EJUSDEM GAUFRIDI Epistola ad Albinum cardinalem et episcopum Albanensem. De condemnatione errorum Gilberti Porretani.

0587B Amantissimo patri et domino ALBINO, Dei gratia Albanensi episcopo, domini Papae vicario, frater GAUFRIDUS de Clara-Valle, minimum id quod est.

1. Injunxerat vestra Paternitas venerabili fratri nostro et vestro speciali filio Augustino, ut de mandato vestro mihi imponeret, vobis per epistolam diligenter notum facere qualiter in Remensi concilio, quod dominus papa beatae memoriae Eugenius tertius celebravit, super quibusdam capitulis, in expositione Pictaviensis episcopi magistri Gilberti, cognomento Porretani, deprehensis, et reprehensis tractatum, quid et quemadmodum tandem fuerit judicatum. Unde vobis si tardius videor obedire, non miretur vestra Serenitas; quoniam ante vigiliam festivitatis Omnium Sanctorum verbum aliquod parvum 0587C vel grande super hoc non audivi. Eadem die stilum et tabulas apprehendens coepi scribere, quod optarem vobis, si possem, celerius intimare.

2. Eodem igitur anno, quo praedictus pontifex Eugenius Romanae Ecclesiae cathedram sedens, non mediocrem primo statim auditu flagitiosis intulit metum, et honestis omnibus e regione fiduciam; magnus quidam vir et bonorum memoria dignus, Arnaldus nomine, et cognomine Qui-non-ridet, in ecclesia Pictaviensi sub praedicto episcopo officium archidiaconale gerebat, non illius adeptus munere, sed ab ejus praedecessore promotus: difficile siquidem talis arbor fructum ejusmodi protulisset. Accidit autem ut ab eodem archidiacono, satis fideli pariter et diserto, super quibusdam capitulis fidei 0587D familiariter, ut credimus, ante commonitus, nec acquiescens, in ecclesia demum palam argueretur. Appellatum denique est ad Romanam Ecclesiam, et coram praenominato papa eadem quaestio ventilata: qui in Gallias descensurus, utramque partem sibi praecepit in solemnitate paschali Parisius praesentari. Adfuit beatissimus pater noster sanctus Bernardus cum eodem papa in eadem solemnitate Parisius: cui omne negotium Christi, ubicumque eum contigisset adesse, tanquam omnino proprium, nemine super hoc ambigente, protinus incumbebat. 0588B Facta est inquisitio secundum praedictum codicem expositionis super Boetium: ab eodem episcopo requisitum ad manus se non habere respondit. Inventa est tamen apud scholares particula quaedam, ubi inter caetera continebantur haec verba: «Si homo, cui diversa conferre ut sit, prae abundanti unius formae, ut puta sapientiae, sapientia dicitur ipsa, secundum illud: Tu quantus quantus nihil nisi sapientia es: multo magis Deus, cui diversa non conferre ut sit, dicitur esse sapientia sua, bonitas sua, et caetera.» In hunc modum producta est in medium haec scriptura, et disputabat sanctus Bernardus adversus episcopum, dicens grave verbum et enorme videri, quo dicebatur, diversa non conferre Deo ut sit, quasi conferat unum. Illam quoque similitudinem 0588C locutionis emphaticae procul esse a Deo, nec sicut quilibet hominum sapientia sua dicitur, sed vere et substantive dicam esse sapientiam suam, essentiam suam, divinitatem suam, et non quemadmodum Davus dictus est scelus. Negabat autem episcopus docuisse, vel credidisse aliquando se, vel litteris commendasse, quod divinitas non esset Deus, quod forma vel essentia esset in Deo, quae non esset Deus; et amplius aliquid faciens, discipulos suos episcopum quemdam Ebroicensem generosum satis, Rothomagensem 1320 archiepiscopum post futurum, Rotoldum nomine, et magistrum Ivonem Carnotensem testes produxit, quod illud dogma non tenuerit, nec crediderit, invitus quidem, ut satis tunc animadvertimus, sed suorum stimulatione compulsus, 0588D propter verba tamen libelli sui quae praemisimus. Et quia aliud alii asserebant, injunxit ei summus Pontifex, quatenus ante concilium, quod eodem anno in civitate Remorum celebrare proponebat, eumdem sibi libellum transmitteret studiose scrutandum, et paratus esset in eodem concilio ad objecta plenius respondere.

3. Accidit autem, ut expositionem illam saepe dictus dominus Eugenius, ab episcopo sibi directam, venerabili cuidam abbati Praemonstratensi Godescalco de Monte-Sancti-Elegii, qui postmodum lactus 0589A est Atrebatensis episcopus, traderet perscrutandam. Qui diligenter, utpote vir disertus, notavit capitula, et ex libris sanctorum catholicorum Patrum auctoritates paucas manifeste contrarias scripsit in schedula, quas ad idem concilium veniens, domino Papae cum libello Pictaviensis episcopi praesentavit. Tulerat autem de medio Dominus anno ipso columnam grandem Ecclesiae, domnum Albericum Ostiensem, cum omni reverentia memorandum, qui legatione functus in Aquitania, super vita pariter et doctrina illius Gilleberti tanta didicerat, ut ipse sibi aliter quam oportuerat conscius, ab ejusdem Ostiensis episcopi ferventissimo zelo prae caeteris ejusdem temporis cardinalibus trepidaret. Nec defuere qui crederent, quod 0589B si advixisset idem vir, Pictaviensis ille, quae ausus est confiteri, praesente eo nullatenus praesumpsisset. Ventum est ad discussionem capitulorum, quae praedictus abbas Godescalcus notaverat: sed quia ipse nimis erat elinguis, liber ille cum sanctorum testimoniis ei contrariis a domino Papa traditus Patri nostro sancto Bernardo Clarae-Vallensi. Aderant viri magni nec mediocriter litterati, Gaufredus de Oratorio, Burdigalensis ecclesiae archiepiscopus, cujus in Pictaviensi episcopus suffraganeus erat; Milo Morinensis episcopus, religione et scientia satis insignis; Joslenus Suessionensis episcopus tam saeculari, quam litterali scientia praeditus; Sugerius abbas Sancti-Dionysii, cui Francorum rex Ludovicus, Jerosolymam proficiscens, totius 0589C regni commiserat administrationem. Hi et alii plures cum beato Bernardo praedicta capitula rationibus pariter et Scripturae sacrae testimoniis arguebant: nisi quod praedictus Gaufredus minus caeteris loquebatur, de industria parcens homini, et judicio se reservans, sicut humiliter est confessus, et poenitentiam egit, audiens dominos cardinales, quorum principales favisse reo, et evidenter etiam fovisse constabat, super auditis objectionibus sese promittere judicaturos.

4. Ingredientibus vero nobis consistorium, prima die cum magnorum voluminum corpora per clericos suos Pictaviensis fecisset afferri, et nos paucas auctoritates Ecclesiae in sola schedula haberemus: 0589D occasione accepta calumniabantur fautores illius hominis, quod decurtata testimonia proferremus, cum ille codices integros exhiberet; ubi posset intelligi, quemadmodum verbis propositis praecedentia vel sequentia adhaererent. Prolatum tamen capitulum de ejus codice in haec verba: «Cum dicitur Deus, pertinet ad substantiam, non quae est, sed qua est.» Quod dum alii atque alii clamantes auctorem arguerent, et adversus eum adhuc tergiversantem non immerito causarentur, sanctus Bernardus ad Episcopum ait: «Quid necesse est circa hujusmodi verba diutius immorari? Non aliunde procedit scandali hujus origo, nisi quod plures credere vos credunt, et docere, quod divina essentia vel natura, divinitas ejus, sapientia, bonitas, magnitudo, 0590A non est Deus, sed est forma, qua est Deus. Hoc si creditis, palam dicite, aut negate.» Ausus est dicere: «Forma Dei et divinitas, qua Deus est, ipsa non est Deus.» Ecce, ait sanctus Bernardus, tenemus quod quaerebamus: scribatur ista confessio.» Praecepit summus Pontifex; et domnus Henricus Pisanus, tunc Romanae Ecclesiae subdiaconus, futurus postea Clarae-Vallensis monachus, et ex abbate Sancti-Anastasii sanctorum Nerei et Achillei presbyter cardinalis, ad ejus mandatum porrexit 1321 et attulit chartam, calamum et incaustum. Cum autem scriberet ipsam confessionem: «Et vos, ait Episcopus ad Abbatem, scribite, quod divinitas est Deus.» Nec concitatus ille respondit: «Scribatur,» inquiens, «stilo ferreo in ungue 0590B adamantino, vel sculpatur in silice, quod divina essentia, forma, natura, deitas, bonitas, sapientia, virtus, potentia, magnitudo vere est Deus.»

5. Disputatum est deinde super eodem capitulo, et eousque processum est, ut diceret Sanctus, quod si forma illa Deus non est, melior Deo est, cum ex ea Deus habeat esse; ipsa autem nec ab eo sit, nec ab eo habeat quidquam. Quod potissimum credidi memorandum propter eam specialiter causam, quia disputatione completa ecclesiae Remensis armarium mox ingressus, plures exinde tuli codices, et in libro beati Augustini de Trinitate inter alia plura testimonia eadem pene verba, quae sanctus Bernardus objecerat, reperi in hunc modum: «Deus magnus est nonnisi ea magnitudine, quae est quod 0590C ipse: alioquin illa erit major magnitudo quam Deus.» Caeterum cum de primo capitulo prima die disputaretur, ego fui qui objeci eidem episcopo, audientibus universis, quod verba illa, quae modo profitebatur, eodem anno Parisius coram domino Papa, et majori parte majorum quae aderant personarum, penitus abnegasset, et testes produxisset quod talia nunquam crediderat, nunquam docuerat. At ille multum confidens, et amplius forsitan quam postea voluisset, quia negare non poterat se negasse: «Quidquid tunc dixerim, modo,» ait, «hoc dico.» Ego vero suspirans graviter, quod viderem coram tantis judicibus paulo minus impune tanta praesumi: «Ergo sicut rex, inquam, vestrum dictum 0590D et dedictum habetis?»

6. Et factum est, ut disputantibus personis, quae aderant, super primo capitulo praedicto, occurreret secundum, profitente praedicto episcopo, quod nec unus Deus, nec unum aliquid sint tres personae, licet tres personae sint unus Deus, id est, una divinitate; et sint unum, id est, uno. Et adversus hoc capitulum diutius est disputatum, postquam suggerente sancto Bernardo, et domino Papa praecipiente, ipsum etiam cum priore litteris est commendatum. Cui evidens satis opposita est auctoritas Athanasii in haec verba: «Supernarum virtutum carmina unum tria, et tria unum esse confirmant.» Sequenti die codices tantos attulimus ad disputationem, ut obstupescerent fautores Episcopi, et a 0591A nobis audirent, quia ecce schedulas non habemus. Faciebat Episcopus in libris beati Hilarii, et de corpore canonum in quorumdam Graecoruum epistolis verba minus intelligibilia, praesertim in tanta festinatione, et in tanta ac tali multitudine lectitari: nec deerant qui pro eo se opponerent, licet parum intelligentes. Addita sunt eodem die capitula duo prioribus, et litteris pariter commendata, quod personales proprietates, et aeternarum rerum multitudinem copiosam episcopus idem veraciter esse sine initio profiteretur, quarum tamen nulla Deus esset, nulla a Deo.

7. Quartum fuit capitulum, quod natura divina naturam non suscepit humanam, sed persona Filii naturam nostram suscepit, contra illud beati Gregorii: 0591B «Quia venit ad nos calceata divinitas humanitate:» Et beati Augustini in libro primo de Trinitate: «Ergo quia forma Dei accepit formam servi, utrumque Deus, et utrumque homo.» Item ejusdem super Evangelio Joannis, in Tractatu septuagesimo quinto: «Semetipsum exinanivit, et homo, etc. Quis nisi idem ipse Christus Jesus? Sed hic jam sunt omnia; et Verbum in forma Dei, quae accepit formam servi; et anima et caro in forma servi, quae accepta est a forma Dei.» Et Leo papa: «Suscepit nos illa natura, quae nec nostris sua, nec suis nostra consumeret.» Exinde postquam diutius disputatum est, sub eo tenore discessum est, ut dicerent domini cardinales, «Quia ecce audivimus quae proposita sunt, deinceps judicabimus, qualiter 0591C debeant definiri.» Quod verbum eatenus movit corda multorum, ut sequenti die apud sanctum Bernardum convenirent archiepiscopi decem, episcoporum quoque et abbatum, ac magistrorum plurima multitudo. Et quia judicium sibi soli videbantur 1322 reservasse, quos noverant fere omnes errantis potius quam erroris fautores; providere oportere, cum capitulis illis Gilleberti episcopi, suae et fidei symbolum mitti, ut scirent plenius unde judicarent. Scripserunt ergo capitula totidem quam expressius potuere, illius verbis suam confessionem contrariam in omnibus et per omnia proponentes, quam de communi omnium convenientia non sine multa deliberatione dictatam judicaturis facerent 0591D exhiheri. Nec tamen verebantur, ne contrarium aliquid judicarent: sed credebant, nonnullos eorum ad hoc tendere, ut sine aliqua definitione concilium solveretur. Propter quod eidem scripturae, quam novissimam vobis mittimus, subscripta sunt nomina singulorum qui aderant archiepiscoporum, episcoporum, abbatum et magistrorum, de consensu et convenientia universorum.

8. Et electae sunt tres personae, episcopi duo reverendissimi, Hugo Autissiodorensis, et Milo Morinensis, et Sugerius abbas Sancti-Dionysii, qui eamdem scripturam domino Papae et cardinalibus praesentarent, et dicerent eis: «Pro vestra reverentia sustinuimus minus dignos acceptione sermones, donec tandem audivimus quod de eis judicare velletis. 0592A Offerimus ergo et nos vobis nostram confessionem, ut non de parte, sed de partibus judicetis. Tenetis confessionem hominis illius scriptam: convenit ut teneatis et nostram. Verumtamen ille vobis sub hoc tenore tradidit suam, ut paratus esset corrigere, si quid vobis aliud videretur: nos hujusmodi conditionem penitus excludentes, sic vobis nostram offerimus, ut noveritis quod in hoc sumus, in hoc perseverabimus, nihil penitus mutaturi.» Quibus sine cunctatione dominus Papa respondit, et universis qui miserant eos, renuntiare praecepit, quod ab eadem confessione eorum in nullo prorsus Romana Ecclesia dissentiret; et si stare visi fuerant aliqui pro persona, sed non stabant aliquatenus pro doctrina. Inde fuit quod in insigni palatio, cui nomen 0592B est Thau, ecclesia universa conveniens,, et interrogatus episcopus Pictaviensis, capitulis singulis libere renuntiavit, haec eadem verba locutus: «Si vos aliter creditis, et ego; si aliter dicitis, et ego; si aliter scribitis, et ego.» Ibidem dominus Papa auctoritate apostolica, de assensu totius ecclesiae quae convenerat, capitula ipsa damnavit, districte praecipiens ne eumdem librum legere, vel transcribere, etiam sic reprobatum, quis auderet, nisi prius eum Romana Ecclesia correxisset. Cumque responderet Episcopus: «Ego corrigam ad arbitrium vestrum.» «Non vobis, ait, haec correctio committetur.»

9. Erant et alia quae in scholis suis dicebatur auditoribus suis frequenter idem episcopus tradidisse, 0592C licet nos dissimularemus; pro multitudine tamen scholarium, qui testimonium perhibebant ab eo audivisse multoties, hae coram omnibus scissae et discerptae fuerunt chartae, quae dicebantur ejus sententias continere: quin igne petito ad comburendum eas, dixerunt quidam sufficere si scinderentur. Quaenam fuerint illa capitula, nec tum scire curavi, nec adhuc scio. De caetero super capitulis aliis, de quibus mandatum vestrae Dignationis accepi, diligenter considerans in libro Glossarum Psalterii, quas idem Gilbertus Porretanus composuit super versum, Adorate scabellum pedum ejus (Psal. XCVIII, 5), ita scriptum inveni: «Caro de terra est, et de carne Mariae carnem accepit Christus. Haec sine impietate 0592D adoratur a nobis, quia nemo carnem ejus spiritualiter manducat, nisi prius adoret.» Huc usque verba sunt Augustini. Quibus continuo addidit Gillebertus declarationem, quod est additamentum eorum: «Non illa dico adoratione, quae latria est, quae soli Creatori debetur, sed illa, quae in dulia dignior est. Dulia enim adoratio est, quae etiam creaturae exhibetur: quae duas habet species, unam quae hominibus indifferenter, alteram quae soli humanitati Christi exhibetur. In libro etiam Glossarum ejus in Epistola sancti Pauli super illum locum, Propter quod Deus exaltavit illum, et dedit illi nomen quod est super omne nomen (Philipp. II, 9), ita est commentatus: «Quibusdam videtur hoc nomen datum homini: quod nulla ratione convenit. Hoc enim donum 0593A esse Filium Dei, hoc nomen esse Deum, quod non per solam appellationem, 1323 sed per naturam super omne nomen est, quod non post passionem suam, sed potius a Patre, a quo habet omnia, cum generaretur, accepit. Hoc ergo non homini datum; nisi forte quis dicat, per adoptionem omne datum: sed adoptivo Deo non flectitur omne genu, nec est in gloria Dei Patris; nam nato ex Deo hoc competit. Dicit tamen Apostolus: Dedit illi nomen, etc. Quod ideo dico, quia natus accepit ut per crucem manifestaretur, quod a Patre, dum generaretur, accepit.» Horum ergo capitulorum nihil ejusdem concilii tempore audieramus, nihil penitus noveramus.

10. Videntur autem his contraria haec quae sequuntur 0593B in scripturis beati Leonis papae, quorum auctoritatem sacris canonibus confirmatam optime novit vestra Discretio. Dicit enim in Sermone paschali: «Non sic creatura in societatem sui Creatoris assumpta est, ut ille habitator, et illa esset habitaculum; sed utrumque Deus de potentia suscipientis, uterque homo de humilitate suscepti. In utraque igitur natura idem est Dei Filius, et nihil est alterius naturae, quod non sit utriusque.» Item: «In nullo dividentes visibilem ab invisibili, corporeum ab incorporeo, et Verbum in Christo hominem, et Christum adoremus in Verbo.» Et infra: «Utrumque fideliter credite, utrumque fideliter adorate, et in unitate Verbi et carnis non sit ulla divisio.» Idem in Sermone de Natali: «Ab illo tempore, quo 0593C Verbum caro factum est, nec Deum illum sine hoc quod homo est, nec hominem sine hoc liceat cogitare quod Deus est, cum nihil assumpto divinum, nihil assumenti deesset humanum. Nec enim divinis humana praejudicant, nec humana divinis: ipse est caro qui Verbum.» Idem ad Flavianum episcopum: «Sententia est Joannis apostoli et evangelistae: Qui solvit Jesum, ex Deo non est, et hic est antichristus. (Joan. IV, 3.) Quid autem est solvere Jesum, nisi humanam a Verbo separare naturam?» Augustinus in Definitionibus ecclesiasticorum dogmatum: «Homousion Patri et homini adoratur ab Angelis et omni creatura, sicut Pater et Spiritus sanctus; non homo propter <al. praeter> Deum, vel Christus cum Deo, sed homo in Deo, et in homine Deus.» Idem de 0593D Praedestinatione sanctorum: «Ille homo ut a Verbo in unitatem personae assumptus Filius Dei unigenitus esset, unde hoc meruit? Nam et ipsum Dominum gloriae, in quantum homo factus est Dei Filius, praedestinatum didicimus in Apostolo. Praedestinata ista naturae humanae tanta, tam celsa et summa subvectio, ut quo attolleretur altius non haberet.» Hieronymus in Breviario Psalmorum, super Adorate scabellum pedum ejus: «Licet quidem assumptus sit homo, et ad comparationem Dei omnis creatura scabellum pedum ejus est; tamen hoc ipsum scabellum sociatum est Deo. Et de sedili suo videte quam rem audeam loqui: Ego ita adoro scabellum, 0594A sicut et thronum. Ego non intelligo aliud sedentem, et aliud scabellum, sed totum in Christo thronus est. Quomodo sit nescio, et tamen credo quod sit. Sufficit mihi scire quod scriptum est, quod credo: fideles dicimur, non rationales.»

11. Contra capitulum quartum, secundum quod praescripsimus, sentit Leo papa scribens ad Flavianum episcopum ita: «Hoc, inquit Apostolus, sentite in vobis, etc. usque in gloria Patris (Philipp. II, 5-11), assumpti non assumentis provectio est quod dicitur: Deus illum exaltat. Idem scientes, quod sempiterna Filii deitas nullo apud Patrem crevit augmento, prudenter advertite, quod nec cui dictum est, Terra es, et in terram ibis (Gen. III, 19), eidem in Christo dicitur, Sede a dextris meis (Psal. 0594B CIX, 1).» Idem ad Constantinopolitanos: «Dicant adversarii veritatis, quando omnipotens Pater vel secundum quam naturam Filium super universa provexit, vel cui substantiae cuncta subjecit; deitas enim Verbi par in omnibus et consubstantialis est Patri: sed minor erat provehente qui crevit. In natura hominis accepit a Patre, quod in natura deitatis etiam ipse donavit.» Item ad Leonem Augustum, et ad Palaestinos: «Exaltationem qua illum exaltavit Deus, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen, ad eam intelligimus 1324 pertinere formam, quae ditanda erat tantae glorificationis augmento.» Item: «Quidquid ergo accepit, in tempore secundum hominem accepit, cui quae non habuit, conferuntur. Forma autem servi in gloria divinae 0594C potestatis evecta est: nec interest, ex qua Christus substantia nominetur, vel adoretur.» Hieronymus in Breviario super Epistolam ad Philippenses: «Si ita assumptus homo humiliari dignatus est, divinitas, quae se humiliare non potest, eum qui humiliatus fuerat, merito exaltavit. Sed et illi donatum est nomen, quod ante non habuit. Unde recte locus hic secundum humanam naturam intelligendus est.» Idem super Dixit Dominus Domino meo: «Istum locum Salvator, in Evangelio exposuit, dicens: Si Christus est, inquit, Filius David. quomodo in spiritu vocat eum Dominum? (Matth. XXII, 43) huic Domino, cui praecipitur ut sedeat? Deus enim non sedet - assumptione corporis sedet. Huic ergo praecipitur ut sedeat qui homo est, qui assumptus est.» Augustinus 0594D contra Maximum: «Donavit illi nomen, etc. Homini donavit ista, non Deo. Ac deinde in qua forma crucifixus est, ipsa exaltata est; ipsi donatum est nomen quod est super omne nomen, homini Christo secundum carnem mortuo, resurgenti, ascendenti. Donatur enim nomen quod est super omne nomen.»

12. De caetero, ut epistola finem deinceps sortiatur, si placuerit vestrae Discretioni super prioribus capitulis quatuor plenius edoceri, in sermonibus beati Bernardi super Cantica canticorum diligentior de eisdem disputatio continetur. Optamus et oramus, ut bene semper in Domino valeat vestra Paternitas. Recommendamus vobis fratres nostros 0595A de Fossa-Nova. De prosperitate vestra, et statu Ecclesiae sanctae certitudinem satis vellemus audire.

13. Vix perfecta erat epistola haec ab eo, cui tradita fuerat ad scribendum, et ecce eadem hora voluntas Domini fuit, ut mihi occurreret quod volebam. Ab altero siquidem fratre, priusquam mihi praesens epistola redderetur, scriptura alia diu quaesita, jam penitus desperanti mihi exhibita est, quam super eisdem capitulis ante annos pene quadraginta edideram cum ipso symbolo, quod domino Papae et Romanae Ecclesiae ex parte decem archiepiscoporum, et omnium episcoporum pene, qui in illa adhuc die Remis inventi sunt cum abbatibus maximis atque plurimis, et magistris scholarum, et subscriptis nominibus singulorum, per superius memoratas 0595B personas fuerat praesentatum. Unde satis exsultans, illam quoque scripturam adjiciens huic epistolae, tanquam charissimo domino meo vobis utramque filiali devotione transmitto.

14. Audivi etiam, quod super damnatione Petri Abaelardi Diligentia vestra desideret plenius nosse similiter veritatem, cujus libellos piae memoriae dominus Innocentius papa secundus in urbe Roma, 0596A et in ecclesia beati Petri incendio celebri concremavit, apostolica auctoritate haereticum illum denuntians. Nam et ante plures annos venerabilis quidam cardinalis et legatus Romanae Ecclesiae, Cono nomine, regularis quondam canonicus ecclesiae Sancti-Nicolai de Aruasia, Theologiam ejus, Suessione concilium celebrans, similiter concremaverat, ipsum Petrum praesentem arguens, et convictum de haeretica pravitate condemnans. Unde vestro si placuerit desiderio, per libellum de vita sancti Bernardi, et per ejus epistolas missas ad curiam satisfiet. Inveni tamen in Clara-Valle libellum cujusdam abbatis Nigrorum monachorum, quo errores ejusdem Petri notantur: quem et olim me vidisse recordor; sed a multis annis, ut custodes librorum 0596B asserunt, studiose quaesitus primus quaternio non potuit inveniri. Propter quod propositi nostri est in Franciam destinare ad monasterium, cujus abbas exstitit qui eumdem librum composuit: et si recuperare potero, transcribi facere codicem totum, et mittere vobis. Credo enim quod vestrae inquisitioni sufficere debeat, ut cognoscatis, quae, quemadmodum, quare sint condemnata.