc solliciti pro vobis et vestris, ut aeterna memoria
dignos vos ipsa aeternitas habeat, cui et pro qua temporaliter laboratis.
Amen. EPISTOLA CLI. AD
PHILIPPUM TURONENSIS ECCLESIAE INVASOREM. Gravem animi sui dolorem exprimit super
Philippo, Turonensis Ecclesiae praesulatum indebitis modis
ambiente.0310B Doleo super te, Philippe
charissime: sed quaeso te ne rideas dolorem meum; nam si tibi minime videris
forsitan esse dolendus, ideo magis dolendus. Tu videris quid de te sentias: ego
te arbitror omni lacrymarum 155 fonte plangendum. Dolor meus
non est dignus subsannatione, sed compassione: quia dolor meus non est de carne
et sanguine; non de amissione rerum periturarum, sed de te, o Philippe! Non
potui expressius demonstrare magnitudinem causae doloris: Philippus est in
causa. Cum hoc dico, gravem Ecclesiae pronuntio luctum, quae te aliquando suo
gremio confovebat, germinantem 0310C sicut lilium,
florentem donis coelestibus [al. florentem donis innumeris]. Quis
tunc temporis non clamabat, bonae spei juvenem, bonae indolis adolescentem? Sed
heu! mutatus est color optimus (Thren. IV, 1). A quanta spe decidit
Francia quae te genuit et nutrivit! O si cognovisses et tu! (Luc. 0311A XIX, 42.) Tu, inquam, si apponeres scientiam, apponeres
et dolorem (Eccl. I, 18), et dolor tuus faceret ne noster omnium
esset infructuosus. Procederem si sequerer spiritum meum: sed nolo proferre
plurima in incertum, et esse quasi aerem verberans (I Cor. IX, 26).
Sed haec scripsi, ut nostrum utcumque erga te affectum cognosceres, et ut nos
scires esse in proximo, si forte Deus inspiraret tibi nostrum curare colloquium,
et optatam nobis tui velles exhibere praesentiam. Sumus enim Viterbii, et te morari in Urbe audivimus. Dignare
rescribere nobis quidquid illud sit quod de his litteris nostris corde
conceperis, ut sciamus quid faciendum sit nobis, plus videlicet minusve
dolendum. Quod si omnia contemnis, et in nullo 0311B nos audis,
ego quidem fructum non perdam litterarum, quae ex charitate procedunt; sed tu de
contemptu ante tribunal terrificum respondebis. EPISTOLA CLII. AD
DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM, PRO TRECENSI EPISCOPO. Insolentiam
clericorum nutriri ignavia episcoporum: Trecensem vero ob clericos correptos
gravari.Insolentia clericorum, cujus mater est
negligentia episcoporum, ubique terrarum turbat et molestat Ecclesiam. Dant
episcopi sanctum canibus, et margaritam porcis: et illi conversi conculcant eos.
Merito quales fovent, tales et sustinent. Quos ditant Ecclesiae bonis, non
corrigunt eorum mala, malosque 0311C gravati portant. Alienis
nimirum laboribus locupletantur clerici, comedunt fructum terrae absque pecunia:
et prodit quasi ex adipe iniquitas eorum. Quos proprie hodieque respicit vetus
illa scriptura: Sedit populus manducare et bibere, et
surrexerunt ludere (Exod. XXXII, 6). Mens quippe assueta
deliciis, nec exculta disciplinae sarculo, multas contrahit sordes. Porro
inveteratam rubiginem si tentes abradere, nec summis saltem digitis contingi
patientur; sed, sicut scriptum est, Incrassatus est dilectus,
et recalcitravit (Deut. XXXII, 15). Insurrexerunt testes
iniqui, homines quos delectat vitam semper alienam rodere, negligere suam.
Supplicat puer vester pro eo cujus in hac discordia, si 0311D non
fallor, tota culpa est quod culpas redarguerit clericorum. Haec pro
episcopo. In reliquo pro 0312A me satisfacio. Scripta dignationis vestrae, quibus me venire ad
vos, cum jubere possetis, rogare dignantissime maluistis, norit Paternitas
vestra ad me ante Nativitatem beatae Mariae minime pervenisse. Itaque non dico,
Juga boum emi quinque; aut, Villam
emi; aut, Uxorem duxi (Luc. XIV,
18-20): sed plane (quod et vos non ignoratis) parvulos lactare me fateor;
et ideo quomodo sine gravi scandalo ac periculo ipsorum venire possim, non
video. 156 EPISTOLA CLIII. AD BERNARDUM DE PORTIS, DE ORDINE CARTHUSIENSI.
Petenti expositionem in Cantica Salomonis, praetendit
tenuitatem suam, tanto scilicet operi, et aliorum exspectationi
imparem.0312B 1. Petis
instanter, et ego constanter abnuo, sed parcens mihi, non te spernens. O utinam
tuo studio ingenioque dignum aliquid elaborare possem! Lumen oculorum meorum, et
ipsam quoque animam, si fieri posset, pariter tibi, amice charissime, et in
Christi visceribus mihi potissimum in omni plenitudine dilectionis spiritualiter
[al. specialiter] amplectende frater. Caeterum ubi ingenium,
aut quando otium mihi sufficiens ad id quod petis? Neque enim leve quid aut
vile, et quod nos possumus, postulare videris. Minime quippe pro minimis sic
instares. Nam voluntatem tuam et curam in hoc satis produnt crebrae epistolae
tuae, et vehementior spiritus eas animans. Nimirum proinde quanto id curiosius
velle te sentio, tanto, crede mihi, scrupulosius acquiesco. 0312C Cur hoc? Ne magna videlicet exspectanti, ridiculum producam
murem. Hoc vereor, et haec causa cunctationis imeae. Et quid mirum si vereor
dare, quod edere verecundor? Invitus, fateor, praebeo, quod me existimem non tam
edere profuturum, quam prodere contemnendum. Quis sane dare velit, quod dedisse
dedeceat, accepisse non prosit? Libens do, invitus perdo. Scimus quoniam
speranti grandia, modica minus grata venire solent. Quod autem non venit gratum,
perditum est, non datum. 2. Tibi studii est, utpote otioso et
vacanti, undecumque perquirere incentiva igni quo ardes, ut ardeas magis, et
impleas voluntatem Domini tui dicentis: Et quid volo nisi ut
ardeat? (Luc. XII, 49.) 0312D Laudo; sed si
illic ea quaeras, ubi te frustratum postmodum non queraris. Erras si apud nos
quaeris. 0313A Ego potius illa abs te mendicare debuerim. Scio
quidem dare quam accipere beatius esse (Act. XXII, 39); sed si
detur quod danti honestum, accipienti utile sit: quale utique penes me quidquam
esse penitus nescio. Quod autem habeo, vereor si in medium venerit, ne te quoque
optasse illud pudeat, poeniteat postulasse. Sed quid? non melius nos apud te tu
ipse excusabis? Tui tibi certe fidem oculi faciant. Cedo importunitati tuae ut
vel exhibitio tollat suspicionem. Res est cum amico. Non parco jam verecundiae:
prorsus dum fiat quod tu vis, insipientiae meae non memorabor. Sermones paucos
in principio Canticorum Salomonis, recens dictatos, en facio transcribi: et
tibi, cum necdum ediderim, quam citius mitto. In quo opere cum accepero tempus,
0313B Christo imperante curis, tentabo procedere: si tamen me
inde confortes. Domnum et Patrem nostrum priorem vestrum, cum caeteris
fratribus, per te devote saluto, et propitios habere apud Deum corde humili
supplico. EPISTOLA
CLIV. AD EUMDEM. Non licuisse per negotia stare promissioni de invisendis
Chartusiensibus. Mittit petitos sermones in Cantica.Dissimulare non valeo tristitiam cordis mei, nec patior ultra latere
te cruciatum quem patior, Bernarde charissime. Memor antiquae meae promissionis,
157 propositum habui et desiderium magnum 0313C transire per vos, revisere quos diligit anima mea itineri meo
solatium, laboribus levamen, peccatis remedium postulare: et culpis meis
exigentibus factum est, non ut nollem, sed ut non possem. Poenam siquidem hoc
agnosco culparum, non culpam. Certus sis, homo Dei, minime prorsus amici fuisse
incuriam, non pigritiam, non negligentiam: sed causam obstitisse plane non
negligendam, et causam Dei. Nihilominus tamen vermis iste continue rodit me, et
dolor meus in conspectu meo semper. Et quidem alias satis tribulor: sed, ut
verum fatear, in nullo aeque. Vincit labores itineris, caloris incommodum,
curarum anxietates. Ecce aperui vulnus amico: tua, frater, interest compati
mihi, hoc est, portare mecum quod patior, ut relever ego. Tuas 0313D et per te sanctorum, cum quibus es, orationes supplex flagito.
Sermones super principia Canticorum, quos tu petiisti, et ego promiseram,
transmitto tibi: quibus lectis peto, ut quam citius opportune poteris, tuo
rescripto moneamur vel ad procedendum, vel ad supersedendum. EPISTOLA CLV. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM, PRO EODEM QUANDO ELECTUS EST. Bernardum de Portis, in Lombardia
destinatum episcopum, dignum quidem eo honore, sed tali loco minus idoneum;
ideoque alteri convenientius reservandum.0314A Dilectum Deo et hominibus Bernardum de Portis, Pater venerande,
vocatione vestra cogi ad opus et onus episcopale audivimus. Probabilis res, ac
digna plane vestro apostolatu, ponere in lumine lumen absconditum; ne sibi soli
vivat, qui et alios ad vitam trahere possit. Usquequo namque latet et ardet
tantummodo, qui et lucere valet? Levetur, si placet, super candelabrum, ut sit
lucerna ardens et lucens: sed sane ubi non praevaleat vis ventorum, 0314B ne forte (quod absit!) exstinguatur. Siquidem insolentia
Lombardorum et inquietudo eorum cui non est nota? aut cui magis quam vobis?
Nobis melius nostis, quam sit ille episcopatus dissipatus, quamque domus
exasperans. Quid putamus esse facturum juvenem, viribus corporis fractum, et
quieti eremi assuetum, in populo barbaro, tumultuoso, procelloso? Quando poterit
convenire tantae sanctitati, et tantae perversitati; tantae simplicitati, et
tantae dolositati? Reservetur, si placet, congruentiori loco, atque alteri
populo: cui sic praesit, ut prosit; et festinatione non pereat fructus, quem
poterit dare in tempore suo. EPISTOLA CLVI.
AD EUMDEM, PRO CLERICIS AURELIANENSIBUS.0314C Usquequo misera illa Aurelianensis Ecclesia incassum viscera pulsat
patris orphanorum, et judicis viduarum? Quippe jacet jam olim in pulvere virgo
nobilis Israel, non solum viduata viro, sed et charis orbata
pignoribus. Proh dolor! non est qui sublevet eam. Quousque et filios non
dimittitis cum matre misera clamantes post vos? illos dico, qui, amissis rebus
et domibus, capitibus suis refugium solum invenere diffugium. Quid tardat
intrepida manus, nullis hactenus vel negata oppressis, vel remissa
praesumptoribus? Quid tardat, inquam, afflictos eripere de manu fortium, et
reddere retributionem superbis? Et si tardat 158, non
derelinquat usquequaque. Oportet magis dilatum auxilium 0314D tandem venire validius, et subvenire perfectius. Illa sit, si
placet, molestae tarditatis recompensatio, ut et qui apostolica patientia
superbe abusi sunt, nihil inde in fine lucrentur: et qui in verbo vestro
patienter passi sunt, minime eos suae quandoque pigeat
patientiae. EPISTOLA
CLVII. AD HAIMERICUM, PRO
EISDEM.0315A Speciali amico suo HAIMERICO,
Dei gratia diacono cardinali, et apostolicae Sedis cancellario, frater BERNARDUS
de Clara-Valle, luce sapientiae et virtutis clarescere. Nisi
quia vestram novi et circa afflictos compassionem, et contra protervos
indignationem, opportune, importune instarem vobis pro magistro Willelmo
Mandunensi et sociis ejus; compellarem vos adversus oppressores et
calumniatores eorum. Nunc autem sufficiat memorasse: vestrum est opere probare
cito quod revera sufficiat. EPISTOLA CLVIII. AD DOMINUM
PAPAM INNOCENTIUM, SUPER INTERFECTIONE MAGISTRI THOMAE PRIORIS S. VICTORIS
PARISIENSIS .0315B Amantissimo patri et
domino INNOCENTIO summo Pontifici, BERNADUS Clarae-Vallis abbas indignus,
minimum id quod est, et quod potest in Domino. 1. Fera pessima
quae devoravit Joseph, canum nostrorum importunitatem non ferens, ad vestrae
dicitur defensionis auxilium confugisse. In quantam misera devenit amentiam, ut
vaga et profuga et tremens super terram, illuc potissimum fugam inierit, ubi
plus timere oportuit? Sceleratissime, tu 0316A summae aequitatis
sedem putas esse speluncam latronum, aut cubile leonum? tu filii recentem adhuc
cruorem ore rabido ac ferali spumans et masticans, fugis ad sinum matris, patris
audes apparere conspectibus? Tamen si poenitentiam petit, neganda ei non est;
quod si audientiam, accipiat illam si placet, quam vel Moyses indulsit populo
ante conflatile curvanti genu (Exod. XXXII, 25); vel Phinees
fornicanti Israelitae (Num. XXV, 8.); vel Mathathias daemonibus
immolanti (I Machab. II, 24); vel certe, ut vobis de vestris
aliquem proponamus, quam a beato Petro Ananias et Sapphira meruerunt (Act.
V, 1-10): quam denique audientiam dedit negotiantibus in templo Salvator
(Matth. XXI, 12). An ignoramus quorumdam peccata praecedere ad
judicium? (I Tim. V, 0316B 24.) nonne vox sanguinis
fratris tui clamat adversum te de terra? Credimus et nostri Martyris spiritum,
quem novissime diebus istis tua crudelitas morti dedit, cum caeteris animabus
interfectorum, voce valida sub altari clamare, et flagitare vindictam, eoque
instantius, quo recentius ipsius sanguis effusus est super terram. 2. Sed nunquid ego, inquit, occidi eum? Non utique tu, sed tui, et
propter te. An et per te, videat Deus et judicet. Si excusabilis tu es, cujus
dentes, arma et sagittae, cujus lingua gladius acutus, 0317A proinde nec Judaei Christi de morte culpandi sunt: quippe et
ipsi manus continuere cauti. Ob illicitas exactiones, quas sibi occasione
archidiaconatus in presbyteros minime jam, ut consueverat, usurpare liceret,
beati utique 159 Thomae obviante zelo atque industria, utpote
justitiae amatoris et defensoris, oderat illum, et mortem ei jam ipso odio
homicida minitari solebat. Multi se audivisse nunc perhibent, quibus
discredendum non est. Postremo nepotes ejus, ut impias manus in sanctum Domini
mitterent, quid aliud unquam adversus eum habuerint, ipse certe dicat, si
potest. Si ergo iste qui causa, qui incentor, qui etiam, ut omnium pene suspicio
est, exstitit et dictator facinoris: si is, inquam, impune ferat (quod utique
mira impudentia 0317B de vestra apostolica auctoritate
praesumit), quanta 0318A putamus impunitas ista in Ecclesia
parturiet punienda? Unum e duobus fore necesse est: aut nullos ex nobilibus sive
potentibus secundum hoc saeculum admitti deinceps ad honores ecclesiasticos: aut
passim ad omne illicitum permitti libere clericos sacris abuti officiis; ne
forte, si quispiam zelo Dei accensus prohibere tentaverit, ferro illico militari
reus justitiae trucidetur. Atque ita quid spirituali gladio, quid censurae
ecclesiasticae, quid christianae legi et disciplinae, quid reverentiae
sacerdotali, quid denique divino timori relinquitur, si metu potentiae
saecularis, nullus mutire jam audeat contra insolentiam clericorum? Quid enim
insolentius, quidve indignius in Ecclesia esse potest, quam ut sibi quisque
ecclesiasticas vindicet dignitates feritate armorum, 0318B non
morum probitate? Quamobrem, domine 0319A Pater, aliquid, ut
videtis, prorsus decernendum est in hominem, quod Ecclesiae prosit, ut salus
facta hoc tempore per vos transfundatur in posteros; et cognoscat generatio
altera, non solum quod fuit praesumptum, sed et qualiter ultum. Alioquin si
serpat venenum, nec sequatur pariter et antidotum; multos (quod absit!) habet
perimere. EPISTOLA CLIX.. AD EUMDEM, IN
PERSONA STEPHANI PARISIENSIS EPISCOPI. Unde
supra.Piissimo patri INNOCENTIO summo pontifici,
STEPHANUS miserandus episcopus Ecclesiae Parisiensis, misericordiam et
judicium. 1. Vir religiosus, prior Sancti-Victoris, magister
0319B Thomas in obsequio charitatis, in itinere quod indixerat
pietas, in opere sancto, in sanctorum comitatu, in dominico die, certe in sinu
meo et inter manus meas crudeliter ab impiis pro justitia excerebratus est,
factus obediens usque ad mortem. Non opus est prece, ubi pietatem melius in
silentio lacrymae provocant, et singultus qui interrumpit precem, exprimit
affectionem. Haec plane compassionem veram, etsi non postulant, merentur tamen:
utpote quae verum indicant produntque dolorem, et simulationis fugant ambiguum.
Puto proinde sufficere mihi ad incutiendam paternis visceribus calamitatem quam
patior, rem, ut est, simpliciter intimasse. Tristis flebilisque historia satis
pro se agit, praesertim apud vos, et suasoriis fucari non 0319C indiget. Exitus aquarum deducite, oculi mei, quoniam dereliquit
me virtus mea, et lumen oculorum meorum, et ipsum non est mecum. Nec enim illum
lugeo, sed me. Nam ille quo pacto lugeatur, qui mortis pretiosae compendio
transivit ad vitam? 2. Quis illum non magis laudibus, quam
fletibus prosequatur, cui vivere Christus fuit, et mori est lucrum? Episcopi
nomen ego gerebam, ille exercebat opus. Honore spreto, onus totis viribus
supportabat. Idcirco ille revera mortuus ad vitam, ego vivus in morte. Ille
mortis vincula non incidit, sed evasit: et ecce 160
circumdant me dolores mortis, et torrentes iniquitatis conturbant me. Ego
igitur, ego miser, ego miserandus in morte tua, mi frater 0319D dulcissime Thoma, blando heu! ablactatus solatio, cauto privatus
consilio, et certe tuto patrocinio destitutus. Expediebat me magis mori pro te,
quam post te vivere. Propter hoc defecit in dolore vita mea, et anni mei in
gemitibus. Condolet mihi Ecclesia 0320A sed dolet et
pro se. Commune damnum, communis desolatio est: mecum omnis religio plorat,
paternam pariter implorat consolationem. Si Theobaldus Noterius adierit vos,
sentiat in se, quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. Nepotes ipsius
auctores [al. actores]
exstitere sceleris, ipse causa: utrum et dictator, in quaestione est. Non
attendatis ad verba ejus, donec veniat qui mittendus est; qui vobis plenius
insinuans veritatem, cautum faciat a labiis iniquis et a lingua
dolosa. EPISTOLA
CLX. AD HAIMERICUM CANCELLARIUM,
IN PERSONA EJUSDEM EPISCOPI. Unde supra.Domino HAIMERICO charissimo, venerabili sanctae 0320B Romanae Ecclesiae diacono cardinali et cancellario, suus
STEPHANUS Parisiensis, quod domino et amico. Amicus in
necessitate probatur. Quod dico, non quia de sanctitate dilectionis vestrae
dubitem, sed ne contingat ut dubitem. Continget autem procul dubio, si zelum
illum vestrum modo (quod absit!) dissimulare comperero. Porro dissimulationis id
mihi argumentum inexcusabile fore noveritis, si Theobaldum Noterium non recipere
pro meritis quacumque occasione contigerit, qui dimidium animae meae nepotum
suorum manibus crudeli ambitione praecidit, soli cruciatui parte reliqua
reservata. EPISTOLA
CLXI. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM.
Adversus auctores caedis Archembaldi subdecani
Aurelianensis.0320C Vox sanguinis
Archembaldi subdecani Aurelianensis invaluit. Nam ecce, proh dolor!
juxta prophetam, sanguis sanguinem tangit (Osee IV,
2), et simul juncti fortius clamant ad vos de Francia. Clamat, inquam, et
vociferatur uterque sanguis clamore tam valido, ut valeat ipsum quoque palatium
coeleste concutere, tam pio, ut et saxea pectora debeat emollire. Quid facis,
amice sponsi, custos sponsae Christi, pastor ovium Christi? Putasne sufficies
excogitare remedium, quod huic obviet pesti tam nefandae, tam inauditae? Id sane
necesse est inveniri, quod et recenti Ecclesiae vulneri in praesentiarum medelam
afferat, et posteris valeat ad cautelam. Ergo 0320D accingere
gladio tuo super femur tuum, potentissime. Si non steterit et nunc Phinees et
placaverit, non cessabit quassatio. Si, inquam, vigor ecclesiasticus pepercerit
istis, Joanni dico, et Theobaldo Noterio, quorum etsi non manu, assensu certe,
forte et instinctu 0321A sanguis innoxius effusus est super
terram; quis non videat quid sequatur? Quantos in clero horum impunitas contra
jus et fas faciet promoveri, metu utique suorum, non suae merito sanctitatis?
Novis morbis novis obviandum est medicamentis. Utilissime, ut multis videtur,
justissimeque eos apostolica falce ab omni succideres ecclesiastica dignitate,
ita ut et habitis careant, et de caetero ad alias non assurgant. 161 EPISTOLA CLXII.
AD HAIMERICUM
CANCELLARIUM DE EODEM.Frequentem et amicabilem
recordationem, qua dominum episcopum Parisiensem commendare soletis, ego
postmodum ipsi frequenter testatus sum. En a vobis exigitur non verbo aut
lingua, sed opere et 0321B veritate probare, nec me fuisse
fallacem, nec vos mendacem. Sic vestra interest, non solum propter episcopum,
sed et propter alios amicos vestros, qui pro vobis certe graviter, si quo modo
praeter spem procedere causam contingeret, turbarentur. EPISTOLA CLXIII. AD JOANNEM CREMENSEM CARDINALEM PRESBYTERUM DE EODEM.Dilectionem
et dignationem, qua me amplecti a vobis nullius dignitatis homuncio sensi, in
aeternum non obliviscar. Poenitentiam et conversionem vestram, de qua jam
angelis collaetatus sum, et condelectatus, dignos facere fructus opto jugiter,
et oro frequenter. Et nunc maxime ipsos nostra ista Gallicana Ecclesia mecum
exspectat, credo non intempestivos. 0322A Interest vestrae
pariter et meae famae, ut non confundar in vobis. Sic ergo clareat omnibus,
zelum apud vos veritatis justitiaeque fervere contra interfectores clericorum,
et instigatores eorum, ut non me pigeat gloriatum fuisse de
vobis. EPISTOLA
CLXIV ACTIO CAUSAE LINGONENSIS
ECCLESIAE AD DOMINUM INNOCENTIUM PAPAM. Conqueritur Bernardus, quod subdole et contra datam fidem tentata
sit electio episcopi Ecclesiae Lingonensis.1. Dum
adhuc Romae essemus, contigit illo venire dominum archiepiscopum Lugdunensem.
Venerunt et cum eo Robertus decanus Ecclesiae Lingonensis et Olricus canonicus,
quaerentes licere sibi et capitulo 0322B Lingonensi eligere sibi
episcopum. Mandatum siquidem a domino papa acceperant, nequaquam praesumere hoc,
nisi ad consilium religiosorum virorum. Quod dum per me cuperent et peterent
obtinere: Absit, inquam, nisi sciam et certus sim quod bonam idoneamque personam
intendatis eligere! Responderunt propositum suum atque intentionem de nostro
pendere arbitrio, nec aliud se facturos, nisi quod ego consulerem. Et
spoponderunt. Verum me non satis fidem accommodante, accessit ad persuadendum
archiepiscopus, pollicens firmiter idipsum. Et addidit, quod si secus clerici
agere molirentur, quidquid aliud facerent, minime se confirmaturum, nec ratum
habiturum. Adductus est et dominus cancellarius in testimonium. Nec contenti,
adivimus 0323A etiam praesentiam domini papae, ut ejus favore et
auctoritate quod inter nos convenerat confirmaretur: prius tamen habita inter
nos collatione mutua ac diuturna super facienda electione, et de multis
personis, quarum ibi mentio facta est, duabus tandem nominatis, a quibus nullus
nostrum penitus dissentiret, quamlibet illarum eligi placuisset. Itaque quod
nobis complacuit, dominus papa immutabiliter observari praecepit: et tam
archiepiscopus, quam clerici firmiter promiserunt. 162 Illis
abeuntibus, ego post discessum eorum dies paucos in Urbe faciens, ubi a domino
meo impetrare potui facultatem redeundi, ad fratres iter arripuimus. 2. Et transalpinantes comperimus instare diem, qua foret sacrandus
homo in episcopum Lingonensem: 0323B de quo utinam meliora atque
honestiora audivissemus! Nolo autem dicere quae invitus audivi. Quid plura? A
religiosis viris non paucis, qui nobis salutandi gratia occurrerant, persuasi
sumus divertere per Lugdunum, quatenus, si fieri posset, rem nefariam, ne
fieret, prohiberemus. Nam ego aliunde ob viae compendium ire statueram,
consulens valetudini et lassitudini corporis, praesertim quod non liquido,
fateor, credebam rumoribus. Quis enim crederet tantum virum tanta uti levitate,
ut postposita tam recente promissione sua, insuper domini sui mandato, personae
notabili manum imponere non timeret? Itaque consilio religiosorum acquiescentes,
Lugdunum iter direximus, et pervenientes, omnino sicut audivimus, sic vidimus.
Parabantur 0323C illa, non festa, sed infausta solemnia. Decanus
tamen, et maxima, ni fallor, pars Lugdunensium canonicorum constanter aperteque
contradicebant. Sed et rumor pudendus dolendusque passim crebrescens et
invalescens civitatem repleverat. 3. Quid facerem? Conveni
archiepiscopum, reverenter quidem, super pacto quod fecerat, et super mandato
quod acceperat: et nihil horum negavit. Causam vero praevaricationis referens in
filium ducis, qui a constituto resilierat; ne ille
turbaretur, in id se mutabilitatis incidisse dicebat, pacis videlicet intuitu.
Et intulit, quia quidquid hactenus egerit, jam pro nostro deinceps arbitrio se
facturum. Tum ego gratias agens: Absit! inquam; tamen non nostra, 0323D sed Dei potius voluntas fiat: quae ita forsitan cognoscetur, si
res ponatur in consilio episcoporum aliarumque religiosarum personarum, quae hic
ad vestram ipsius vocationem convenerunt, vel adhuc venturae sunt. Quod si
invocato sancto Spiritu consensus omnium vos ad procedendum in coepto opere
animaverit procedite ut coepisti: sin autem, acquiescendum Apostolo dicenti, Nemini cito manum 0324A imponas (I Tim.
V, 22). Visum est consilium placuisse. Interim homo ille venisse
nuntiatur, sed in hospitium, non in palatium. Vespere sextae feriae venit;
sabbato mane recessit. Non est mecum dicere, cur nec in curia apparere voluerit,
ad quam ei curae fuit longo itinere pervenire: nisi quod verecundia monachalis,
honorisque contemptus forsan putari posset, si non aliud alia, quae secuta sunt,
indicarent. Et revera quid aliud tunc suspicari debuimus, quando archiepiscopus
rediens ab illo testatus est coram omnibus, nullo modo eum voluisse acquiescere,
sed quidquid de eo factum fuerat, penitus refutare? 4. Denique
et mandavit mox electionem fieri. Hoc per quosdam Lingonenses canonicos tunc
praesentes, 0324B hoc et per litteras, quae adhuc exstant. Quibus
in capitulo Lingonensi oblatis et lectis, proh pudor! incontinenti leguntur
aliae per omnia contrariae illis, asserentes utique consecrationem dilatam, non
dimissam; assignantes diem et locum ad causam decidendam, quam litterae priores
nuntiabant decisam. Putares in litteris non modo diversas, sed et adversas sibi
loquentes personas, adversum se invicem contendentes: nisi quod una eademque
imago impressa ceris, unum idemque nomen praesignatum in schedulis,
manifeste de uno fonte dulce et amarum illud manare cunctis qui aderant 163 mirantibus declarabant. Tenentur in manibus contradictoriae
litterae: utris libet obedire decreveris, inobediens necesse est tenearis. Aut
enim priorem 0324C te recipientem epistolam posterior
condemnabit: aut si posteriorem sequi eligas prior murmurabit. Et utinam secunda
epistola, sicut potuit evertere primam, ita posset sese vel ipsa tueri adversus
tertiam. Sed ecce litterae contra litteras, mandatum adversus mandatum: ita ut
non jam, quemadmodum in propheta, Manda, remanda
(Isa. XXVIII, 10, 13), sed Manda, demanda, potius inculcetur. 5. Interim nempe homo qui et consecrationem fugerat, et electionem
refutarat, festinavit ad Regem. Regalium investituram obtinuit; quibus meritis, ipse viderit. Mox directis epistolis, et
locus qui assignatus fuerat, est mutatus, et dies anticipatus: ut loci
temporisque opportunitate 0324D subtracta, et copia agendi
pariter subtrahatur contradicturis, et consecrationis dies subripiatur
appellaturis. Caeterum non est consilium contra consilium Domini, cujus
providentia factum est ut nec contradictores defuerint, nec appellatores.
Appellatum est a Falcone decano Lugdunensis Ecclesiae; appellatum et a Pontio
archidiacono Lingonensi; appellatum a Bono-Amico sacerdote et canonico aeque
Lingonensi; appellatum et a fratribus 0325A nostris Brunone atque
Gaufrido, ignorantibus quidem omnibus his
praeparationem cordis eorum, sed casu supervenientibus, haud dubium quin Dei
provida voluntate. Tanta si quidem fuit brevitas termini, ut vix, ex quo
rescivimus diem, spatio quatuor dierum nuntius noster cum litteris accurrere
potuerit, quatenus praeveniret quod parabatur, non sacramentum, sed sacrilegium.
Et is quoque nihilominus contradixit, et tam consecrandum quam consecraturos ad
Sedem apostolicam appellavit. Et ipse erat Lingonensis canonicus. Veritatem
dico, non mentior: nihil a me hic dictum personae odio, sed solo veritatis amore
veraciter omnia posita, teste ipsa veritate. EPISTOLA CLXV. AD
FALCONEM DECANUM, ET GUIDONEM
THESAURARIUM LUGDUNENSIS ECCLESIAE. Unde
supra.0325B Plaga, ut videtis,
charissimi, Ecclesiae nostrae magna est, et multa eget cura; nec modo multa, sed
cita, ita ut assidue cum lacrymis medico coelesti instemus dicentes: Domine, descende priusquam moriatur (Joan. IV,
49). Unum est quod magis exacerbat dolorem et pene desperat curationem:
quia nimirum inde est orta tribulatio, unde consolatio sperari debuerat. Quisnam
enim, o misera, malum hoc quod plangis, induxit super te? Profecto non inimicus,
non is qui oderat te: sed homo unanimis, dux tuus et metropolitanus tuus.
Quomodo ab austro, 0325C et non jam ab aquilone panditur omne
malum? Merito proinde non est dolor sicut dolor meus, quoniam de quibus
potissimum praesumebamus, ab ipsis passi sumus, et non ab aliis. O Lugdunensis
pia mater Ecclesia! cujusmodi non sponsum, sed monstrum tuae filiae procurasti
nunc! non plane matrem te in hoc, sed novercam sensimus. Gener hic tuus quam
longe a nobili illa tua antiqua honestate, gravitate, probitate, degenerat! Quid
enim? egone id dixerim honorabile connubium, et thorum immaculatum, quod de tali
et taliter factum est? Sine lege, sine ordine, sine ratione sic confusa sunt
omnia; imo ita cuncta in fraude et temeritate praecepta et praesumpta fuisse
constat, ut non dico episcopum, sed ne villicum quidem, aut teloniarium 0325D quempiam in hunc modum decuerit ordinari. Quibus vos laudibus
efferam, dilectissimi, qui soli condoluistis afflictae, ei tam in prima, quam in
secunda sua defensione oppressae 164 astitistis, ascendentes
ex adverso, et opponentes vos murum pro domo Israel? Non est inventus similis
vobis in illo conventu, qui conservaret legem Excelsi, qui sacris obtemperaret
canonibus: qui denique se induceret zelum Phinees, et linguae mucrone confoderet
fornicantes (Num. XXV, 8). Quae cum ita de vobis ad 0326A Dei et vestram ipsorum gloriam ubique clarescant, restat ut
principio tam laudabili condignum exitum dare, et hostiae capiti caudam jungere
satagatis. EPISTOLA
CLXVI. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM.
Unde supra.1.
Iterum clamo, iterum pulso, etsi non clamosis vocibus, certe lacrymosis
gemitibus. Cogit iterare clamores iterata in nos injuria perditorum, et
prolongantium iniquitatem suam. Confortati sunt, addentes praevaricationem.
Apponunt iniquitatem super iniquitatem, et superbia eorum ascendit semper.
Invaluit furor, pudor evanuit, et timor Dei. Quem contra tuam, Pater, cautam [al. castam
male] justamque dispositionem non timuerunt eligere,
etiam post appellationem 0326B tui nominis ausi sunt exsecrare.
Et hoc praesumpserunt Lugdunensis, Aeduensis, Matisconensis, amici Cluniacenses.
In fraude et temeritate istorum, heu! quam ingens multitudo sanctorum
turbabitur, si angariati fuerint tale portare jugum, taliterque impositum? Proh
nefas! hoc ita accepturi sunt, ac si cogantur genua curvare ante Baal, aut certe
juxta prophetam pactum facere cum morte, et cum inferno foedus inire (Isa.
XXVIII, 15). Rogo, ubi jus, ubi lex, ubi sacrorum auctoritas canonum ubi
denique reverentia majestatis? Illa, illa quae nulli negatur oppresso, soli mihi
non profuit appellatio. Ubi nimirum imperabat aurum, judicabat argentum, leges
canonesque silebant, locum ratio et aequitas non habebant. Eisdem telis, quod
intolerabilius 0326C est, arcem quoque apostolici culminis
oppugnare minantur. Id vero ridicule; fundata est enim supra firmam
petram. 2. Sed quid ago? excessi, fateor: non est meum accusare
quemquam aut reprehendere; sufficit mihi ut plangam dolorem meum. Post longam
moram multosque labores, quos pro servitio Romanae Ecclesiae pertuli, cum tandem
placuit Serenitati vestrae reditum annuere ad fratres meos, etsi fractus viribus
corporis, tanquam male operans, laetus tamen ob manipulos pacis quos reportabam,
ad monasterium cum prosperitate perveni. Credidi me de labore evasisse ad
requiem; licere mihi utcumque resarcire spiritualium damna studiorum, ac sanctae
quietis 0326D detrimenta, quae foris incurreram; et ecce
tribulatio et angustia invenerunt me. En lectulo recubantem plus cordis, quam
corporis dolor excruciat. Nec enim ego deploro temporale incommodum ullum. Anima
mea in manibus meis: salus ejus in causa est. Placet vobis, ut illi homini
credam animam meam qui perdidit suam? Scio quia non placet. Quamobrem dixi
animae meae expedire magis inire fugam, quam et moerore consumere residuum
dierum meorum, et nihilominus in periculum salutis incidere. 0327A At Deus vobis potius inspiret quod potius est; reducere
videlicet ad memoriam (si dignum judicatis) qualiter vobiscum egerim, et ponere
oculos pietatis super puerum vestrum, et liberare afflictum de angustia. Quin
potius non oblivisci quanta Deus ipse fecerit vobis, et in quantulaecumque vicem
recompensationis, ad ipsius gloriam, quod tam perperam factum est,
revocare. 165 EPISTOLA CLXVII. AD
EUMDEM. Pro eodem negotio.Clementissime Pater, nonne praecipiendo praecepisti in Lingonensi
Ecclesia personam eligi religiosam atque idoneam, et ad consilium pueri tui?
Nonne dominus Lugdunensis hoc ipsum mandatum ex 0327B apostolico
ore tuo praesens excepit tam fideliter exsecuturum, quam firmiter injunctum, ac
frequenter inculcatum nonne denique et spopondit! Quid ergo visum est ei, mutare
voluisse quod utilissime et consultissime statutum fuerat, aliudque sua
praesumptione moliri quod non conveniebat, in vestrae ipsius Majestatis
contemptum, et in nostrae pusillanimitatis scandalum? Quomodo non erubuit bonus
ille vir apud se Est et Non inveniri, tentans imponere tam indignum jugum
cervicibus tam numerosae multitudinis religiosorum virorum servorum tuorum
adversus statutum tuum et promissum suum? Inquire, Pater, inquire diligenter,
quale homo ille, cui festinat manum imponere, testimonium habeat, et 0327C ab his qui prope sunt et ab his qui longe. Mihi enim interdicit
dicere pudor quod publica fama de eo dicit, imo infamatio celeberrima
divulgavit. Et quid dicam? Tristis est anima mea usque ad fugam. Et jam forsitan
fugissem, nisi me retinuisset consolationis spes, quam de visceribus vestris
exspecto. Volebam scribere per ordinem perlacrymabilem miseriae nostrae
historiam: sed prae tristitia languet manus, sensus hebescit, horret lingua
eloqui malignam fraudem, sed subreptionem, sed circumventionem, sed temeritatem,
sed perfidiam. Quid ergo? Filius tuus Pontius archidiaconus, qui et in hac causa
constanter fideliterque se habuit, cuncta tibi, Pater, narrabit, et quid factum
doleamus, et quid faciendum flagitemus. Ipsi crede tanquam 0327D mihi. Ego autem hoc unum ut parturiens loquor: nisi isti a tam
scelerato tamque temerario ausu deficiant, ut me ipsum nunc sentio, deficiet in
dolore vita mea, et anni mei in gemitibus. EPISTOLA CLXVIII. AD EPISCOPOS ET CARDINALES ROMANAE CURIAE. Unde
supra.1. Vos scitis, si dignum ducitis recordari,
qualiter vobiscum in tempore malo conversatus sim, egrediens et regrediens, et
pergens ad imperium regis, persistens ac permanens vobiscum in tentationibus
vestris, ita ut, consumptis pene viribus corporis, vix post redditam coelitus
pacem Ecclesiae 0328A repatriare potuerim. Et recolo hoc, non
glorians aut improperans, sed provocans et efflagitans, monens et reposcens
debitum vestrae miserationis affectum. Urget necessitas modo omnes repetere
debitores. Ego vero si feci quod facere debui, haud aliud me ex eo quam servum
inutilem reputo, juxta sermonem Domini (Luc. XVII, 10). Verumtamen
si feci quod oportuit, aut quod faciendum fuit, nunquid merui vapulare? Et ecce
rediens a vobis, tribulationem et dolorem inveni, et nomen Domini invocavi, sed
non profuit; invocavi et vestrum et non valuit: siquidem dii fortes terrae
vehementer elevati sunt, Lugdunensis scilicet archiepiscopus, et Cluniacensis
abbas. Hi confidentes in virtute sua, et in multitudine divitiarum suarum
gloriantes, adversum 0328B me appropinquaverunt et steterunt. Et
non adversum me tantum, sed adversum magnam multitudinem servorum Dei, adversum
vos quoque, adversum se ipsos, contra Deum, contra omnem aequitatem et
honestatem. 2. Denique imposuerunt hominem super capita nostra,
166 quem, proh pudor! et boni horrent et mali rident. Quo
ordine, imo quam extraordinarie, videat Deus et judicet; videat et Romana curia:
videat et doleat, misereatur et accingatur ad vindictam malefactorum, laudem
vero bonorum. Quid enim? placet tibi, domina mundi, universitati constituta
vindex in iram, judex in misericordiam; placet, inquam, tibi quod, dum superbit
impius, incenditur pauper et ille pauper, qui pro tuo servitio, cum non 0328C haberet censum quem effunderet, sanguini non pepercit? Dignumne
tibi videtur tua perfrui pace et nostram non curare, nec recipere in sortem
consolationis, quos habuisti consortes laboris? Si inveni gratiam in oculis
vestris, eripite inopem de manu fortiorum ejus, egenum et pauperem a
diripientibus eum. Alioquin ego quidem, ut potero, laborabo in gemitu meo, et
erunt mihi lacrymae meae panes die ac nocte: vobis autem legam illum versiculum,
Qui tollit ab amico misericordiam, timorem Domini
derelinquit; et illud, Omnes necessarii mei recesserunt a
me (Job VI, 14, 13.); illud quoque, Qui
juxta me erant, de longe steterunt, et vim faciebant qui quaerebant animam
meam (Psal. XXXVII, 12, 13). EPISTOLA CLXIX. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM. Unde supra. Cur
clericos Ecclesiae Lingonensis vocatos detinuerit; et quibus munus eligendi
committendum.0328D Dignatio vestra
fecit me familiarem, familiaritas praesumptorem. Adsit solita cordi vestro
benignitas, ne forte praesumptio pariat indignationem. Audite tamen patienter,
non solum quid egerim sed et cur egerim: si forte causa factum possit vel
aliquatenus excusare. Ausus sum retinere clericos Lingonenses qui vocati erant,
composita tamen pace inter eos: ipsisque persuasis stare deinceps de facienda
electione in beneplacito vestro et consilio bonorum, sicut 0329A in litteris eorum continetur. Erat autem pernecessarium eos hac
vice remanere, propter terras et possessiones Ecclesiae, quae datae sunt praedae
et direptioni, dum non est qui custodiat aut defendat. Itaque personis quae non
sint suspectae, quae non quaerant quae sua sunt, sed quae Jesu Christi,
injungatur, si placet, cura eligendi qui Deo placeat et finem tandem accipiat
Ecclesiae tam diuturna et miseranda vexatio. Reliqua vero dicenda commisimus
domino Herberto abbati Sancti-Stephani Divionensis
, et archidiacono Lingonensi, sociisque eorum. Adjicimus etiam, ut archidiaconum
Lingonensem, et Bonum Amicum ejusdem ecclesiae presbyterum, quoniam fideles in
causa Dei exstiterunt, eos et res eorum in defensione vestra recipiatis. 0329B Dignus est enim operarius mercede sua (Luc. X,
7). EPISTOLA
CLXX. AD LUDOVICUM JUNIOREM REGEM FRANCORUM. Electionem
Godefridi Prioris sui in episcopum Lingonensem, cui Rex adversari visus est,
vindicare nititur.1. Si totus orbis adversum me
conjuraret, ut quidpiam molirer adversus regiam majestatem; ego tamen Deum
timerem, et ordinatum ab eo regem offendere temere non auderem. Nec enim ignoro
ubi legerim: Qui potestati resistit, Dei ordinationi
resistit (Rom. XIII 2). Sed nec me latet, quam omni
christiano, quam meae praecipue professioni 0329C mentiri
contrarium sit. Veritatem dico, non mentior: quod Lingonis de Priore nostro
factum est, praeter spem, praeter intentionem episcoporum et meam factum
est. Sed est qui nolentium quodam 167 modo extorquet
assensum, et suo arbitrio etiam adversas hominum voluntates, prout vult,
subservire compellit. Quando enim ego periculum, quod mihi timui, illi aeque non
metuerem, quem diligo tanquam me ipsum! Quando ego illorum consortium non
horrerem, qui alligant onera gravia et importabilia, et imponunt humeris 0330A hominum, digito autem suo nolunt ea movere! Factum est tamen
quod factum est: contra vos nihil, contra me plurimum. Mihi baculus
imbecillitatis meae sublatus est, mihi lumen oculorum meorum ereptum est, mihi
abscissum dextrum brachium meum. Omnia excelsa ista et fluctus isti super me
transierunt. In me transierunt irae: mihi evadendi nulla ex parte patet via.
Unde onera fugio, inde et subeo invitus et ingratus. Durum mihi sentio contra
stimulum calcitrare. Tolerabilius fortasse spontaneo, quam nolenti et renuenti
fuisset. Nam si quid virium in me est, nonne id facilius meis, quam alienis
humeris exercerem? 2. Sed acquiesco aliter disponenti, cum quo
utique aut judicio, aut viribus contendere, nec cautum 0330B mihi
omnino, nec possibile est, sed nec Regi. Siquidem terribilis est etiam apud
reges terrae (Psal. LXXV, 13). Horrendum est incidere in manus Dei
viventis (Hebr. X, 31), etiam tibi, o Rex. O quam molestis auribus
audimus contraria tam bonis principiis vestris! o quam amarior Ecclesiae moeror
post tanta praelibata gaudia, si frustrari (quod absit!) contigerit tam jucunda
spe singularis clypei sui vestrae indolis, sicut hactenus est experta! Heu
corruit virgo Remensis Ecclesia; non est qui sublevet eam: corruit et
Lingonensis; non est qui porrigat manum. Avertat divina clementia a corde et
consilio vestro super dolorem nostrum adjicere, cumulare tristitiam super
tristitiam. Quis mihi tribuat mori, ne videam Regem bonae opinionis, 0330C sed spei melioris, conari Dei consilio obviare, irritare
adversus semetipsum summi Judicis iram, pedes Patris orphanorum madefacere
lacrymis afflictorum, pulsare coelos clamoribus pauperum, sanctorum precibus,
justisque querimoniis charissimae sponsae Christi, quae est Ecclesia Dei
viventis! Absit, absit: meliora speramus, exspectamus jucundiora. Non
obliviscetur misereri Deus, nec continebit in ira sua misericordias suas. Non
contristabit per illum et de illo Ecclesiam suam, per 0331A quem
et de quo in tantis jam laetificavit. Quem suo munere contulit, sua
longanimitate servabit: et si quid aliter sapitis, et hoc ipsum vobis revelabit,
et erudiet corde in sapientia. Hoc optamus, hoc oramus die ac nocte. Hoc sentite
de nobis, hoc sentite de nostris. Non infringetur veritas haec in nobis, non
imminuetur honor Regis, regni utilitas per nos. 3. Gratias
autem agimus vestrae Clementiae pro benigno responso, quod a vestra dignatione
meruimus. Verumtamen dilatio terret nos, qui videmus terram datam praedae et
direptioni. Terra vestra est: et in hoc plane cognoscimus et dolemus dedecus
regni vestri, quod vos jure abhorrere mandastis, si non fuerit qui defendat. Nam
in quo alio regia 0331B majestas recte in eo quod factum est,
imminuta dicatur? Electio rite celebrata est, electus fidelis est. Non autem
esset fidelis, si vestra, et non per vos habere vellet. Necdum ad vestra manum
extendit, necdum civitatem vestram ingressus est: necdum prorsus se intromisit
de aliquo, quanquam invitatio cleri et populi, et oppressorum afflictio, et vota
bonorum id ab eo vehementissime flagitarint. Quae cum ita sint, opus est, ut
videtis, maturatione consilii, non minus vestro honori, quam nostrae
necessitati. Et nisi per praesentes nuntios exspectanti populo, qui vester est,
Serenitas vestra pro 168 voto responderit: multorum
religiosorum adversum vos (quod non expedit) devota 0331C vobis
nunc corda turbabitis, et regalibus vestris ipsis, quae ad Ecclesiam pertinent,
non parvum, ut veremur, incommodum acquiretis. EPISTOLA CLXXI. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM. Pro
Falcone Lugdunensi archiepiscopo electo.Qui in aliorum
negotiis toties exauditus sum, puto in proprio non confundar. Ego, domine mi,
causam archiepiscopi mei meam duco, utpote membrum, quod nil a se ducat alienum
quod capitis sit: quod tamen non dicerem, si homo ipse sibi assumpsisset
honorem, et non magis a Deo vocatus tanquam Aaron. Nec enim ab alio aestimaverim
factum, quod vota tot hominum tam facile convenerunt in eum; ut non dico
contradictio, sed nec 0331D cunctatio ulla fuerit. Et merito. Est
quippe illustris, non minus mentis generositate, quam sanguinis; est scientia,
est vitae honestate. Denique famae ejus integritas nec inimici quidem dentem
veretur. Quod ergo de tali et tali modo factum est, dignum profecto est ut favor
apostolicae gratiae prosequatur; et honoris plenitudine, quae sola deest, gaudia
plebis suae consueta benignitate, imo debita liberalitate accumulet. Hoc
universa Ecclesia instantissima 0332A supplicatione deposcit: hoc
puer vester solita praesumptione efflagitat. EPISTOLA CLXXII. AD EUMDEM IN PERSONA GODEFRIDI LINGONENSIS EPISCOPI. Ejusdem cum superiore argumenti.Inter
crebra mala quae his diebus in Ecclesiis videntur accidere occasione electionum,
Dominus de coelo prospexit super matrem nostram Lugdunensem Ecclesiam, qui
decedenti piae memoriae Petro archiepiscopo, virum optimum, Falconem decanum, in
omni pace substituit. Peto, domine, ut qui a suis concorditer est electus,
utiliter promotus, rite consecratus, a vobis honoris sui officiique plenitudinem
consequatur. Quod utique audere me 0332B facit non meriti
conscientia, sed debiti. Debiti dico non solum quo id a me illa Ecclesia jure
metropolitico exigit, sed quia in hoc positus sum, ut testimonium perhibeam
veritati. EPISTOLA
CLXXIII. AD IPSUM FALCONEM. Religiosorum quorumdam causam commendat.Scripsimus ad dominum Papam dominus episcopus et ego pro vobis, prout oportere putavimus: et
habetis exemplar litterarum. Habemus autem in voluntate in aeternum non deficere
vobis pro viribus, propter bonum quod de vobis confidimus. Vestra autem interest
facere, ut non confundamur sic confidentes. De caetero si inveni 0332C gratiam in oculis vestris, intelligite super egenos et pauperes
illos, qui sunt apud Benedictionem Dei. Quod enim uni ex
illis feceritis, mihi, imo Christo, facietis. Nam et pauperes sunt, et habitant
inter pauperes. Hoc praecipue obsecramus, ut Saviniacenses monachos prohibeatis
ab infestatione eorum: quoniam calumniantur eos injuste, ut 169 putamus. Aut si se confidunt habere justitiam, judicate inter
illos. Filius noster abbas Albericus, etsi suis meritis commendabilior, nostris
tamen precibus vobis ut commendatior sit, obsecramus. Tenere quippe diligo eum,
tanquam mater unicum filium: et diligit eum qui diligit me. Denique in eo
experiar si me curatis. Quo enim longe a me positus est, eo magis necessariam
habet paternam 0332D vestram consolationem. EPISTOLA CLXXIV. AD CANONICOS LUGDUNENSES, DE CONCEPTIONE S. MARIAE.
Conceptionis festum novum esse, nullo niti legitimo
fundamento: caeterum non fuisse instituendum inconsulta Sede apostolica cui
sententiam suam subjicit.1. Inter Ecclesias Galliae
constat profecto Lugdunensem 0333A hactenus praeeminuisse, sicut
dignitate sedis, sic honestis studiis, et laudabilibus institutis. Ubi etenim
aeque viguit disciplinae censura, morum gravitas, maturitas consiliorum,
auctoritatis pondus, antiquitatis insigne? Praesertim in officiis ecclesiasticis
haud facile unquam repentinis visa est novitatibus acquiescere, nec se aliquando
juvenili passa est decolorari levitate Ecclesia plena judicii. Unde miramur
satis, quid visum fuerit hoc tempore quibusdam vestrum voluisse mutare colorem
optimum, novam inducendo celebritatem, quam ritus Ecclesiae nescit, non probat
ratio, non commendat antiqua traditio. Nunquid Patribus doctiores, aut
devotiores sumus? Periculose praesumimus, quidquid ipsorum in talibus prudentia
praeterivit. Nec vero id tale est, 0333B quod nisi praetereundum
fuerit, Patrum quiverit omnino diligentiam praeteriisse. 2. At
valde honoranda est, inquis, Mater Domini. Bene admones: sed honor Reginae
judicium diligit. Virgo regia falso non eget honore, veris cumulata honorum
titulis, infulis dignitatum. Honora sane integritatem carnis, vitae sanctitatem:
mirare fecunditatem in Virgine, Prolem venerare divinam. Extolle nescientem, vel
in concipiendo concupiscentiam, vel in pariendo dolorem. Praedica reverendam
Angelis, desideratam gentibus, Patriarchis, Prophetisque praecognitam, electam
ex omnibus, praelatam omnibus. Magnifica gratiae inventricem, mediatricem
salutis, restauratricem saeculorum: exalta denique exaltatam super choros
Angelorum ad coelestia 0333C regna. Haec mihi de illa cantat
Ecclesia, et me eadem docuit decantare. Ego vero quod ab illa accepi, securus et
teneo, et trado: quod non, scrupulosius, fateor, admiserim.
3. Accepi sane ab Ecclesia illum diem cum summa veneratione recolendum, quo
assumpta de saeculo nequam, coelis quoque intulit celeberrimorum festa
gaudiorum. Sed et ortum Virginis didici nihilominus in Ecclesia, et ab Ecclesia
indubitanter habere festivum atque sanctum; firmissime cum Ecclesia sentiens, in
utero eam accepisse ut sancta prodiret. Et de Jeremia siquidem lego, quod,
priusquam de ventre [al. de vulva] exiret, sanctificatus
sit: et de Joanne Baptista non secus sentio, qui ex utero Dominum 0333D in utero sensit (Luc. I, 41). Videris etiam tu, an
de sancto David idipsum liceat opinari, pro eo quod dicebat Deo: In te, ait, confirmatus sum ex utero; de
ventre matris meae tu es protector meus (Psal. LXX, 6): item,
De ventre matris meae Deus meus es tu, ne discesseris a
me (Psal. XXI, 11). Et Jeremiae quidem sic dictum est: Priusquam te formarem in utero, novi te; et antequam exires de
vulva sanctificavi te (Jerem. I, 5). Quam pulchre inter
figurationem in utero, et parturitionem ex utero divinum distinxit oraculum! ut
illam tantum praecognitam, istam et sanctitatis munere praeornatam ostenderet:
ne quis Prophetae praerogativam de sola praescientia seu praedestinatione 170 putaverit aestimandam. 4. Esto tamen ut hoc
de Jeremia concedamus. 0334A Quid respondebitur de Joanne
Baptista, quem angelus praenuntiavit Spiritu sancto repletum iri adhuc in utero
matris suae? Prorsus hoc ad praedestinationem praescientiamve referri posse non
arbitror. Verba nempe angeli, sicut ipse praedixit, completa absque dubio sunt
in tempore suo: et quem praelocutus est Spiritu sancto replendum, non est fas
credere non repletum; idque loco et tempore quo praedixit. Certissime autem
sanctus Spiritus quem replevit, sanctificavit. Caeterum quatenus adversus
originale peccatum haec ipsa sanctificatio valuerit, sive pro isto, sive pro
illo propheta, vel si quis alius simili praeventus gratia fuerit; non temere
dixerim. Sanctificatos tamen non dubitaverim dicere, quos Deus sanctificavit, et
cum eadem sanctificatione 0334B prodisse ex utero, quam
acceperunt in utero: nec reatum, quem in conceptione traxerunt, valuisse
ullatenus horum natali jam donatam praepedire seu praeripere benedictionem.
Attamen quis dicat Spiritu sancto repletum, manere adhuc filium nihilominus
irae; et, si mori in utero contigisset cum hac plenitudine spiritus, poenas
luiturum damnationis? Durum est. Minime tamen ausim hinc quidpiam mea sententia
definire. Sed quidquid de hoc sit, merito Ecclesia, quae caeterorum non
nativitatem, sed mortem sanctorum judicat et praedicat pretiosam, singulari
quadam exceptione festis praefert gaudiis, veneraturque illius natalem, de quo
nuntiante angelo singulariter legit: Et multi in nativitate
ejus gaudebunt (Luc. I, 14, 15). Cur enim non sit illius
exitus 0334C sanctus, ac proinde festivus et laetus, qui potuit
exsultare et in utero? 5. Quod itaque vel paucis mortalium
constat fuisse collatum, fas certe non est suspicari tantae Virgini esse
negatum, per quam omnis mortalitas emersit ad vitam. Fuit procul dubio et Mater
Domini ante sancta, quam nata: nec fallitur omnino sancta Ecclesia, sanctum
reputans ipsum Nativitatis ejus diem, et omnia anno cum exsultatione universae
terrae votiva celebritate suscipiens. Ego puto, quod et copiosior
sanctificationis benedictio in eam descenderit, quae ipsius non solum
sanctificaret ortum, sed et vitam ab omni deinceps peccato custodiret immunem:
quod nemini alteri in natis quidem 0334D mulierum creditur esse
donatum. Decuit nimirum Reginam virginum singularis privilegio sanctitatis,
absque omni peccato ducere vitam: quae dum peccati mortisque pareret
peremptorem, munus vitae et justitiae omnibus obtineret. Sanctus igitur ortus,
quoniam immensa prodiens ex utero sanctitas sanctum fecit illum. 6. Quid adhuc addendum his putamus honoribus? Ut honoretur, inquiunt,
et conceptus, qui honorandum praeivit partum: quoniam si ille non praecessisset,
nec iste esset qui honoratur. Quid si alius, propter eamdem causam, etiam
utrique parenti ejus festos honores asserat deferendos? Sed de avis et proavis
idipsum posset pro simili causa quilibet flagitare: et sic tenderetur in
infinitum, et festorum 0335A non esset numerus. Patriae est, non
exsilii frequentia haec gaudiorum: et numerositas festivitatum cives decet, non
exsules. Sed profertur scriptum supernae, ut aiunt, revelationis: quasi et quivis non queat scriptum aeque producere, in quo
Virgo videatur idipsum mandare et de parentibus suis, juxta Domini mandatum,
dicentis, Honora patrem tuum et matrem tuam (Exod.
XX, 12). Ipse mihi facile persuadeo scriptis talibus non moveri, quibus
nec ratio suppeditare, nec certa invenitur favere auctoritas. Nam quid
consequentiae habet, ut quoniam sanctum praecessit natalem conceptus, propterea
reputetur et ipse sanctus? Nunquid quoniam praecessit eum, fecit et sanctum?
Etsi praecessit ut esset, non tamen ut sanctus esset. Unde etenim 0335B illa ipsi sanctitas, quam secuturo transmitteret? An non potius
quia praecessit 171 absque sanctitate conceptus, oportuit
nimirum sanctificari conceptam, ut sanctus sequeretur jam partus? an forte
mutuatus est sanctitatem a posteriori prior? Potuit sane illa, quae in jam
concepta facta est sanctificatio, ad ipsum qui sequebatur transire natalem:
redire vero retrorsum ad conceptum qui praecesserat, jam omnino non
potuit. 7. Unde ergo conceptionis sanctitas? An dicitur
sanctificatione praeventa, quatenus jam sancta conciperetur, ac per hoc sanctus
fuerit et conceptus; quemadmodum sanctificata jam in utero dicitur, ut sanctus
consequeretur et ortus? Sed non valuit ante sancta esse, quam esse: siquidem non
erat 0335C antequam conciperetur. An forte inter amplexus
maritales sanctitas se ipsi conceptioni immiscuit, ut simul et sanctificata
fuerit, et concepta? Nec hoc quidem admittit ratio. Quomodo namque aut sanctitas
absque Spiritu sanctificante, aut sancto Spiritui societas cum peccato fuit? aut
certe peccatum quomodo non fuit, ubi libido non defuit? Nisi forte quis dicat de
Spiritu sancto eam, et non de viro conceptam fuisse: sed id hactenus inauditum.
Lego denique Spiritum sanctum in eam, non cum ea venisse, dicente angelo: Spiritus sanctus superveniet in te (Luc. I, 35).
Et si licet loqui quod Ecclesia sentit, et verum ipsa sentit: dico gloriosam de
Spiritu sancto concepisse, non autem et 0335D conceptam fuisse;
dico peperisse virginem, non tamen et partam a virgine. Alioquin ubi erit
praerogativa Matris Domini, qua singulariter creditur exsultare et munere
prolis, et integritate carnis, si tantumdem dederis et matri ipsius? Non est hoc
Virginem honorare, sed honori detrahere. Si igitur ante conceptum sui
sanctificari minime potuit, quoniam 0336A non erat; sed nec in
ipso quidem conceptu, propter peccatum quod inerat: restat ut post conceptum in
utero jam existens, sanctificationem accepisse credatur, quae excluso peccato
sanctam fecerit nativitatem, non tamen et conceptionem. 8.
Quamobrem etsi quibus vel paucis filiorum hominum datum est cum sanctitate
nasci; non tamen et concipi: ut uni sane servaretur sancti praerogativa
conceptus, qui omnes sanctificaret, solusque absque peccato veniens, purgationem
faceret peccatorum. Solus itaque Dominus Jesus de Spiritu sancto conceptus, quia
solus et ante conceptum sanctus. Quo excepto, de caetero universos respicit ex
Adam natos, quod unus humiliter de semetipso ac veraciter confitetur: In iniquitatibus, 0336B inquiens, conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea
(Psal. L, 7). 9. Cum haec ita se habeant, quaenam
jam erit festivae ratio Conceptionis? Quo pacto, inquam, aut sanctus asseretur
conceptus, qui de Spiritu sancto non est, ne dicam de peccato est: aut festus
habebitur, qui minime sanctus est? Libenter gloriosa hoc honore carebit, quo vel
peccatum honorari, vel falsa induci videtur sanctitas. Alioquin nulla ei ratione
placebit contra Ecclesiae ritum praesumpta novitas, mater temeritatis, soror
superstitionis, filia levitatis. Nam si sic videbatur, consulenda erat prius
apostolicae Sedis auctoritas, et non ita praecipitanter atque inconsulte
paucorum sequenda simplicitas 0336C imperitorum. Et ante quidem
apud aliquos errorem compereram: sed dissimulabam, parcens devotioni, quae de
simplici corde et 172 amore Virginis veniebat. Verum apud
sapientes, atque in famosa nobilique Ecclesia, et cujus specialiter filius
sum, superstitione deprehensa; nescio an sine gravi
offensa etiam vestri omnium dissimulare potuerim. Quae autem dixi, absque
praejudicio sane dicta sint sanius sapientis. Romanae praesertim Ecclesiae
auctoritati atque examini totum hoc, sicut et caetera quae ejusmodi sunt,
universa reservo: ipsius, si quid aliter sapio, paratus judicio
emendare. EPISTOLA
CLXXV. AD PATRIARCHAM JEROSOLYMORUM. Praeventus ejus
litteris familiariter respondet, et milites Templi commendat.0336D Patriarchalibus scriptis saepius visitatus,
ingratus jam videbor, si non rescripsero. At si saluto eum qui me salutavit,
quid amplius feci? Tu enim me praevenisti in benedictionibus dulcedinis; tu me
prior dignatus es tuis transmarinis epistolis visitare, 0337A tu
mihi primas humilitatis charitatisque praeripuisti partes. Quid condignum jam
referam? Nihil mihi denique reliquisti, quod pari queam rependere vice: qui
etiam de thesauro saeculorum mihi impertire curasti, id est, de ligno Domini.
Quid tamen? debeone omittere quod possum, quoniam quod debeo minime possum?
Affectum saltem voluntatemque aperio, rescribendo duntaxat atque resalutando,
quod solum interim per tot utique spatia terrae et maris licet. Ostendam autem,
si unquam accepero tempus, me nequaquam diligere verbo sive lingua, sed opere et
veritate. Super milites Templi ponite, quaeso, oculos vestros, et tantae
pietatis viscera tam strenuis Ecclesiae propugnatoribus aperite. Hoc siquidem
acceptum erit Deo et gratum 0337B hominibus, si fovetis eos, qui
suas animas pro fratribus posuerunt. De loco autem ad quem nos invitatis, frater
Andreas dicet vobis voluntatem nostram. EPISTOLA CLXXVI. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM, EX PERSONA
ALBERONIS TREVERENSIS ARCHIEPISCOPI. Suum erga Innocentium,
citramontanaeque Ecclesiae studium et obedientiam declarat.1. Voluntas cordis mei et desiderium satis inquietum adeundi et
videndi desideratam Beatitudinis vestrae praesentiam; sed et cognoscendi certius
quae circa vos sunt, rursumque qualiter se habeant nostra vobis vicissim
diligentius intimandi; jamdudum itineris me admonet, atque indesinenter
sollicitat. 0337C Caeterum terrae ac diei malitia, et praeter
instantiam meam quotidianam etiam nonnulla vestrae necessitatis causa impeditus,
voto facere satis non potui usque adhuc, sed necdum possum. Sed quid? sanum
justumque propositum nunquid omittendum ex toto fuit, quia ex toto adimpleri non
potuit? Fuit ergo consilii, per hunc venerabilem Hugonem, Tullensis Ecclesiae
archidiaconum,
interim saltem aliquatenus consolari conceptum jam olim desiderium, curamque
relevare quam patior. Nec enim fidelior, studiosior, cautiorve illo 173 ad manum esse potuit, sive in perferendo ad vos quae nos illi
injungimus; sive in referendo ad nos, si qua vestrae dignationi placuerit
remandare. Itaque de beneplacito 0337D vestro, de statu curiae,
ac vestrae sospitate personae, et si quid blandius aura secundior a divina
clementia recens forte spiraverit Ecclesiae, adversus 0338A schismaticorum procacem, sed inefficacem rabiem desudanti; de
his omnibus plenius instrui cupimus, et supplicamus. 2. Porro
nostram citramontanam Ecclesiam tam in nostro, quam in Francorum regno noveritis
fortem in fide, pacificam in unitate, devotam in vestra obedientia, promptam ad
servitium. Nequaquam nos Beneventi, non Capuae, non ipsius Romae
terret, Deo sic judicante, amissio; scientes Ecclesiae statum non armis
aestimari, sed meritis. Ipsius quippe, non alterius agnoscimus voces illas in
Psalmo: Si consistant adversum me castra, non timebit cor
meum: si exsurgat adversum me proelium, in hoc ego sperabo (Psal.
XXVI, 3). Propterea et nos quia de Ecclesia sumus, non timebimus dum
turbabitur terra, et 0338B transferentur montes in cor maris.
Glorietur tyrannus Siculus quantum vult, glorietur in malitia quod potens est in
iniquitate: nostra autem virtus in infirmitate perficitur. Ecclesia quando
infirmatur, Pauli magisterio didicit esse potentior (II Cor. XII,
10). Didicit e regione et a Salomone, quod prosperitas stultorum occidit
eos (Prov. I, 32): didicit et stultum firma radice cum viderit,
statim maledicere pulchritudini ejus (Job V, 3). Ideo cum sancto
David sese in utroque consolatur, et hostium videlicet casu, et liberatione sui:
ait siquidem, Hi in curribus et hi in equis: nos autem in
nomine Domini Dei nostri invocabimus. Ipsi obligati sunt, et ceciderunt: nos
autem surreximus, et erecti sumus (Psal. XIX, 8, 9). Haec
pauca vobis consolandi gratia, 0338C de quibus certus fui, fideli
attestatione intimanda esse putavi, ad relevandam vel ex aliqua parte eam, quae
vestra viscera incessanter affligit, sollicitudo omnium Ecclesiarum. Hoc quoque
addo, dominum Regem, Deo eum
confortante, fervere et accingi ad liberationem Ecclesiae, et parare sibi
exercitum multum nimis: nos quoque fideliter ad hoc ipsum pro viribus laborare,
exhortari, et sollicitare quos possumus: et cum tempus advenerit, non expensis,
non personae propriae parciturum. EPISTOLA CLXXVII. AD EUMDEM IN PERSONA EJUSDEM. Queritur
impositum sibi pastorale munus; sed in exsequendis quae sui sunt muneris,
impediri aemulatione aliorum, non sine ipsius culpa Pontificis.0338D 1. Nunquid petivi episcopatum a Domino meo? Et si
forte cathedram affectavi, sed non Treverensem. 0339A Sciebam
quippe domum exasperantem, populumque durae cervicis. Oderam illos, quod semper
in faece discordiae jacuissent, Ecclesiae resistentes. Pro qua si quos labores
quandoque sustinui, non me piget: sed hunc inde fructum nec speravi, nec volui.
Laboravi sustinens, libens quidem, sed non hac spe praemii. Duram provinciam
nactus sum, peccatis meis exigentibus. Inter caetera quibus angor, suffraganeos
accepi juvenes et nobiles. Adjutores esse
deberent, et utinam non adversarentur. Sed supersedeo: per alium malo, ut
innotescant vobis mores eorum et studia, si nescitis. Dico tamen: Jus, fas,
honestas, religio in nostris episcopatibus perierunt. Malum quod pro debito
officii dissimulare non audeo, breviter simpliciterque 0339B intimavi: ut quod non placet providentiae vestrae per me
corrigi, per me saltem vobis, qui corrigere potestis, innotescat, ne omnino
vacuum videar portare nomen archiepiscopi. Et mihi melius quidem 174 esset non ascendisse, quam sic descendere cum rubore. 2. Sed de me quae cura? Bene quod dignus sum, patiar, tanquam male
operans. Sim certe opprobrio etiam meis, sua spe nimirum frustratis, quam de me,
ut sibi me praeesse vellent, conceperant: dum comperiant Ecclesiae suae per me
magis imminui dignitatem, cujus per me etiam antiqua damna restitui posse
putaverant. Haec omnia sustineo, etsi non libenter, certe patienter, ne unquam
videar 0339C recalcitrare obedientiae, pro qua etiam dare animam,
si necesse sit, debere me fateor. Verum hoc sollicitudinem vestram attendere
velim, creationis injuriam respicere ad creantem; et vires quas mihi
subtrahitis, vobis minuitis; et contemptus meus, et dejectio mea redundat in
vos. Multa habeo conqueri vobis de vobis: sed reservo ea pandenda nuntio, quem
novi ad hoc satis industrium et fidelem. Significo etiam vobis sustinere nos
periculum in falsis fratribus. Legati quippe schismaticorum intrant et exeunt ad
quosdam de nostris liberius quam solebant, et verba tyranni Siculi familiariter
admittuntur. EPISTOLA
CLXXVIII. AD DOMINUM PAPAM
INNOCENTIUM PRO ALBERONE TREVERENSI ARCHIEPISCOPO. Queritur
perversos quosdam et Ecclesiae perniciosos homines in exsequendis pravis
consiliis pontificia auctoritate muniri: alios interim praesules, zelum Dei
habentes, destitui, et contemni.0340A Amantissimo Patri et domino INNOCENTIO summo Pontifici, suus
BERNARDUS, quod suus. 1. Fidenter loquor, quia fideliter amo.
Nec enim sincerus est amor, ubi dubietatis scrupulus suspicionis faecem retinet.
Querimonia domini Treverensis non est ejus solius, sed communis multorum,
eorumque praecipue, qui sinceriori affectu vos diligunt. Vox una omnium, qui
fideli apud nos cura populis praesunt, justitiam in Ecclesia deperire, annullari
Ecclesiae claves, episcopalem omnino vilescere auctoritatem, dum nemo
episcoporum in promptu habeat ulcisci injurias Dei, nulli liceat 0340B illicita quaevis, ne in propria quidem parochia,
castigare. Causam referunt in vos, curiamque Romanam .
Recte gesta ab ipsis, ut aiunt destruitis, juste destructa statuitis. Quique
flagitiosi et contentiosi de populo, sive de clero, aut etiam ex monasteriis
pulsati, currunt ad vos: redeuntes jactant et gestiunt se obtinuisse tutores,
quos magis ultores sensisse debuerant. An non gladius Phinees promptissime atque
justissime eductus fuerat ad condemnandum incestuosum concubitum Drogonis et
Milis? Sed confusus atque retusus abiit retrorsum, scuto nimirum apostolicae
defensionis opposito. Proh pudor! quos cachinnos res ista movit et movet
Ecclesiae inimicis, eisque etiam ipsis, quorum fortasse metu aut favore a recto
tramite abducti sumus! 0340C Amici confunduntur, fidelibus
insultatur, episcopi ubique in opprobrium veniunt et contemptum: quorum dum
recta judicia contemnuntur, vestrae quoque plurimum derogatur auctoritati. 2. Ipsi sunt enim qui honorem vestrum zelant, qui vestra pro pace et
exaltatione laborant fideliter quidem, sed vereor ne inefficaciter. Quid vobis
vires minuitis? quid robur vestrum deprimitis? quousque retunditis arma fidelia
militantia vobis, humilitatis cornua erecta vestrae virtutis et salutis? Plorans
plorat desolationem suam apud Tullum Ecclesia sancti Gengulfi; nec est qui consoletur eam. Quis enim se opponat brachio excelso,
torrentis impetui, summae arbitrio 175 potestatis? 0340D Eamdem se sustinere Beatus Paulus violentiam apud Virdunum
conqueritur, archiepiscopo jam non 0341A valente eum defendere ab insania monachorum, quippe apostolicis
sustentationibus amplius confortata, quasi non satis per se insanirent. Quid,
quaeso, novae rationis tandem inventum est, ut quod semel bonae famae et vitae
canonicis vestra fuerat provida et necessaria dispensatione concessum, secundo
confirmatum, tertio, ut aiunt, roboratum, rursum veniat in jus, revocetur in
discussionem? siquidem et duo illa supra memorata, per vos nihilominus sancita,
per vos et convulsa dicuntur. Talibus hostiis non promeretur Deus; heu! non
placatur ira, non conciliatur gratia, non provocatur misericordia. Pro his atque
similibus necdum avertitur furor Domini; sed adhuc brachium ejus extentum, et
virga illa apud Jeremiam vigilans super peccata nostra. 0341B
3. Et quidem iratus est Deus schismaticis: sed catholicis nequaquam propitius.
Ecclesia quoque Metensis gravi (quod vobis [al. nobis] bene compertum est) episcopi et clericorum
contentione periclitatur. Super quo quid decernere vobis placuerit, vos scitis:
sed pax nondum est, nec proxime futura speratur. Ego (ut quod super his meae
visum est parvitati, non taceam) et hoc, et duo illa alia, Tullense dico ac
Virdunense, terminanda negotia securius metropolitano, atque convenientius posse
committi putaverim, qui et omnia novit, et in multis probatus, Ecclesiae
testimonio fidelis inventus est. Alioquin videte quid illis episcopatibus
faciatis, Metensi scilicet atque
Tullensi; quia, ut verum 0341C fatear, videntur esse absque
episcopis: et utinam absque tyrannis. Tales cum defensantur, sustentantur,
honorantur, foventur; mirantur nimirum et scandalizantur multi, qui illa in
moribus et vita eorum certissime sciunt, quae magis essent, non dico in
episcopis, sed etiam in quibuslibet saecularibus damnanda penitus et exsecranda:
quae quidem et me scribere puduit, nec vos decuisset audire. Esto quod nemine
accusante non possint deponi: nunquid tamen quos passim accusat fama,
apostolicae 0342A Sedis essent familiaritate speciali donandi,
vel amplius exaltandi? 4. Quonam enim merito suae vel
sacerdotalis sanctitatis, vel episcopalis honestatis, obtinuit Metensis ut et
electio facta a canonicis, ad nutum ejus una cum Ecclesiae libertate cassetur,
et primicerius ad consilium ejus contra illius Ecclesiae privilegia eligatur *?
Quam justius honestiusque, si vestrae placuisset discretioni, homo majori dignus
honore debito proprioque non privaretur? Treverensen dico, quem et ab hoc, et a
caeteris dioecesis suae terminandis negotiis, quasi suspectum aut minus
expertum, non sine murmure multorum Deum timentium exclusistis. Credite fideli
vestro, quia provinciae illi, quantum comperi, omnino non expedit. 0342B 5. Haec scribens, praesumptionis metuerem notam,
si nescirem cui, et nescirer qui scribam. Sed novi ingenitam mansuetudinem
vestram: novi et me notum vobis, et affectum quo haec audeam apud vos,
dulcissime atque amantissime Pater. Iterum de Treverensi, ut sciatis, qualiter
nuntium ejus suscipi oporteat, et verba quae portat: dico vobis quod magnum
locum tenet in regno illo, vobis et Ecclesiae Dei homo fidelis, et constans, et
nullatenus malevolis et subversoribus assensum praebens, a quibus non deest ei
frequens et satis importuna tentatio; nec deerit insultatio, si quo minus a
vobis eum exaudiri contigerit. Nuntium in fine commendare volui: sed satis eum
suae honestatis commendant 0342C merita, praecipueque amor
specialis et fidelis devotio, qua ipsum vobis firmiter inhaerere, si non
crederem, nequaquam per eum tam familiaria scriberem. 176 EPISTOLA CLXXIX. AD EUMDEM PRO EODEM. Causam Alberonis archiepiscopi Treverensis agit adversus abbatem
Sancti-Maximini et monachos rebelles et contumaces.Quomodo malitia vincit sapientiam? Nosti, pie 0343A domine, nosti Treverensem archiepiscopum? scio quia nosti. Nosti
et illum Sancti-Maximini non sanctum abbatem? Puto quia non nosti. Quis dignior
honore illo priori? sic nemo confusione dignior isto sequenti: et tamen iste
honoratus est, ille opprobrio latus. Quid peccavit archiepiscopus? Praedam
Ecclesiae suae recuperavit, captivam Ecclesiam de manu laica liberavit. Nunquid pro bono redditur malum, et odium pro
dilectione? Hic, quaeso, hic evigilet oculus pietatis, et semotis paulisper
occupationibus consideret, quantum subreptum sit ei, ut talis, qualem pudet
dicere, talem qualem tu ipse nosti, faciat opprobrium vicinis suis, inimicis
tuis. Piissime Pater, affectus filialis loquitur. Hucusque condoluimus misero et
miserabili archiepiscopo. 0343B Verum ex hoc jam si non fuerit
emendatum, dolor cordis nostri et compassio ex intimis medullis, tota transibit
ad illum, per quem potuit emendari. Sunt et aliae laesiones praefati viri, quas
cum ei allevia-veritis, vobis procul dubio laborabitis. Quidquid dulcissimi
domini mei nomen decolorat, cor meum excoriat. EPISTOLA CLXXX. AD EUMDEM PRO EODEM. Iterum commendat pontifici
negotium archiepiscopi Treverensis, ut sententiam subreptitie obtentam, praevia
meliore causae cognitione, revocet.Iterum supplicatio,
iterum preces, et decies repetitae non desinent. Non desistimus, quia non
diffidimus. Bonam causam habemus, et aequum judicem, 0343C qui
non cunctabitur evacuare quod subreptum est, cum apparebit quod verum est; nec
poterit inde ridere, qui voluit irridere: sed, ut scriptum est, mentita est iniquitas sibi (Psal. XXVI, 12). Hoc
solet habere praecipuum apostolica Sedes, ut non pigeat revocare quod a se forte
deprehenderit fraude elicitum, non veritate promeritum. Res plena aequitate, et
laude digna, ut de mendacio nemo lucretur, praesertim apud sanctam et summam
Sedem. Haec sciens puer vester secure supplicat pro Treverensi, et sic instat
non quasi in incertum. Ego quippe, ego hominis illius novi merita, causam,
intentionem. Propter quod horum eum volunt monachi lapidare? Quia male meruit?
sed fideliter adstitit, et multum servivit. Ob causae injustitiam? sed injustum
nemo, 0343D nisi injustus, causabitur. Quod de manu laica
vindicavit? imo recuperavit sedi episcopali monasterium, tanquam clavam de manu
Herculis extorquens in manu fortiori. Ob pravitatem intentionis? sed pium 0344A est reformare religionem in monasterio: quod ille intendit.
Adsit Dominus cordi domini mei, ne iterum possit ei subripi a monachis, non tam
(ut simulant) appetentibus libertatem, quam fugitantibus
disciplinam. 177 EPISTOLA CLXXXI.
AD HAIMERICUM CANCELLARIUM. Profitetur se beneficiis imparem,
nonnisi voluntatis affectu gratum esse posse.Si verbis
contendere velim ad beneficia quibus me obruitis, idem erit ac si impetitus
sagittis, festucis dimicem: nisi quod hoc jocus videbitur, illud dolus. Facta
factis compensari oportet. Verum id quidem multum est ad me. Nam unde sufficerem
pauper et modicus? sed rebus pauper et viribus, non 0344B voluntate. Aequabo ergo beneficia votis, quae factis non possum.
Desideriis dives sum, affectibus abundo. Et certe verus beneficus amplius non
requirit. Nam quomodo beneficus, qui non et benevolus sit? Porro benevolus nil
sibi charius ipsa aestimat benevolentia, qua et benevolus nominatur, et
beneficus est. Denique benevolentia fructus est beneficii: nisi quis forte
beneficium putet quod in spe severit, aut timore dimiserit. Sed quis non videat
hoc relictum, illud venditum, neutrum datum? Oportet autem beneficium, ut vere
sit, esse gratuitum. Danti itaque rependi quidquam gratius ab accipiente non
potest, quam si gratum habuerit, quod gratis accepit. Et haec benevolentia
creatur de benevolentia dantis in animo accipientis, beneficio 0344C quidem interveniente. Hac me fateor locupletem: hanc de corde
pleno dignam profecto offero remunerationem meo benefactori; hanc devotus immolo
sacrificium laudis factori omnium pro salute mei benefactoris. EPISTOLA CLXXXII. AD HENRICUM SENONENSEM
ARCHIEPISCOPUM. Hunc acriter perstringit, utpote durum, ut qui
archidiaconum non recte deposuisset; et ad aequa postulata ac pacis consilia
difficilem.Pro multis visus sum multoties scribere,
fateor, propter vos, et statueram non facere ob vestram odibilem duritiam: sed
charitas praevalebit. Volo vobis amicos vestros retinere, et non dignamini: volo
reconciliare inimicos, et non patimini. Non vultis 0344D habere
pacem: manibus ac pedibus accersitis vestram conturbationem, sed confusionem,
sed depositionem . Multiplicatis vobis accusatores: defensores subtrahitis.
Excitatis iterum in vos olim 0345A sopita discrimina, provocatis
adversarios, patronos offenditis. Ubique apud vos pro ratione voluntas; totum
pro imperio, nihil ex timore Dei. Qui de vobis non rident inimici, non
conqueruntur amici? Quomodo devestistis hominem, non dico judicio non convictum,
sed nec verbo conventum? Quantos hoc verbum scandalizabit? quot ora ad
subsannandum, quot corda ad succensendum movebit? Itane putatis periisse
justitiam de toto orbe, sicut de vestro corde, ut homo sic ablatum perdat
archidiaconatum? Sed vos forsitan plus amatis reddere, et perdere, quam gratiam
de beneficio retinere. Nolite, quaeso, nolite facere hanc rem: quam qui
audierint, omnes mirabuntur, nemo laudabit. Haec vobis mordacius audaciusque
quam velletis audire, scripsi: sed non ad 0345B insipientiam
vobis, si velletis corrigere. 178 EPISTOLA CLXXXIII. AD CONRADUM REGEM ROMANORUM. Reverentiam Sedis
apostolicae eidem commendat.Scripta vestra et
salutationes tam devotus suscipio, quam modicus sum ad illa. Modicus dixerim
dignitate, sed non devotione. Querimoniae Regis nostrae sunt, et
maxime illa, quam dignanter exprimitis de invasione Imperii. Regis dedecus,
regni diminutionem nunquam volui: volentes odit anima mea. Legi quippe: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit: et, Qui potestati resistit, Dei ordinationi resistit (Rom.
XIII, 1, 2). Quam tamen sententiam cupio vos, et omnimodis moneo
custodire, in exhibenda reverentia summae et apostolicae 0345C Sedi, et beati Petri Vicario, sicut ipsam vobis vultis ab universo servari
imperio. Sunt quae non putavi scribenda: praesens ea fortassis opportunius
intimarem. EPISTOLA
CLXXXIV. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM.
Non posse mitti quos Pontifex petierat monachos.
Fratrem Andream laetum incolumemque suscepimus [al. recepimus], et laeta
nuntiantem de vestra incolumitate et gloria, de pace et prosperitate Ecclesiae,
de curiae statu florente et valente, postremo de gratia et benevolentia, quae
nobis apud vos perseverat. Bene sua misericordia Deus dignatus est facere
nobiscum; facti sumus laetantes. Verum quod vobis de mittendis ad vos fratribus
0345D placet, difficile adimplebitur, praesertim cum non 0346A
sit copia personarum quae esse solebat. Siquidem praeter illos qui bini, aut
terni [al. trini ad diversa destinati sunt
loca; tria ex eis nova monasteria, ex quo a vobis discessimus, integre ordinata
sunt; et adhuc restant
alia proxime ordinanda. Curamus tamen undecunque evocare, quos vobis mittamus;
cupientes per omnia vestris obedire mandatis. EPISTOLA CLXXXV. AD EUSTACHIUM OCCUPATOREM VALENTINAE SEDIS. Hortatur, ut memor aetatis suae, et mortis imminentis, divinique
judicii, resipiscat, nec pravis adulatorum consiliis pareat.Viro illustri EUSTACHIO, frater BERNARDUS. 1.
Salutem tibi, vir illustrissime, etsi non scribo, 0346B opto
tamen. Optare quis prohibet? Affectui nec leges imperant, nec principes
dominantur. Liber est, et maxime si spiritu ducitur: quia ubi spiritus Domini,
ibi libertas (II Cor. III, 17). Inde est sane ausus iste meus de
praesenti, quo ad tuam Magnitudinem praesumo scribere, tanquam aliquis magnus
fateor, nec jussus a te, nec rogatus, nec invitatus. Sed quid si charitas jubet?
Alius aliter fortassis accipiat: ego virum nobilem, quod in me est, in vera
charitate decrevi his litteris suae ipsius commonere salutis, excitare a somno,
revocare ad cor, provocare ad gratiam. Quis scit si convertatur et ignoscat
Deus, et relinquat post se benedictionem? Imo quis 179
nescit, quas et quantas jam divitias suae bonitatis et longanimitatis
thesaurizavit super eum 0346C misericors et miserator Dominus?
Denique miseretur, parcit, exspectat, dissimulatque usque adhuc, factus sicut
homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones, tardans ferire,
paratus ignoscere. Sed tu, domine, usquequo? Tu, inquam, o bone vir, quousque
dissimulas? quousque contemnis? Durum tibi est contra stimulum calcitrare
(Act. IX, 5). An ignoras quia benignitas Dei ad poenitentiam te
adducit? Quandiu autem tu secundum duritiam tuam et cor impoenitens, thesaurizas
tibi iram in die irae? (Rom. II, 4, 5.) 2. An non
secundum duritiam quidem, sed secundum verecundiam? Quid refert secundum quid
pereas? O verecundia expers rationis, inimica salutis, totius ignara honoris et
honestatis! Haec plane 0346D illa, quam Sapiens loquitur, confusio adducens peccatum 0347A (Eccli.
IV, 25). Itane verecundum est homini vinci a Deo, et probro ducitur
humiliari sub potenti manu Altissimi? Non ita rex ille gloriosus David: Tibi soli, inquit, peccavi, et malum coram
te feci, ut justificeris in sermonibus tuis et vincas cum judicaris
(Psal. L, 6). Summum victoriae genus, divinae cedere majestati: et
auctoritati matris Ecclesiae non reluctari, summus honor et gloria. O
perversitas! Non pudet inquinari, et ablui pudet! Est
pudor, juxta Sapientem, adducens gloriam
(Eccli. IV, 25); si videlicet peccare pudeat, si non pudeat vel
peccasse: et ita vel sera gloria non carebis, reducente nimirum pudore quam
culpa fugaverat. Secundum tenent beatitudinis locum, quorum remissae sunt
iniquitates, et quorum tecta sunt peccata (Psal. XXXI, 1). 0347B Honorabile tegumentum, de quo legitur: Confessio et pulchritudo in conspectu ejus (Psal. XCV,
6). Quis mihi tribuat videre te in vestitu deaurato, ut dicamus et tibi:
Confessionem et decorem induisti, amictus lumine sicut
vestimento? (Psal. CIII, 1, 2.) Revertere, Sunamitis,
revertere, ut intueamur te? (Cantic. VI, 12.) Consurge, consurge,
induere fortitudine, induere vestimento salutis (Isa. LII, 1).
Surge, qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus
(Ephes. V, 14). A mortuo tanquam qui non est, perit confessio
(Eccli. XVII, 26). 3. Usquequo oblivisceris te in
finem? usquequo dormis in morte, decus nobilium, fidelium fletus! Quandiu contra
morem tuum pertinax, contra honorem tuum sequestris, contra salutem tuam
rebellis! 0347C quid illos egregios mores, actusque tuos tam
dissimili pergis exitu consummare? Quomodo aetas ista, quam in misericordia
uberi requiescere oportebat, omnium praeteritorum dierum tuorum poenas luit, nec
diluit culpas? Cur, proh dolor! sola veneranda canities solita veneratione
fraudatur, sola sine honore marcescit, quam vel maxime decuit honorari? Miserere
animae tuae placens Deo (Eccli. XXX, 24). Etenim qui hominibus
placent, confusi sunt, quoniam Deus sprevit eos (Psal. LII, 6).
Breves dies hominis sunt (Job XIV, 5): seni mors in januis est.
Modicum habes, prorsus modicum tempus cum his qui dicunt tibi, Euge, euge. Sit
etiam pro modico tibi judicari ab ipsis, aut ab humano die, qui angelico examini
jamjamque es praesentandus, qui ad 0347D tribunal terrificum
Christi ipso jam defectu naturae miserandus urgeris. Illi te oportet praeparare
judicio, illi saeculo conformare, illius curiae affectare favorem, formidare
repulsam. Quid illorum sententia conturbaris, quorum nec laude probatus, nec
vituperatione reprobus inveniris; Denique vani filii hominum, mendaces filii
hominum in stateris, ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum (Psal. LXI,
10). 4. Propterea qui te beatificant, in errorem te
inducunt, dantes verba, munera reportantes. Vana 0348A haec,
atque illa: sed verba amplius. Et decipitis de vanitate in idipsum: sed tu magis
deciperis, illi minus. Das quippe quod utcumque pluris est: et das ingratis, das
immeritis; siquidem tua, non te diligunt. Imo nec 180 te, nec
tua: sed quae sua sunt, quaerunt. Tua, quoad poterunt, venabuntur adulationibus
vanis et falsis. Molliti sunt sermones eorum super oleum, et ipsi sunt jacula
(Psal. LIV, 22). Et ideo dicebat David: Oleum
autem peccatoris non impinguet caput meum (Psal. CXL, 5). Ab
his laudatur peccator in desideriis animae suae, et iniquus benedicitur
(Psal. IX, 24). Ab his ergo cavere non ego, sed Sapiens doceat. Fili, ait, si te lactaverint peccatores, ne
acquiescas eis (Prov. I, 10). Attende potius illi qui judicat
in aequitate pro mansuetis 0348B terrae, quos tua non pastoralis
diligentia pascit, sed saecularis premit potentia: quam non haberes super eos
ullam, nisi data esset tibi desuper. Sed haec est hora vestra, et potestas
tenebrarum. Attende autem: Judicium grave his qui praesunt, et
potentes potenter tormenta patientur (Sap. VI, 6, 7). Hoc si
paves, caves; si negligis, incidis. Et, Horrendum est incidere
in manus Dei viventis (Hebr. X, 31). Avertat hoc unus et verus
Deus, qui non vult mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat
(Ezech. XVIII, 23, 32). Plura adhuc loqui fert animus, sed non fert
forte auditus. Nec placent aspera, quamvis recta; et salubria, quia sunt amara,
non sapiunt. Ponam itaque digitum super os meum, donec sciam ista qualiter
acceptentur. 0348C Placebo autem si potero, non stilo, neque
lingua, sed opere et veritate. EPISTOLA CLXXXVI. AD SIMONEM FILIUM CASTELLANI CAMERACENSIS. Ejus tutelae Valcellenses monachos
commendat, patris donationem ab eo ratam haberi rogans.Cognoscens, dilectissime, nuntiante abbate Radulfo , de Valcellis, desiderare te nostri
praesentiam atque colloquium, delectatus sum admodum tanta tui erga me
devotione; nec certe ingratus benevolentiae. Noveris et meae esse voluntatis,
tuo satisfacere desiderio: sed corporali molestia impediri tam ab hujus
voluntatis effectu, quam et ab aliis plurimis, plurimumque necessariis negotiis.
Sed licet absens corpore, sum tamen praesens spiritu, 0348D donec
quandoque fiam, Deo volente, et corpore, et spiritu: si tamen non ore tantum et
lingua, sed opere diligamus et veritate. Igitur in exhibitione operis liquebit
veritas dilectionis. Hoc est itaque quod rogo, ut quod de meo apud te est,
fratres dico Valcellenses, et eorum ecclesiam mei gratia diligas, foveas, et
manu teneas ubi necesse fuerit: ut in hoc et tuae liberalitatis insigne praebeas
documentum, et ejus quam mihi promittis, charitatis clarescat indicium. Quam
nunc charitatem in eo vel primum 0349A cupio experiri, si
Ligecurtem, quam mihi pater tuus praesenti contulit ad opus illius monasterii,
tu quoque concesseris, et donum patris tui non feceris irritum. Nos quoque quod
nostrum est, de praeteritis gratias agentes, et in reliquum similia sperantes,
pro te tuisque illi preces fundimus, qui voluntatem timentium se facit, et
deprecationem eorum exaudit (Psal. CXLIV, 19). Oramus te et uxorem
tuam, et omnes qui ad vos pertinent, bene valere. EPISTOLA CLXXXVII. AD EPISCOPOS SENONAS
CONVOCANDOS, CONTRA PETRUM ABAELARDUM. Excitat episcopos ad causam religionis contra
Abaelardum strenue agendam.0349B Exiit
sermo inter multos, et credimus ad vos pervenisse: quomodo videlicet apud
Senonas in octavis 0350A Pentecostes vocamur, et provocamur ad
litem pro defensione fidei: cum servum Dei non oporteat litigare, sed magis
patientem esse ad omnes (II Tim. II, 24). Si mea propria 181
causa esset, posset non immerito fortassis puer sanctitatis vestrae in vestro
patrocinio gloriari. Nunc autem quia et vestra est, imo plus vestra; fidentius
moneo, et obnixius rogo, ut amicos vos in necessitate probetis. Amicos dixerim,
non nostros, sed Christi, cujus sponsa clamat ad vos in silva haeresum, et in
segete errorum, quibus sub tutela et custodia vestra pullulantibus, pene jam
suffocatur. Amicus sponsi non deseret eam in opportunitatibus in tribulatione.
Nec miremini, quod ita de subito, et in arcto temporis vos invitamus: quoniam
hoc quoque adversa pars in sua versutia 0350B et calliditate
providit, ut improvidos invaderet, et congredi cogeret
immunitos. EPISTOLA CLXXXVIII. AD EPISCOPOS ET
CARDINALES CURIAE, DE EODEM. Monet ad vigilandum adversus
Petri Abaelardi errores.0351A Dominis
et patribus reverendis episcopis et cardinalibus qui sunt de curia, puer
sanctitatis eorum. 0352A 1. Nulli dubium, quin
ad vos specialiter spectet tollere scandala de regno Dei, surgentes succidere
spinas, sedare querelas. Sic enim praecepit Moyses cum montem subiit: Habetis, inquiens, Aaron et Hur vobiscum:
si quid natum fuerit quaestionis, referetis ad ipsos (Exod. XXIV,
14). Illum loquor Moysen, qui 0353A venit per aquam, et
non in aqua solum, sed in aqua et sanguine. Et ideo plus quam Moyses, quia et in
sanguine venit. Et quoniam pro Hur et Aaron stat zelus et auctoritas Romanae
Ecclesiae super populum Dei, ad ipsam merito referimus, non quaestiones, sed
laesiones fidei, et injurias Christi; patrum probra atque contemptus;
praesentium scandala, pericula posterorum. Irridetur simplicium fides,
eviscerantur arcana Dei, quaestiones de altissimis rebus temerarie ventilantur,
insultatur patribus, quod eas magis sopiendas, quam solvendas censuerint. Inde
fit, quod Agnus paschalis, contra Dei statutum (Exod. XII, 9), aut
aqua coquitur, aut crudus discerpitur, more et ore bestiali. Quod residuum est,
non igne comburitur, sed conculcatur. Ita omnia usurpat sibi humanum 0353B ingenium, fidei nil reservans. Tentat altiora se, fortiora
scrutatur, irruit in divina, sancta temerat magis quam reserat; clausa et
signata non aperit, sed diripit: et quidquid sibi non invenit pervium id putat
nihilum, credere dedignatur. 2. Legite, si placet, librum Petri
Abaelardi, quem dicit Theologiae: ad manum est enim; cum, sicut gloriatur, a
pluribus lectitetur in curia: et videte qualia ibi de sancta Trinitate dicantur,
de genitura Filii, et de processione Spiritus sancti, et alia innumera,
catholicis prorsus auribus et mentibus dissueta. Legite et alium, quem dicunt
Sententiarum ejus; necnon et illum qui inscribitur, Scito te
ipsum; et animadvertite quanta et ipsi silvescant segete sacrilegiorum atque errorum: quid 0353C sentiat de anima Christi, de persona Christi, de descensu
Christi ad inferos, de Sacramento altaris; de potestate ligandi atque solvendi,
de originali peccato, de concupiscentia, de peccato delectationis, de peccato
infirmitatis, de peccato ignorantiae, de opere peccati, de voluntate peccandi.
Et siquidem judicatis me juste moveri, movemini et vos: ac ne frustra moveamini,
agite pro loco quem tenetis, pro dignitate qua polletis, pro potestate quam
accepistis; quomodo qui ascendit ad coelos, descendat usque ad inferos: et opera
tenebrarum, ausa prodire in lucem, arguantur a luce in lucem: ut dum qui publice
peccat, publice arguetur; comprimant sese etiam alii, ponentes tenebras lucem,
disputantes in triviis 0353D 182 de divinis;
qui loquuntur mala in cordibus suis, et in codicibus suis scribunt: et sic
obstruatur os loquentium iniqua. EPISTOLA CLXXXIX. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM, DE EODEM. Animi
dolorem indicat ob errores Abaelardi post schisma statim exsurgentes, quibus
Pontificem occurrere monet.0354A Amantissimo Patri et domino INNOCENTIO, Dei gratia summo Pontifici,
frater BERNARDUS Clarae-Vallis vocatus abbas, modicum id quod est. 1. Necesse est ut veniant scandala: necesse est, sed non suave. Et
ideo dicit propheta: Quis dabit mihi pennas sicut columbae, et
volabo, et requiescam? (Psal. LIV, 7) et Apostolus cupit
dissolvi, et cum Christo quiescere. Et alius quidam sanctorum, Sufficit mihi, Domine, ait, tolle animam
meam; neque enim melior sum quam patres mei (III Reg. XIX, 4).
Est 0354B et mihi nunc aliquid commune cum sanctis, in voluntate
duntaxat, non in merito. Nam vellem et ipse modo de medio fieri, victus, fateor,
a pusillanimitate spiritus et tempestate: vereor autem, ne non sicut pariter
affectus, ita pariter et paratus inveniar. Taedet vivere, et an mori expediat,
nescio; et ideo forte etiam in votis distem a sanctis, quod ipsi provocentur
desiderio meliorum, cum ego scandalis et aerumnis compellar exire. Denique ait,
Dissolvi et cum Christo esse, multo melius (Philip.
I, 23). Ergo et in sancto appetitus, et in me praevalet sensus: sed in
hac miserrima vita nec ille habere quod appetit bonum; nec ego quod molestum
patior, non habere valemus. Et ob hoc exire quidem ambo pari cupimus voluntate,
sed non pari intentione. 0354C 2. Stulte mihi
dudum requiem promittebam si quidem Leonina rabies quievisset, et pax Ecclesiae redderetur. Nam ecce illa quievit, sed
non ego. Nesciebam me esse in valle lacrymarum, aut oblitus fueram habitare me
in terra oblivionis. Non attendebam terram, in qua habito, spinas et tribulos
germinare mihi; succisis succedere novas, et rursum illis alias sine fine, sine
intermissione succrescere. Audieram hoc: sed melius, ut nunc experior, ipsa
vexatio dat intellectum auditui. Innovatus est dolor, non exterminatus; lacrymae
inundaverunt, quia invaluerunt mala; et expertis pruinam, irruit super eos nix.
Ante faciem frigoris hujus quis sustinebit! Hoc frigore refrigescit charitas, ut
abundet 0354D iniquitas. Leonem evasimus, sed incidimus in
draconem , qui non minus forsan noceat sedens in
insidiis, quam ille rugiens de excelso. Quanquam 0355A non jam in
insidiis; cujus virulenta folia utinam adhuc laterent in scriniis, et non in
triviis legerentur. Volant libri: et qui oderant lucem, quoniam mali sunt,
impegerunt in lucem, putantes lucem tenebras. Urbibus et castellis ingeruntur
pro luce tenebrae; pro melle, vel potius in melle venenum passim omnibus
propinatur. Transierunt de gente in gentem, et de regno ad populum alterum.
Novum cuditur populis et gentibus Evangelium, nova proponitur fides, fundamentum
aliud ponitur praeter id quod positum est. De virtutibus et vitiis non
moraliter, de Sacramentis Ecclesiae non fideliter, de arcano sanctae Trinitatis
non simpliciter nec sobrie disputatur: sed cuncta nobis in perversum, cuncta
praeter solitum, et praeterquam accepimus, ministrantur. 0355B 3. Procedit Golias procero corpore, nobili illo suo bellico
apparatu circummunitus antecedente quoque ipsum ejus armigero Arnaldo de Brixia.
Squama squamae conjungitur, et nec spiraculum incedit per eas. Siquidem
sibilavit apis quae erat in Francia, api de Italia: et venerunt in unum adversus Dominum, et adversus
Christum ejus. Intenderunt arcum, paraverunt 183 sagittas
suas in pharetra, ut sagittent in obscuro rectos corde. In victu autem et habitu
habentes formam pietatis, sed virtutem ejus abnegantes, eo decipiunt plures, quo
transfigurant se in angelos lucis, cum sint Satanae. Stans ergo Golias una cum
armigero suo inter utrasque 0355C acies, clamat adversus
phalangas Israel, exprobratque agminibus sanctorum, eo nimirum audacius, quo
sentit David non adesse. Denique in suggillationem doctorum Ecclesiae, magnis
effert laudibus philosophos; adinventiones illorum et suas novitates
catholicorum Patrum doctrinae et fidei praefert: et cum omnes fugiant a facie
ejus, me omnium minimum expetit ad singulare certamen. 4.
Denique scripsit mihi, sollicitante quidem ipso, archiepiscopus Senonensis, diem
statuens congressionis, quo ille in praesentia ejus et coepiscoporum suorum
deberet, si posset, statuere prava dogmata sua, contra quae ego ausus mutire
fuissem. Abnui, tum quia puer sum, et ille vir bellator ab adolescentia: tum
quia judicarem indignum, rationem fidei 0355D humanis committi
ratiunculis agitandam, quam tam certa ac stabili veritate constat esse subnixam.
Dicebam sufficere scripta ejus ad accusandum eum; nec mea referre, sed
episcoporum, quorum esset ministerii de dogmatibus judicare. Ille nihilo minus,
imo eo amplius levavit vocem, vocavit multos, congregavit complices. Quae de me
ad discipulos suos scripserit, dicere non curo. Disseminavit ubique, se mihi die
statuto apud Senonas responsurum. Exiit sermo ad omnes, et non potuit me latere.
Dissimulavi primum: nec enim, satis rumore populari movebar. Cedens tamen (licet
vix, ita ut flerem) 0356A consilio amicorum, qui videntes quomodo
se quasi ad spectaculum omnes pararent, timebant ne de nostra absentia et
scandalum populo, et cornua crescerent adversario; et quia error magis
confirmaretur, cum non esset qui responderet aut contradiceret, occurri ad locum
et diem, imparatus quidem et immunitus, nisi quod illud mente volvebam, Nolite praemeditari, qualiter respondeatis: dabitur enim vobis in
illa hora quid loquamini (Matth. X, 19): et illud; Dominus mihi adjutor, non timebo quid faciat mihi homo
(Psal. CXVII, 6). Convenerunt autem praeter episcopos et abbates
plurimi viri religiosi, et de civitatibus magistri scholarum, et clerici
litterati multi, et Rex praesens erat. Itaque in praesentia omnium, adversario
stante ex adverso, 0356B producta sunt quaedam capitula de libris
ejus excerpta. Quae cum coepissent legi, nolens audire exivit, appellans ab
electis judicibus, quod non putamus licere. Porro capitula judicio omnium
examinata, inventa sunt fidei adversantia, contraria veritati. Haec pro me, ne
levitate, aut certe temeritate usus in tanto negotio putarer. 5. Verum tu, o successor Petri, judicabis, an debeat habere refugium
sedem Petri, qui Petri fidem impugnat. Tu, inquam, amice sponsi, providebis,
quomodo liberes sponsam a labiis iniquis, et a lingua dolosa. Sed ut paulo
audacius loquar cum domino meo, attende etiam tibi ipsi, amantissime Pater, et
gratiae Dei quae in te est. Nonne cum esses parvulus in oculis tuis, ipse te
constituit super gentes et regna? 0356C Ad quid, nisi ut evellas,
et destruas, et aedifices et plantes? Qui ergo tulit te de domo patris tui, et
unxit te unctione misericordiae suae, attende, quaeso, ex tunc et deinceps,
quanta fecit animae tuae; quanta per te Ecclesiae suae, quanta in agro dominico,
coelo et terra testibus, tam potenter quam salubriter evulsa sunt et destructa;
quanta rursum bene aedificata, plantata, propagata. Suscitavit Deus furorem
schismaticorum in tuo tempore, ut tuo opere contererentur. Vidi stultum firma
radice, et statim maledictum est pulchritudini ejus. Vidi, inquam, vidi impium
superexaltatum, et elevatum 184 sicut cedros Libani; et
transivi, et ecce non erat. Oportet autem, ait, haereses et schismata esse, 0356D ut qui probati sunt, manifesti fiant (I Cor. XI,
19). Et in schismate quidem jam, ut dictum est, Dominus probavit te, et
cognovit te. Sed ne quid desit coronae tuae, en haereses surrexerunt. Itaque ad
consummationem virtutum, et ne quid minus fecisse inveniamini a magnis episcopis
antecessoribus vestris, capite nobis, Pater amantissime, vulpes quae demoliuntur
vineam Domini, donec parvulae sunt: ne, si crescant et multiplicentur, quidquid
talium per vos non fuerit exterminatum, a posteris desperetur. Quanquam non jam
parvulae nec pauculae, sed certe grandiusculae et multae sint, nec nisi in manu
forti 0357A vel a vobis exterminabuntur. Jacinctus multa mala
ostendit nobis: nec enim quae voluit, fecit, vel potuit. Sed visus est mihi
patienter ferendus de me, qui nec personae vestrae, nec curiae in curia illa
pepercit: quod melius Nicolaus iste meus, imo et vester, viva referet voce. EPISTOLA
CXC. AD INNOCENTIUM PONTIFICEM, DE
ERRORIBUS QUIBUSDAM PETRI ABAELARDI.Hanc
epistolam ob prolixitatem inter Tractatus relatam habes tomo secundo. EPISTOLA CXCI. AD
INNOCENTIUM EX PERSONA DOMINI ARCHIEPISCOPI REMENSIS, etc. Abaelardum, vana scientiae opinione tumidum, et de favore curiae
Romanae gloriantem, auctoritate Pontificia mature reprimendum.0357B Reverendissimo domino et charissimo Patri, Dei
gratia summo Pontifici INNOCENTIO, SAMSON Remorum archiepiscopus, JOSLENUS
Suessionensis, GAUFRIDUS Catalaunensis, ALVISUS Atrebatensis, voluntarium
debitae subjectionis obsequium. 1. Auribus occupatis ad
plurima, sermonem facimus abbreviatum de prolixo negotio, pro eo maxime, quia
idipsum diffusius ac plenius continetur in litteris domini Senonensis. Petrus
Abaelardus christianae fidei meritum evacuare nititur, dum totum quod Deus est,
humana ratione arbitratur se posse comprehendere. Ascendit usque ad coelos, et
descendit usque ad abyssos. Nihil est quod lateat eum, 0357C sive
in profundum inferni, sive in excelsum supra. Homo est magnus in oculis suis, de
fide contra fidem disputans, ambulans in magnis et in mirabilibus super se,
scrutator majestatis, haeresum fabricator. Jamdudum fecerat librum de sua
Trinitate, sed sub Legato Romanae Ecclesiae
igne examinatus est, quia inventa est in eo iniquitas. Maledictus qui
reaedificavit ruinas Jericho. Surrexit a mortuis liber ille, et cum eo multorum
haereses quae dormierant; surrexerunt, et apparuerunt multis. Jamjam extendit
palmites suos usque ad mare, et usque ad Romam propagines ejus. Haec gloriatio
hominis illius, quod liber suus in curia Romana habet, ubi caput suum reclinet.
Hinc confirmatus et confortatus est furor ejus. 0357D 2. Propterea cum in conspectu episcoporum super his argueret eum
abbas Clarae-Vallis, zelo fidei et justitiae armatus; nec confessus est, nec
negavit: sed a loco et judice quem sibi ipse elegerat, sine laesione, sine
gravamine, ut suam prolongaret iniquitatem, 0358A Sedem
apostolicam appellavit. Episcopi autem, qui propter hoc in unum convenerant,
vestrae Reverentiae deferentes, nihil in personam ejus egerunt: sed tantummodo
capitula 185 librorum ejus, a sanctis Patribus condemnata, ne
morbus serperet, medicinali necessitate abjudicaverunt. Quia ergo homo ille
multitudinem trahit post se, et populum qui sibi credat, habet; necesse est ut
huic contagio celeri remedio occurratis. Sero (enim) medicina paratur Cum mala
per longas invaluere moras. (OVID. De rem. am., V. 91,
92.) Processimus in hoc negotio quousque ausi
sumus: tuum est de caetero, beatissime Pater, providere, ne in diebus tuis
aliqua haereticae pravitatis macula 0358B decor Ecclesiae
maculetur. Tibi commissa est sponsa Christi, amice sponsi: tuum est tandem uni
viro virginem castam exhibere Christo. EPISTOLA CXCII. AD MAGISTRUM GUIDONEM DE
CASTELLO. Monet eum ita diligere et fovere Abaelardum, ut tamen errores ejus
non foveat.Venerabili domino, et charissimo Patri,
magistro GUIGONI, sanctae Romanae Ecclesiae Dei gratia presbytero cardinali,
BERNARDUS Clarae-Vallis vocatus abbas, non declinare ad dexteram, nec ad
sinistram. Injuriam facio vobis, si aliquem a vobis ita diligi
credam, ut cum eo pariter ejus errores diligatis 0358C Quisquis
enim sic aliquem diligit, nondum novit quemadmodum oportet eum diligere. Talis
namque dilectio terrena est, animalis, diabolica, nocens aeque diligenti atque
dilecto. Existiment alii de aliis prout volunt: ego adhuc de vobis aestimare non
possum, nisi quod vicinum est rationi, quod ad lineam pertinet aequitatis.
Quidam prius judicant, et postea probant: ego de potione, utrum dulcis sit an
amara, ante gustum non judicabo. Magister Petrus in libris suis profanas vocum
novitates inducit et sensuum: disputans de fide contra fidem, verbis legis legem
impugnat. Nihil videt per speculum et in aenigmate; sed facie ad faciem omnia
intuetur, ambulans in magnis et in miribilibus super se. Melius illi erat, si
juxta titulum libri sui, se ipsum 0358D cognosceret, nec egrederetur
mensuram suam, sed saperet ad sobrietatem. Ego non eum accuso apud Patrem: est
qui eum accuset liber suus, in quo sibi male complacuit. Cum de Trinitate
loquitur, sapit Arium: cum de gratia, sapit Pelagium: cum de 0359A persona Christi, sapit Nestorium. Minus de vestra aequitate
praesumo, si diu vos rogavero, ut in causa Christi nullum Christo praeponatis.
Illud autem scitote, quia expedit vobis, quibus potestas data est a Domino;
expedit Ecclesiae Christi, expedit illi etiam homini, ut ei silentium imponatur,
cujus maledictione os plenum est, et amaritudine, et dolo. EPISTOLA CXCIII. AD MAGISTRUM
IVONEM CARDINALEM, DE EODEM. Indignum esse ut Abaelardus in Romana
curia fautores inveniat.Dilectissimo suo IVONI,
sanctae Romanae Ecclesiae Dei gratia presbytero cardinali, BERNARDUS
Clarae-Vallis vocatus abbas, diligere justitiam, et odire iniquitatem. 0359B Magister Petrus Abaelardus, sine regula
monachus, sine sollicitudine praelatus, nec ordinem tenet, nec tenetur ab
ordine. Homo sibi dissimilis est, intus Herodes, foris Joannes; totus ambiguus,
nihil habens de monacho, praeter nomen et habitum. Sed quid ad me? Unusquisque
onus suum portabit. Aliud est quod dissimulare non possum, quod pertinet ad
omnes qui diligunt nomen Christi. Iniquitatem in excelso loquitur: integritatem
fidei, castitatem Ecclesiae corrumpit. Transgreditur terminos quos posuerunt
patres nostri: 186 de fide, de Sacramentis, de sancta
Trinitate disputans et scribens, singula pro sua voluntate mutat, auget, et
minuit. In libris et in operibus suis ostendit se fabricatorem mendacii et
cultorem perversorum dogmatum; haereticum 0359C se probans, non
tam in errore, quam in pertinacia et defensione erroris. Homo est egrediens
mensuram suam, in sapientia verbi evacuans virtutem crucis Christi. Nihil nescit
omnium quae in coelo et quae in terra sunt, praeter se ipsum. Damnatus est
Suessione cum opere suo coram legato Romanae Ecclesiae . Sed quasi non sufficeret ei illa damnatio; iterum facit,
unde iterum damnetur: et jam novissimus error pejor est priore. Securus est
tamen, quoniam cardinales et clericos curiae se discipulos habuisse gloriatur,
et eos in defensione praeteriti et praesentis erroris assumit, a quibus judicari
timere debuit et damnari. Si quis spiritum Dei habet, illius versiculi
recordetur: Nonne qui oderunt te, Domine, oderam, et super
inimicos tuos tabescebam? 0359D (Psal. CXXXVIII,
21.) Liberet Deus per vos, et per caeteros filios suos, Ecclesiam suam a
labiis iniquis et a lingua dolosa. EPISTOLA CXCIV. RESCRIPTUM
DOMINI INNOCENTII PAPAE CONTRA HAERESES PETRI ABAELARDI.INNOCENTIUS Episcopus Servus servorum Dei, venerabibus fratribus,
HENRICO Senonensi, SAMSONI Remensi, archiepiscopis, eorumque suffraganeis, et
0360A charissimo in Christo filio BERNARDO Clarae-Vallis abbati,
salutem et apostolicam benedictionem. 1. Testante Apostolo,
sicut unus Dominus, ita una fides esse dignoscitur (Ephes. IV, 5);
in qua tanquam in immobili fundamento, praeter quod nemo potest aliud ponere,
firmitas catholicae Ecclesiae inviolata constitit. Inde est quod beatus Petrus
Apostolorum princeps, pro eximia hujus fidei confessione, a Domino ac Salvatore
nostro audire meruit: Tu es, inquit, Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam
(Matth. XVI, 18): petram utique firmitatem fidei, et catholicae
unitatis soliditatem manifeste designans. Haec siquidem est inconsutilis tunica
Redemptoris nostri, super qua milites sortiti sunt, sed eam dividere minime
potuerunt (Joan. 0360B XIX, 23, 34): contra quam in
initio fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania; adstiterunt reges
terrae, et principes convenerunt in unum (Psal. II, 1, 2). Verum
apostoli, duces dominici gregis, et eorum successores apostolici viri, ardore
charitatis et zelo rectitudinis succensi, fidem defendere, et eam in cordibus
aliorum proprii sanguinis effusione plantare non dubitarunt. Demum cessante
persecutorum rabie, imperavit Dominus ventis, et facta est in Ecclesia
tranquillitas magna. 2. Sed quia hostis humani generis semper
circuit quaerens quem devoret, ad impugnandam sinceritatem fidei, fraudulentam
haereticorum fallaciam subinduxit. Contra quos viri Ecclesiarum pastores
viriliter insurgentes, eorum prava dogmata cum 0360C ipsorum
auctoribus condemnarunt. In magna namque Nicaena synodo Arius haereticus est
damnatus. Constantinopolitana synodus Manichaeum haereticum debita sententia
condemnavit. In Ephesina synodo Nestorius condignam sui erroris damnationem
excepit. Chalcedonensis quoque synodus Nestorianam haeresim, et Eutychianam cum
Dioscoro et ejus complicibus justissima sententia confutavit. Marcianus
praeterea, licet laicus, christianissimus tamen Imperator, catholicae fidei
amore succensus, praedecessori nostro sanctissimo papae Joanni scribens adversus
eos qui sacra mysteria profanare contendunt, inter caetera sic loquitur, dicens:
«Nemo clericus, vel militaris, vel alterius cujuslibet 187
0360D conditionis, de fide christiana publice tractare conetur in
posterum. Nam injuriam facit judicio reverendissimae synodi, si quis semel
judicata et recte disposita revolvere, et iterum disputare contendit: et in
contemptores hujus legis, tanquam in sacrilegos, poena non deerit. Igitur si
clericus erit, qui publice tractare de religione ausus fuerit, consortio
clericorum removebitur.» 3. Dolemus
autem, quoniam, sicut litterarum vestrarum inspectione, et missis a vestra
Fraternitate 0361A nobis errorum capitulis cognovimus, in novissimis diebus, quando
instant periculosa tempora, in Petri Abaelardi perniciosa doctrina et
praedictorum haereses, et alia perversa dogmata catholicae fidei obviantia
pullulare coeperunt. Verum in hoc maxime consolamur, et omnipotenti Deo gratias
agimus, qui in partibus vestris pro patribus tales filios suscitavit, et tempore
apostolatus nostri in Ecclesia sua tam praeclaros voluit esse pastores, qui novi
haeretici calumniis studeant obviare, et immaculatam sponsam uni viro virginem
castam exhibere Christo. Nos itaque qui in beati Petri cathedra, cui a Domino
est dictum: Et tu aliquando conversus confirma fratres
tuos (Luc. XXII, 32), licet indigni residere conspicimur,
communicato fratrum nostrorum 0361B episcoporum et cardinalium
consilio, destinata nobis a vestra discretione capitula, et universa ipsius
Petri perversa dogmata sanctorum canonum auctoritate cum suo auctore damnavimus,
eique tanquam haeretico perpetuum silentium imposuimus. Universosque erroris sui
sectatores et defensores, a fidelium consortio sequestrandos,
excommunicationisque vinculo innodandos esse censemus. Datum Laterani decimo
septimo calendas augusti. EPISTOLA CXCV. AD EPISCOPUM CONSTANTIENSEM. Monet ut Arnaldum
de Brixia, Italia et Gallia pulsum, et jam apud ipsum delitescentem expellat,
aut potius ad cavenda majora damna vinctum teneat.0361C 1. Si sciret paterfamilias qua hora fur veniret, vigilaret
utique, et non sineret perfodi domum suam 0362A (Matth.
XXIV, 43). Scitis quia fur de nocte irruperit domum, non vestram, sed
Domini; vobis tamen commissam? Sed dubium esse non potest, scire vos, quod apud
vos fit, quando id usque ad nos utique tam remotos potuit pervenire. Nec mirum,
si non horam praevidere, aut nocturnum furis ingressum observare quivistis.
Mirum autem, si deprehensum jam non agnoscitis, non tenetis, non prohibetis
exportare spolia vestra, imo pretiosissimas Christi exuvias, animas videlicet,
quas sua imagine praesignivit, suo cruore redemit. Adhuc forsan haeretis, et
miramini, quemnam dicere velim. Arnaldum loquor de Brixia, qui utinam tam sanae esset
doctrinae, quam districtae est vitae. Et si vultis scire, homo est neque
manducans, neque bibens, solo cum 0362B diabolo esuriens et
sitiens sanguinem animarum. Unus de numero illorum quos apostolica vigilantia
notat, habentes formam pietatis, virtutem illius penitus
abnegantes (II Tim. III, 5): et ipse Dominus, Venient, inquiens, ad vos in vestimentis
ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces (Matth. VII, 15).
Is ergo usque ad hanc aetatem, ubicumque conversatus est, tam foeda post se, et
tam saeva reliquit vestigia, ut ubi semel fixerit pedem, illuc ultra redire
omnino non audeat. Denique ipsam, in qua natus est, valde atrociter commovit
terram, et conturbavit eam. Unde et accusatus apud dominum Papam schismate
pessimo, natali solo pulsus est; etiam et abjurare compulsus reversionem, nisi
ad ipsius Apostolici permissionem. Pro simili deinde causa et 0362C a regno Francorum exturbatus est schismaticus insignis.
Exsecratus quippe a Petro apostolo, 188 0363A adhaeserat Petro Abaelardo: cujus omnes errores, ab Ecclesia jam
deprehensos atque damnatos, cum illo etiam et prae illo defendere acriter et
pertinaciter conabatur. 2. Et in his omnibus non est aversus
furor ejus, sed adhuc manus ejus extenta. Nam etiam ita vagus et profugus super
terram, quod jam non licet inter suos, non cessat apud alienos, tanquam leo
rugiens, circuiens et quaerens quem devoret. Et nunc apud vos, sicut accepimus,
operatur iniquitatem, et devorat plebem vestram, sicut escam panis. Cujus
maledictione et amaritudine os plenum est, veloces pedes ejus ad effundendum
sanguinem: contritio et infelicitas in viis ejus, et viam pacis non cognovit.
Inimicus crucis Christi, seminator discordiae, fabricator 0363B schismatum, turbator pacis, unitatis divisor: cujus dentes arma
et sagittae, et lingua ejus gladius acutus. Molliti sunt sermones ejus super
oleum, et ipsi sunt jacula. Unde et solet sibi allicere blandis sermonibus et
simulatione virtutum divites et potentes, juxta illud: Sedet
in insidiis cum divitibus in occultis, ut interficiat innocentem
(Psal. IX, 29). Demum cum fuerit de illorum captata benevolentia et
familiaritate securus, videbitis hominem aperte insurgere in clerum, fretum
tyrannide militari, insurgere in ipsos episcopos, et in omnem passim
ecclesiasticum ordinem desaevire. Hoc scientes, nescio an melius salubriusve in
tanto discrimine rerum agere valeatis, quam juxta Apostoli monitum, auferre
malum ex vobis (I Cor. V, 13). Quanquam 0363C amicus
sponsi ligare potius, quam fugare curabit, ne jam discurrere et eo nocere plus
possit. Hoc enim et dominus Papa, dum adhuc esset apud nos, ob mala quae de illo
audiebat, fieri scribendo mandavit; sed non fuit qui faceret bonum. Denique si
capi vulpes pusillas demolientes vineam Scriptura salubriter monet
(Cantic. II, 15), num multo magis lupus magnus et ferus religandus
est, ne Christi irrumpat ovilia, oves mactet et perdat? EPISTOLA CXCVI. AD GUIDONEM LEGATUM DE EODEM. Cavendam
ei familiaritatem Arnaldi de Brixia, ne sub ejus auctoritate securius errores
suos disseminet.1. Arnaldus de Brixia, cujus
conversatio mel, et 0363D doctrina venenum: cui caput columbae,
cauda scorpionis est; quem Brixia evomuit, Roma exhorruit, Francia repulit,
Germania abominatur, Italia non vult recipere, fertur esse vobiscum. Videte,
quaeso, ne vestra auctoritate plus noceat. Nam cum et artem habeat, et
voluntatem nocendi, si accesserit 0364A favor vester, erit
funiculus triplex, qui difficile rumpitur, supra modum, ut vereor, nociturus. Et
unum existimo de duobus, si tamen verum est quod vobiscum hominem habeatis: aut
minus scilicet notum vobis esse illum; aut vos, quod est credibilius, de ejus
correctione confidere. Et utinam id non frustra. Quis det de lapide hoc
suscitare filium Abrahae? Quam gratum munus susciperet mater Ecclesia de manibus
vestris vas in honorem, quod tamdiu passa est in contumeliam? Licet tentare; sed
vir prudens cautus erit non transgredi praefinitum numerum ab Apostolo, qui ait:
Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita;
sciens quia subversus est qui ejusmodi est, et delinquit proprio judicio
condemnatus (Tit. III, 10, 11). Alioquin 0364B familiarem habere, et frequenter admittere ad colloquendum, ne
dicam ad convivandum, suspicio favoris est, et inimici hominis fortis armatura.
Secure annuntiabit et facile persuadebit quae volet domesticus et contubernalis
legati apostolicae Sedis. Quis enim a latere domini Papae mali quidpiam
suspicetur? Sed et si in manifesto 189 perversa loquitur,
quis se facile opponere audeat vestro collaterali? 2. Deinde
videtis qualia post se, ubicunque habitavit, reliquit vestigia. Non sine causa
vigor apostolicus hominem Italia ortum transalpinare coegit, repatriare non
patitur. Quis vero extraneorum, ad quos ejectus est, non eum omnimodis cuperet
suis reddidisse? Et certe sic se habere ad omnes, ut 0364C omnibus odio habeatur, approbatio judicii est quod portat, ne
quis dicat subreptum fuisse domino Papae. Quale est ergo summi Pontificis
suggillare sententiam, et illam sententiam, cujus rectitudinem ejus ipsius, in
quem data est, etsi lingua dissimulat, vita clamat? Itaque favere huic, domino
Papae contradicere est, etiam et Domino Deo. Per quemcumque enim justa sententia
juste detur, ab illo certum est processisse, qui loquitur in propheta: Ego qui loquor justitiam (Isa. LXIII, 1).
Confido autem de vestra prudentia et honestate, quia visis his litteris de
veritate certus, non abducemini amodo quidpiam assentire in hac re, nisi quod
vos deceat, et Ecclesiae Dei expediat, pro qua legatione fungimini. Diligimus
0364D vos, et ad vestrum obsequium parati sumus. EPISTOLA CXCVII. AD PETRUM BISUNTINUM
DECANUM. Increpat eum ob injurias abbati Chari-Loci illatas.Peregrinationem abbatis Chari-Loci sic 0365A accipimus, quasi jam mortuum eum videamus. Vobis maxime (quod
vehementer doleo) imputatur quidquid illi periculi imminet, quidquid laboris
incumbit. Non hoc a vobis exspectavimus, quia nec meruimus. Alium vos putavimus,
et alium experimur. Testimonium perhibent vobis qui interfuerunt actioni, quod
nec sincere, nec secundum justitiam in ea vos habuistis. Et credo ex parte. Nam
et venerabilis abbas Bellae-Vallis non multum sibi
complacet in vobis. Nolite, quaeso, nolite persequi servos Dei, quibus ab ipso
dictum legitis: Qui vos tangit, tangit pupillam oculi mei
(Zachar. II, 8). Nolite radicitus evellere de cordibus nostris, si
quid aliquando bene sensimus de vobis. Et haec ita dicimus vobis, non quia vos
non diligimus, sed ut de medio fiat, quo 0365B potest contingere
ut non diligamus. Dico autem tanquam amicus: non expedit vobis, neque Ecclesiae
vestrae, ut domino Papae quod actum est, sicut actum est,
innotescat. EPISTOLA
CXCVIII. AD DOMINUM PAPAM INNOCENTIUM.
Guidonem a vi et injuriis oppressoris vindicari rogat. Nihil
aeque decere summum Ecclesiae Praesulem ac zelum justitiae.1. In causae actione, quae per charissimum fratrem nostrum Guidonem
Chari-Loci abbatem vestro conspectui praesentatur, puto, satis apparet et
lacessentis injuria, et innocentia patientis, et incuria judicis. Denique
violentia calumniantis et inopia justitiae compulsus est pauper confugere ad
vestram 0365C praesentiam, non reputans laborem viae, non
expensas, non periculum temporis. Dedit manus morti, ne vivat in perturbatione,
quietis amator. Clementer, quaeso, respicite super egenum et pauperem: ne
frustra vestris paternis auribus intimatus sit tantillarum virium tantus 190 labor et dolor. Olim per epistolas semel et secundo
testificatus sum vobis de homine illo, qui huic modo calumniatur, quod sui esset
et praevaricator propositi, et monasterii dissipator . Nunc autem et flens
dico inimicum crucis Christi, sanctorum qui in circuitu ejus sunt,
violentissimum oppressorem, et calumniatorem pauperum: qui propria jam pene non
habens quae devoret, in proxima passim more tyrannico debacchatur. 0366A Monachum habitu mentiens, re exhibet unum de praedonibus, omnino
immemor regularium observationum, legum canonumque contemptor. Frontosus ad
verecundiam, insensatus ad metum, inflexibilis ad pietatem, ad iram praeceps,
audax ad facinus, pronus ad injurias. Et miror quomodo vir religiosus abbas
Casae Dei in monacho suo tot et tanta vitia aut ignorare possit, aut
dissimulare. 2. Sed de hoc quid ad nos? ipse viderit: ipse suo
domino stat aut cadit. Nobis sufficit liberari de manibus ejus. A vobis id
omnimodis flagitamus, quod aliunde frustra tentatum est. Circumspeximus, et non
erat auxiliator. Ventum est ad commune refugium: illo confugimus, ibi confidimus
liberari. Tantum adsit pietas; nam facultas non deest. Et quidem ex 0366B privilegio Sedis apostolicae constat, summam rerum ad vestram
potissimum respicere summam auctoritatem et plenariam potestatem. Verum hoc
inter caetera vestri singularis primatus insignia, specialius nobiliusque
nobilitat vestrum et inclytum reddit apostolatum, si eripitis pauperem de manu
fortiorum ejus. Nulla meo judicio in corona vestra pretiosior gemma zelo illo
vestro, quo aemulari consuevistis oppressos, nec relinquitis virgam peccatorum
super sortem justorum: nimirum propter illud quod sequitur, Ut
non extendant justi ad iniquitatem manus suas (Psal. CXXIV,
3); vel propter illud quod alibi dicitur, Quia, dum
superbit impius, incenditur pauper (Psal. IX, 23): et unde
alter torquetur in corpore, 0366C inde alter gravius in anima
perit. 3. Est item monasterium de nostro Ordine vicinum huic,
quod malorum similiter hominum gravi infestatione vexatur, et non est qui
redimat, neque qui salvum faciat. Et pro hoc quoque puer vester paterna vestra
viscera lacrymosis precibus concutere non veretur. Qui illi sunt homines, quaeve
occasio calumniandi, praesentium lator abbas veraci et viva voce referet vobis.
Deus omnipotens vos nobis conservet longis temporibus, ad nostram omnium
protectionem, qui in habitu et proposito poenitentiae pauperem vitam ducimus, ut
sine timore, de manu inimicorum nostrorum liberati, serviamus illi (Luc.
I, 74). EPISTOLA
CXCIX. AD EUMDEM. Unde
supra. — Rogat sententiam pro Religiosis inique oppressis latam confirmari, nec
ulterius aures praeberi calumniis.0367A Usquequo et superbit impius, et incenditur pauper? usquequo a tanta
impudentia innocentia tanta vexatur, et hoc vivo Innocentio? Peccata sine dubio
nostra hoc faciunt, quod dominus meus tam sero advertit mentientes sibi, tam
lente exaudit clamantes ad se; in hac causa duntaxat: nam alias quidem scimus
familiare esse domino meo, et cito intelligere, et facile misereri. Propter eum
qui elegit vos, et posuit vos refugium oppressorum, ponite jam tandem finem et
malitiae oppressoris, et laboribus afflictorum: quia satis utraque res venit in
lucem et manifestationem. 0367B 191 Denique ad
mandatum beneplaciti domini mei causa discussa, et terminata est: superest ut
ipsius auctoritate data sententia confirmetur. Ergone si venerit homo mendax
adversus tantorum virorum testimonium (Valentinum loquor, et
Gratianopolitanum), audietur?
Iterum supplico, et ad pedes domini mei ea qua possum mente anxia descendo, ne
ab homine iniquo et doloso religiosum monasterium destrui patiatur. Etenim non
parcet nostro, qui suum pene destruxit. Unde addo solita praesumptione: Si puero
vestro crederetis, hominem hunc, qui beneficio pietatis vestrae abutitur, in
claustrum suum remitteretis, et domino abbati Casae-Dei mandaretis ut in
monasterio, quod 0367C ille inutiliter occupat, virum religiosum
promoveret, et regularem ordinaret conventum. Hoc plane dignum apostolatu
vestro, hoc beneplacitum Deo, hoc honor domino abbati Casae-Dei, suoque
monasterio. Sic etiam liberaretis animam praedicti hominis, et ipsum, cui
incubat, monasterium. EPISTOLA CC. AD MAGISTRUM
ULGERIUM ANDEGAVENSEM EPISCOPUM, PRO GRAVI QUERELA QUAE ERAT INTER IPSUM ET
ABBATISSAM FONTIS-EBRALDI.1. Lacrymas magis quam litteras dare libet. Sed quoniam ad neutrum
inops est charitas, et has oportet dare, et illas non omittere: has vobis, illas
mihi, et pusillis multis mei similibus, qui scandalizantur. Dicitis forsitan
scandalum non esse per vos. 0367D Numquid propter vos esse
negabitis? Facile caetera portarem, tantum vos non essetis in causa. Nam in
culpa dicere non audeo. Non est meum discutere hoc: est qui quaerat et judicet.
Vae homini illi per quem scandalum venit! judicium profecto portabit 0368A quisquis est ille, vel illa. Caeterum ad vos mihi nunc sermo:
sustinete modicum quid insipientiae meae. Quia semel coepi, loquar ad dominum
meum: faciam satis vel ex parte zelo et affectui qui loquitur. Non verebor
aetatem, dignitate non terrebor, non cunctabor ad nomen grande magistri Ulgerii.
Nam quo grandius nomen, eo grandius scandalum. Propterea me ipsum transgrediar,
et ero insipiens. Seniorem increpabo, episcopum arguam, magistrum conabor
docere, consilium dare sapienti. Nullum praesumptionis genus praetereat charitas
et aemulatio, quam olim pro sanctitate et gloria nominis vestri conceperam.
Cujus gloriae diffusum circumquaque spiritualem odorem, invidia diaboli
interpolatum esse vel modice, mihi pro modico non est, sed neque Ecclesiae 0368B Dei, quae ubique tam celebri gaudio in hoc meridiano lumine
exsultare solebat. 2. Verum vos quantum propriam gloriam
contemnatis, satis apparet. Laudo, sed si non usque ad injuriam Dei. Laudo et
constantiam, qua nec summis potestatibus ceditis de jure vestro, quod putatis:
sed si non pertinacius quam constantius id agi a vobis videretur. Quam
gloriosius, et certe sanctius vobis illatam injuriam fortiter sustineretis, et
famam vestram ad gloriam Dei custodiretis! quanquam nescio quomodo vel
conscientiam vestram esse in tuto confiditis sub hoc scandalo. Nec enim excusat
vos, etiamsi in quempiam alterum jure culpam refunditis. Esto quod alius moverit
scandalum: 0368C profecto compescere vos potestis. Nolle
compescere, sine culpa erit? aut vero compescere, sine gloria erit? Malum si
comprimas tuum, reputabitur tibi ad justitiam; si alienum, ad 192 gloriam. Quicumque auctor sit scandali, a vobis omnimodis
exigitur tolli: et in eo loco excusatum dicimus, si non potestis. An non denique
ministerium est Angelorum, tollere scandala de regno Dei? (Matth. XIII,
41.) Si dixeritis: Quid ad nos? arguet vos illa sententia: Labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem requirunt de ore
ejus; angelus enim Domini est (Malach. II, 7). Si ergo hoc
scandalum, cum possitis, non tollitis, plane non impletis ministerium vestrum:
quod quidem an nulla sit culpa, vos judicabitis. Ego vero nec hoc sufficere 0368D dixerim, si non et honorificatis. 3. Est quoque
quod adhuc addam, nisi quia timidior sum, fateor, quam promisi. Sed tutius
adduco magistrum, qui non vereatur episcopo nudam dicere veritatem. Hoc ipsum, inquit, dilectum est 0369A in vobis, quod causas habetis inter vos. Quare non magis fraudem
patimini? (I. Cor. VI, 7.) Opposuit speculum, refulsit
justitiae sol, emicuit veritas, naevus apparuit. Quanti est igitur nescio quae
illa possessiuncula maledicta, ut ulterius jam possit aut obumbrare tam
manifestam veritatem, aut impedire tam optatam correptionem? Inspiret Deus vobis
acquiescere consilio, ut non dicam nostro, sed omnium qui aemulantur vos Dei
aemulatione, reverende et omni gloria prosequende pater. potius, igitur quibus non
potes sine detrimento prodesse operiens charitate benigna illi summae sapientiae
derelinque, quae bona novit eligere de malis quibuscunque, sic in omnibus bonis
pariter, atque malis spiritualem Deo concedente poteris reperire profectum.
Decimumseptimum, ut cor tuum serves omni custodia, solisque spiritualibus
exercitiis deditum nullae tibi exercitium visibilium rerum imagines imprimantur,
ut a creaturis omnibus alienus liber possis omnium Creatori vacare.
Decimumoctavum, ut imaginem ac similitudinem majestatis divinae considerans in
omnibus hominibus, ita omnes diligas intimo charitatis affectu omniumque, 0659B et maxime infirmorum, et quorumcunque indigentium curam geras,
dummodo circa spiritualia non fiat tibi nociva destructio, sicut bona mater
diligit, atque curat unicum filium praedilectum. Decimumnonum, ut continue
mentem tuam ita habeas cum Deo ordinatam, quae omne tempus tuum exercitium
semper tam mentis quam corporis sit oratio, omniaque exercitia, servitia, et
maxime viliora, vel humiliora cum tanto facias charitatis fervore, ac si ea
Christo corporaliter exhiberes, quod certe potes, et debes, et veraciter
cogitare, quia Christus dicit in Evangelio: Quod uni ex
minimis meis fecistis, mihi fecistis (Matth. XXV, 40).
Vigesimum, ut honorem et reverentiam omnibus exhibeas tam debitam quam devotam,
et sanctissimam obedientiae normam non 0659C solum in magnis et
arduis, sed etiam in minimis, qui pupillam oculi studeas custodire illaesam,
obediensque quidem non solum majoribus et praelatis, sed etiam omnibus te
subjiciens quibuscunque abnegando te ipsum pro Christo in omnibus et
differentibus, altius, studeas facere voluntatem, in nullo te praebens alicui
onerosum, sed potius in charitate Christi, et diligens universos te ipsum
communiter omnibus gratum reddens, affabilitates, amicitias, familiaritates
fugias singulares, prae omnibus autem cavens, ne unquam verbo, facto, vel gestu
alicujus rancoris, odii, clamoris, injuriae, turbationis, murmurationis,
detractionis scandali, vel adulationis, et quorumcunque similium aliqua ratione,
vel modo 0659D per te, vel per alium causa vel occasio fias.
Vicesimum primum, ut virtutes vel gratias spirituales, quas per te, vel in te
divina largitio operari dignatur, tribulationesque, et praelia virtutum, quae
proposita, et similia ab omnibus studeas quantum potes, iis tamen exceptis, quae
proprio sacerdoti in propria debent accusatione detegi, nisi forte alicui tuo
spirituali, et probato amico ei spiritualis utilitatis causam revelares, cujus
consilium vel doctrinam in hujus tibi credas posse conferre, sollicitus semper
furare tempus ubique, ut possis solitariae orationi vacare, et tacendo sedeas
solitarius elevatus desiderio ad superna. Vicesimum secundum, ut solutus ab
omnibus nihil tenere desiderans, jam contemptis omnibus charis, tanto mentis
conatu 0660A desiderii, quae fervore circa universorum Creatorem
intendas, ut qui omnium inferiorum oblitus quidquid agas ubicunque steteris, et
quibuscunque negotiis impliceris die ac nocte, omni momento, et omni hora Deum
semper habeas in memoriam, credens, et cogitans te semper esse coram eo
verissime, et cogitans ipsum undique te conspicere, haec cogita cum maxima
reverentia, timore pariter et tremore, cum summa discretione, et ardentissimo
amore nunc ante pedes immensae majestatis ejus prostratus corde amarissimo
peccatorum veniam postulando; nunc sacratissimae passioni Filii Dei gladio
compassionis confossus, coram ejus cruce vulneratus cum eo, lacrymosus, et
flebilis apparendo; nunc totius vitae decursum tuae obliquitati, 0660B velut rectitudinis lineam proponendo; nunc innumerabilia, et
immensa ejus beneficia mente pertractans gratiarum actionibus insistendo; nunc
stimulis alicujus amoris ardentissimi punctus ipsum in creaturis omnibus
intuendo; nunc potentiam, nunc sapientiam, nunc bonitatem ejus et clementiam
attendens, eum magnifice in cunctis operibus suis collaudando; nunc desiderio
patriae coelestis attractus gemebundis suspiriis anhelando; nunc circa nos
viscera inexistimabilis charitatis considerans laetabunda et excellentissima
admiratione, corde et animo in Christo deficiendo; nunc te praecipitem tenentem
fugientem, nunc enim te tenentem, sublevantem et attrahentem; nunc ingratum te
per omnia existentem, considerans ineffabilibus divinae misericordiae 0660C tibi visceribus patefactis, nimio in eum charitatis ardore te
conferens totum in fletibus resolvendo; nunc vero occultissima, profundissima,
admirabilissima, et summa arcana, nimiumque stupenda judicia justitiae ejus
diligenter attendens eum in omnibus sceleribus, et constans cum summo amore,
ingentique timore descendens suppliciter, et humiliter venerando prae omnibus,
aut continuam et vivam memoriam ipsius sacratissimae passionis. Vicesimum
tertium, ut super custodiam tuam vigiles omni tempore ab antiqui hostis
fraudibus, quae saepe se in angelum lucis transfigurans in omni via hominum
laqueos tendit et retia, ut animas nostras valeat captivare, sollicitudine 0660D cautissima venantium laqueos fugiens, sicut passer, tantaeque
parvitatis humilitate sancta in oculis tuis fias, ut nec subtilissima ejus retia
te valeant continere, a quibus sane tunc poteris liberari illaesus, cum effectus
fueris Israel, continue mentalibus oculis videns Deum, quia neque dormitabit,
neque dormiet ejus custos. Vicesimum quartum, ut tenens indefessum instituti
sancti rigorem sacris ardoribus coelestium desideriorum succensus, mentis ac
corporis munditiae pulchritudinem, innocentiae puritatem, conscientiae
rectitudinem illibate conservans, curam diligentissimam tenens, ne tenendo
unquam in aliquo resipiscas. Ad quod diligentius, et purius conservandum
quotidiana discussione septies in die examines vitam tuam, semper vide post 0661A quamlibet canonicam horam, an ambulationis dignae Deo sine
macula justitiae et sanctitatis. Et quod nemo est, qui sic justitiam et
disciplinam servet, ut nihil penitus negligat vel omittat, et ideo necessarium
est, ut ad poenitentiae lavacrum recurrens cum dolore et gemitu saepissime tuae
accusationi insistas, in qua quidem accusatione sicut confessione integre
veraciter et pure, sine omni velamine excusationis vel occultationis, per
ordinem omnes tuos recensendo defectus tanquam Deo sacerdoti dicens ore proprio
intimare, narrando proprias omissiones, quas in his, quae sunt ad Deum, fecisti,
et maxime in oratione quantum supplicem ejus actum mentalem scilicet, et vocalem
defectus in observatione justitiae 0662A quantum ad primum, post
haec commissiones, quas egisti ex mala custodia sensuum, et sensibus adjacentium
affectionum et cogitationum. Quam quidem confessionem semper debet contritio et
satisfactio comitari; doleas de offensis non solum magnis, sed etiam et modicis,
et dolendo caveas reiterare culpam, semper studens causas et occasiones peccati
praecidere, quantumcunque per amorem etiam videantur tibi esse conjunctae, quod
juxta Salvatoris justitiam, sententiam, eruendus est oculus scandalizans, imo
occasiones peccati, quae quidem apparent nobis nimium delectabiles, etiamsi
nobis multum displiceant eorum affectus, unde fortissimum est in hac pugna
certamen.
|