IN FERIA IV HEBDOMADAE SANCTAE, SERMO. De passione Domini.

0263A 1. Vigilate animo, fratres, ne infructuose vos hujus temporis sacramenta pertranseant. Copiosa est benedictio: date receptacula munda; devotas animas, sensus vigiles, affectus sobrios, puras conscientias exhibete tantis charismatibus gratiarum. Nimirum admonet vos sollicitudinis hujus, non modo specialis ipsa conversatio quam professi estis, sed et generalis Ecclesiae observatio, cujus filii estis. Universi siquidem Christiani sacra bac septimana, aut prae solito, aut praeter solitum, pietatem colunt, modestiam exhibent, humilitatem sectantur, induunt gravitatem, ut Christo patienti quodam modo compati videantur. Quis enim tam irreligiosus, qui non compungatur? quis tam insolens, ut non humilietur? quis tam iracundus, ut non indulgeat? 0263B quis tam deliciosus, ut non abstineat? quis tam flagitiosus, ut non contineat? quis tam malitiosus, ut non poeniteat his diebus? Merito quidem. Nempe adest passio Domini, usque <alias, utique> hodie terram movens, petras scindens, aperiens monumenta. Prope est etiam resurrectio ejus, in qua solemnitatem celebrabitis altissimo Domino: utinam usque in altissima quae fecit magnalia alacritate et aviditate spiritus subeuntes! Nihil in mundo poterat melius fieri, quam quod factum est a Domino his diebus. Nihil mundo poterat melius vel utilius commendari, quam ut ritu perpetuo celebret singulis annis memoriale ejus in desiderio animae, et memoriam abundantiae suavitatis ejus <alias, suae> 0263C eructet. Utrumque autem propter nos, quod in utroque nobis salutis fructus, in utroque vita spiritus nostri. Mirabilis passio tua, Domine Jesu, quae passiones omnium nostrum propulsavit, propitiata est omnibus iniquitatibus nostris, et nulli unquam pesti nostrae invenitur inefficax. Quid enim tam ad mortem, quod non tua morte solvatur?

2. In hac igitur passione, fratres, tria specialiter convenit intueri; opus, modum, causam. Nam in opere quidem patientia, in modo humilitas, in causa charitas commendatur. Patientia autem singularis, 885 quod videlicet cum supra dorsum ejus fabricarent peccatores; cum sic extenderetur in ligno, ut dinumerarentur omnia ossa ejus; cum fortissimum illud propugnaculum, quod custodit Israel, 0263D undique foraretur; cum foderentur manus ejus et pedes: sicut agnus ad occisionem ductus sit, et tanquam ovis coram tondente, non aperuerit os suum; non adversus Patrem murmurans, a quo missus fuerat; non adversus humanum genus, pro quo quae non rapuit exsolvebat; non denique vel contra populum ipsum peculiarem sibi, a quo pro tantis beneficiis tanta mala recipiebat. Plectuntur aliqui pro peccatis suis, et humiliter sustinent: hoc ipsum tamen eis ad patientiam reputatur. Flagellantur alii, non tam purgandi, quam probandi, coronandique; 0264A et major in eis patientia comprobatur, et commendatur. Quomodo non maxima censeatur in Christo, qui in funiculo haereditatis suae, ab his, quibus specialiter advenerat Salvator, crudelissima morte multatur sicut fur, nullum omnino peccatum, nec actu proprio, nec contractu, sed nec in quo crescere posset, habens? Nimirum in quo habitat omnis plenitudo divinitatis, non umbratice, sed corporaliter; in quo Deus est mundum reconcilians sibi, non figurative, sed substantialiter; qui denique plenus est gratiae et veritatis, non cooperative <alias, comparative>, sed personaliter, ut faciat opus suum. Alienum est opus ejus ab eo, Isaias loquitur (Isa. XXVIII, 21); quia et opus suum fuit, quod dedit ei Pater ut faceret; et alienum ab eo, ut talis talia 0264B sustineret. Ita ergo habes in opere patientiam.

3. Nam modum ipsum si diligenter attendas, non modo mitem, sed et humilem corde cognosces. Nempe in humilitate judicium ejus sublatum est, cum nec ad tantas blasphemias, nec ad falsissima quae sibi objiciebantur crimina responderet. Vidimus, inquit, eum, et non erat ei aspectus, nec speciosum forma prae filiis hominum, sed opprobrium hominum, et tanquam leprosum; novissimum virorum, plane virum dolorum, a Deo percussum et humiliatum: ita ut nulla esset ei species, neque decor (Isai. LIII, 2-4). O novissimum et altissimum! o humilem et sublimem! o opprobrium hominum et gloriam Angelorum! Nemo illo sublimior, neque 0264C humilior. Denique sputis illitus est, opprobriis saturatus est, morte turpissima condemnatus est, cum sceleratis deputatus est. Nihilne merebitur vel ista humilitas, quae hunc habet modum, imo quae tam est ultra modum? Sicut est patientia singularis, sic humilitas admirabilis; utraque sine exemplo.

4. Utramque tamen magnifice causa ipsa commendat: nimirum charitas est. Propter nimiam enim charitatem suam, qua dilexit nos Deus, ut servum redimeret, nec Pater Filio, nec sibi Filius ipse pepercit. Vere nimiam, quia et haec mensuram excedit, modum superat, plane supereminens universis. Majorem, inquit, charitatem nemo habet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis suis (Joan. XV, 13). Tu majorem habuisti, Domine, ponens 0264D eam etiam pro inimicis. Cum enim adhuc inimici essemus, per mortem tuam et tibi reconciliati sumus, et Patri. Quaenam ergo alia videbitur esse, vel fuisse, vel fore huic similis charitati? Vix pro justo quis moritur: tu pro injustis passus es, moriens propter delicta nostra, qui venisti justificare gratis peccatores, servos facere fratres, captivos cohaeredes, exsules reges. Nec sane aliud aliquid patientiam hanc et humilitatem aeque illustrat, quam quod tradidit in mortem animam suam, et peccata multorum tulit, etiam pro transgressoribus 0265A rogans, ut non perirent. Fidelis sermo, et omni acceptione dignus! Quia enim voluit, oblatus est. Non modo voluit et oblatus est, sed quia voluit. Solus nimirum potestatem habuit ponendi animam suam: nemo eam abstulit ab eo; obtulit ultro. Cum accepisset acetum, dixit: Consummatum est. Nihil restat implendum: jam non est quod exspectem. Et, inclinato capite, factus obediens usque ad mortem, tradidit spiritum (Joan. XIX, 30). 886 Quis tam facile quando vult dormit? Magna quidem infirmitas mori; sed plane sic mori, virtus immensa. Nempe quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. Potest humana vesania sibi ipsi in mortem sceleratas injicere manus; sed hoc non est ponere animam suam; urgere eam magis, et violenter 0265B abrumpere, quam ad nutum ponere est. Tibi, impie Juda, misera plane facultas fuit non ponendi animam, sed pendendi: nec tradente te, sed trahente laqueo nequissimus ille spiritus tuus exivit, non emissus a te, sed amissus. Solus in mortem tradidit animam suam, qui solus virtute propria regressus est ad vitam. Solus potestatem habuit ponendi, qui solus facultatem aeque habuit liberam resumendi, imperium habens vitae et mortis.

5. Digna ergo charitas tam inaestimabilis, humilitas tam admirabilis, patientia tam insuperabilis. Digna plane tam sancta, tam immaculata hostia, tam acceptabilis. Dignus est Agnus qui occisus est, 0265C accipere fortitudinem, facere ad quod venit, tollere peccata mundi. Ego autem dico peccatum triplex, quod invaluit super terram. Putatis quod dicere velim concupiscentiam carnis, et concupiscentiam oculorum, et superbiam vitae? Funiculus triplex est, qui difficile rumpitur: propterea multi trahunt, imo trahuntur hoc funiculo vanitatis: sed prior ille ternarius non immerito praevalet in electis. Quomodo enim non illius patientiae recordatio omnem arceat voluptatem? quomodo non illius humilitatis consideratio superbiam vitae prorsus extundat? nam charitas illa plane digna cujus medidatio sic mentem occupet, sic totam sibi vindicet animam, ut omnino vitium curiositatis exsufflet. Fortis igitur contra haec passio Salvatoris.

0265D 6. Sed aliud ego triplex aeque peccatum quemadmodum virtus crucis expungat, dicere cogitavi; et id forte utilius audiatur. Primum quidem originale, secundum personale dixerim, tertium singulare. Et originale quidem maximum illud delictum vocatur, quod a primo Adam contrahimus, in quo peccavimus omnes, pro quo morimur universi. Maximum plane, quod sic totum non modo genus humanum, sed et quemlibet ipsius generis occupat, ut non sit qui evadat, non sit usque ad unum. A primo homine ad novissimum usque protenditur: et in singulis quoque a planta pedis usque ad verticem capitis diffunditur hoc venenum. Sed et aliter nihilominus in universam dilatatur aetatem, ab ea scilicet die, qua sua quemque concipit, usque ad eam, qua 0266A communis eum recipit mater. Alioquin unde grave jugum super omnes et totos filios Adam, idque a die exitus de ventre matris eorum, usque in diem sepulturae in matrem omnium? In sordibus generamur, in tenebris confovemur, in doloribus parturimur. Ante exitum miseras oneramus matres, in exitu more vipereo laceramus: mirum quod non ipsi pariter laceramur. Primam vocem plorationis edimus, merito quidem, utpote vallem plorationis ingressi, ut nobis illud sancti Job ex omni parte possit aptari: Homo natus de muliere, brevi vivens tempore, repletur multis miseriis (Job. XIV, 1). Quam verum <alias additur verbum> hoc sit, non nos verba docuere, sed verbera. Homo, inquit, natus de muliere: nihil abjectius. Et ne forte ex ipsa sibi 0266B voluptate corporeorum sensuum, quam de sensibilibus hauriat, blandiatur; in ipso statim introitu de exitu quoque terribiliter admonetur, cum dicitur. brevi vivens tempore. Ac ne spatiolum illud, quod inter ingressum et egressum relinquitur, sibi liberum putet, repletur, ait, multis miseriis. Multis et multiplicibus, inquam, miseriis corporis, miseriis cordis: miseriis cum dormit, miseriis dum vigilat, miseriis quaquaversum se vertat. Nimirum ipse quoque natus ex Virgine, imo factus ex muliere, sed benedicta in mulieribus, qui loquitur ad matrem: Mulier, ecce filius tuus (Joan. XIX, 26); etiam brevi vivens tempore super terram, et nihilominus multis est repletus miseriis, in illa brevitate 0266C appetitus insidiis, interrogatus 887 contumeliis, pulsatus injuriis, vexatus suppliciis, conviciis lacessitus.

7. Tune hanc sufficere dubites obedientiam, quae reatum omnem primae praevaricationis absolvat? imo vero non sicut delictum, ita et donum. Nam peccatum ex uno in condemnationem; gratia autem ex multis delictis in justificationem. Et grave quidem omnino delictum illud originale, quod non solum personam infecit, sed et naturam. Personale tamen cuique gravius est, cum jam laxatis habenis exhibemus undique membra nostra arma iniquitatis peccato, non modo jam alieno <alias altero>, sed et proprio crimine compediti. Singulare vero est gravissimum, quod commissum est in Dominum majestatis, 0266D cum viri impii virum justum injuste occiderunt, et sacrilegas manus in ipsum Dei Filium injecerunt, crudelissimi homicidae; imo, si fas est dicere, etiam deicidae. Quid duo praecedentia ad tertium? Ad hoc expalluit et expavit tota machina mundialis, et pene in antiquum chaos sunt omnia revoluta. Ponamus aliquem de regni principibus terram regiam populasse in vastitate hostili: ponamus alium, qui, cum esset de convivio et consilio regis, unicum ejus filium proditoriis manibus suffocarit. Nunquid non primus respectu secundi innocens videbitur et immunis! Sic est omne peccatum quantum ad hoc peccatum: et tamen hoc peccatum in se pertulit, qui seipsum fecit peccatum, ut de peccato damnaret peccatum. Per hoc enim omne 0267A peccatum tam originale quam personale deletum est, et ipsum quoque singulare eliminatum est per seipsum.

8. Argumentum mihi a maximo, quod duo minora sunt explosa: et ecce argumentum. Peccatum multorum tulit, et pro transgressoribus rogavit, ut non perirent: Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. XXIII, 34). Volat irrevocabile verbum tuum, Domine, nec revertetur ad te vacuum, sed faciet ad quod misisti. Vide nunc opera Domini, quae posuit prodigia super terram. Flagellis caesus est, spinis coronatus, clavis confossus, affixus patibulo, opprobriis saturatus; omnium tamen dolorum immemor: Ignosce, ait, illis. Hinc multae miseriae corporis, hinc misericordiae cordis, hinc dolores, 0267B hinc miserationes, hinc oleum exsultationis, hinc sanguinis guttae decurrentis in terram. Misericordiae Domini multae, sed et miseriae Domini multae. Vincentne miseriae misericordias, an misericordiae miserias superabunt? Vincant misericordiae tuae antiquae, Domine, vincat sapientia malitiam. Magna enim illorum iniquitas: sed nunquid non major pietas tua, Domine? Multum, per omnem modum. Nunquid redditur pro bono malum ait, quia foderunt foveam animae meae? (Jerem. XVIII, 20.) Plane foderunt impatientiae foveam, occasiones indignationis plurimas, et quam maximas ministrantes. Sed quid horum fovea ad abyssum mansuetudinis tuae? Retribuentes mala pro bonis foveam foderunt; 0267C sed charitas non irritatur, non praecipitatur, nunquam excidit, non in foveam ruit, et pro retributis malis cumulat bona. Absit ut muscae moriturae exterminent suavitatem unguenti (Eccle. X, 1), quod de tuo corpore fluit! quia apud sinum tuum misericordia, et copiosa apud eum redemptio. Muscae moriturae, miseriae sunt; muscae moriturae, blasphemiae sunt; muscae moriturae, insultationes sunt, quas tibi reddit generatio prava et exasperans.

9. Tu autem quid? In ipsa elevatione manuum tuarum, cum jam sacrificium matutinum in holocaustum vespertinum transiret; in ipsa, inquam, virtute incensi, quod coelos ascendebat, terram operiebat, inferos respergebat, exaudiendus pro 0267D reverentia tua clamas: Pater, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt. O quam multus es ad ignoscendum! o quam magna multitudo dulcedinis tuae, Domine! o quam longe sunt cogitationes tuae a cogitationibus nostris! o quam firmata est etiam super impios misericordia tua! Mira 888 res! Ille clamat: Ignosce; Judaei: Crucifige (Joan. XIX, 15). Molliti sunt sermones ejus super oleum, et isti sunt jacula. O charitas patiens, sed et compatiens! Charitas patiens est, sufficit; charitas benigna est (I Cor. XIII, 4), cumulus est. Noli vinci a malo, charitas abundans; sed vince in bono malum (Rom. XII, 21), superabundans est. Non enim sola patientia, sed et benignitas Dei ad poenitentiam Judaeos adduxit; quia benigna charitas etiam quos tolerat amat, et 0268A amat tam ardenter. Patiens charitas dissimulat, exspectat, sustinet delinquentem: sed benigna trahit, adducit, converti facit ab errore viae suae, denique cooperit multitudinem peccatorum. O Judaei, lapides estis, sed lapidem percutitis molliorem, de quo resonat tinnitus pietatis, et ebullit oleum charitatis! Quomodo potabis, Domine, desiderantes te torrente voluptatis tuae, qui sic perfundis crucifigentes te oleo misericordiae tuae?

10. Patet igitur quia haec passio potentissima est ad exhaurienda omnium genera peccatorum. Sed quis scit si data est mihi? Mihi data est, quia alteri dari non potuit. Nunquid angelo? Sed ille non eguit. Nunquid diabolo? Sed ille non resurgit. Denique non in similitudinem angelorum, absit autem ut in 0268B similitudinem daemonum! sed in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo, exinanivit semetipsum, formam servi accipiens (Philipp. II, 7). Filius erat, et factus est tanquam servus. Non solum formam servi accepit, ut subesset; sed etiam mali servi, ut vapularet; et servi peccati, ut poenam solveret, cum culpam non haberet. In similitudinem, inquit, hominum, non hominis; quia primus homo nec in carne peccati, nec in similitudine carnis peccati creatus est. Christus enim in universali hominum miseria pressius et profundius se immersit, ne subtilis ille diaboli oculus magnum hoc pietatis deprehenderet sacramentum. Ideo habitu, et omni habitu inventus est ut homo; nec in eo, 0268C quantum ad naturae debitum, signum aliquod singularitatis apparuit. Quia enim ita laventus est, ideo crucifixus. Paucis autem revelavit se ipsum, ut essent qui crederent; reliquis autem absconditus est: Quia si cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. II, 8). Ad hoc etiam illi singulari peccato ignorantiam copulavit, ut sub aliqua justitiae umbra ignorantibus posset ignosci.

11. Duo autem nobis in haereditatem reliquerat ille vetustus Adam qui fugit a facie Dei, laborem videlicet, et dolorem: laborem in actione, dolorem in, passione. Non hoc ipse audierat in paradiso, quem acceperat ut operaretur, et custodiret illum; operaretur delectabiliter, custodiret fideliter, et sibi, et posteris suis. Christus Dominus laborem et 0268D dolorem consideravit, ut traderet eos in manus suas; imo se magis in manus eorum, infixus in limo profundi, et intraverunt aquae istae usque ad animam ejus. Vide, ad Patrem inquit, humilitatem meam, et laborem meum (Psal. XXIV, 18); quia pauper ego sum, et in laboribus a juventute mea (Psal. LXXXVII, 16). Laboravit sustinens, manus ejus in laboribus servierunt. De dolore vide quid dixerit: O vos omnes qui transitis per viam, attendite, et videte si est dolor sicut dolor meus (Thren. I, 12). Vere languores nostros ipset tulit, et infirmitates et dolores nostros ipse portavit (Isai. LIII, 4), vir dolorum, pauper et dolens, tentatus per omnia absque peccato. Et in vita passivam habuit actionem, et in morte passionem activam sustinuit, dum salutem operaretur 0269A in medio terrae. Proinde memor ero, quandiu fuero, laborum illorum quos pertulit in praedicando, fatigationum in discurrendo, tentationum in jejunando, vigiliarum in orando, lacrymarum in compatiendo. Recordabor etiam dolorum ejus, conviciorum, sputorum, colaphorum, subsannationum, exprobrationum, clavorum, horumque similium, quae per eum et super eum abundantius transierunt . Facit ergo mihi fortitudo, facit similitudo, sed si accesserit etiam imitatio, ut sequar vestigia ejus. Alioquin etiam exquiretur 889 a me sanguis justus, qui effusus est super terram, nec immunis ero ab illo tam singulari scelere Judaeorum: quod videlicet tantae charitati ingratus fuerim, quod spiritui gratiae contumeliam fecerim, quod sanguinem 0269B testamenti pollutum duxerim, quod conculcaverim Filium Dei.

12. Sunt plerique qui laborem et dolorem patiuntur; sed necessitatis in causa est, non voluntas: et hi non sunt conformes imagini Filii Dei. Sunt qui ex voluntate sustinent; sed non est eis sors neque pars in sermone isto. Vigilat tota nocte luxuriosus, non solum patienter, sed et libenter, ut suam expleat voluptatem; vigilat raptor vestitus ferro, ut diripiat praedam; vigilat fur, ut domum perfodiat alienam. Sed hi omnes et horum similes longe sunt a labore et dolore quem considerat Dominus. Homines autem bonae voluntatis, qui Christiana voluntate divitias paupertate commutaverunt, vel etiam non habitas tanquam habitas 0269C contempserunt, relinquentes omnia propter ipsum, sicut et ipse reliquit omnia propter ipsos, sequuntur eum quocunque ierit. Hujusmodi autem imitatio validissimum argumentum mihi est quod passio Salvatoris et similitudo humanitatis in meam transeunt utilitatem. Hic enim sapor, hic fructus est et laboris et doloris.

13. Vide ergo quam magnificaverit facere tecum illa majestas. De omnibus quae in coelo et sub coelo sunt, dixit, et facta sunt (Psal. CXLVIII, 5). Et quid facilius dictu? Sed nunquid solo verbo factum est, cum te quem fecerat refecit? Triginta et tribus annis super terram visus, et cum hominibus conversatus, etiam habuit in factis calumniatores, in 0269D dictis insultatores, non habens ubi caput suum reclinaret. Quare hoc? Quia Verbum a sua subtilitate descenderat, et grossius acceperat indumentum. Nam caro factum fuerat, et ideo grossiori et morosiori opere utebatur. Sicut autem cogitatio vestit sibi vocem corpoream absque sui diminutione vel ante vocem vel post vocem, sic Filius Dei assumpsit carnem, non commistionem passus, neque diminutionem, nec ante carnem nec post carnem. Apud Patrem invisibilis: sed hic manus nostrae tractaverunt de Verbo vitae; et quod erat ab initio, vidimus oculis nostris. Hoc autem Verbum quia 0270A carnem purissimam et animam sanctissimam unierat sibi, libere moderabatur actiones corporis sui; tum quia sapientia et justitia erat, tum quia nullam habebat prorsus legem in membris suis repugnantem legi mentis suae. Meum verbum nec sapientia, nec justitia est, sed tamen utriusque capax, et possunt ei haec abesse et adesse; abesse autem facilius. Familiare enim magis jam nobis est carnis nostrae servire vitiis, quam actiones et passiones ejus ordinare: pro eo quod omnis aetas ab adolescentia prona est in malum, inter flagella quoque et gladios, etiam sub discrimine mortis, ad suas ambiens voluptates.

14. Felix, cujus cogitatio (hoc est verbum nostrum) omnes actiones suas ad justitiam dirigit, ut et intentio 0270B sana sit, et operatio recta. Felix, qui passiones corporis sui propter justitiam ordinat, ut quidquid patitur, propter Dei Filium patiatur: quatenus et a corde tollatur murmuratio, et in ore versetur gratiarum actio, et vox laudis. Qui sic extulit se, iste tollit grabatum suum, et vadit in domum suam. Grabatum nostrum corpus est, in quo prius languidi jacebamus servientes desideriis et concupiscentiis nostris. Nunc vero portamus illud, cum spiritui obedire cogimur: et mortuum nostrum portamus, quia corpus mortuum est propter peccatum. Ambulamus tamen, non currimus; quia corpus quod corrumpitur aggravat animam, et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem (Sap. IX, 15). Ambulamus etiam in domum nostram. In quam 0270C domum? In matrem omnium, quia 890 sepulcra eorum domus illorum in aeternum (Psal. XLVIII, 12). Vel potius in domum nostram, quam habemus ex Deo non manufactam, aeternam in coelis (II Cor. V, 1). Qui sub hoc onere ambulamus, posito eo, quid putatis quomodo curremus? quomodo volabimus? Plane super pennas ventorum. Amplexatus est nos Dominus Jesus per laborem et dolorem nostrum: amplectamur cum nos quoque vicariis quibusdam amplexibus propter justitiam et ad justitiam suam, actiones ad justitiam dirigendo, passiones propter justitiam sustinendo. Dicamus quoque cum sponsa: Tenui eum, nec dimittam (Cant. III, 4). Dicamus etiam cum patriarcha: Non dimittam te, nisi benedixeris mihi (Gen. XXXII, 26). 0270D Quid enim jam superest, nisi benedictio? Quid post amplexum, nisi osculum restat? Si sic adhaererem Deo, quomodo non jam exclamare liberet: Osculetur me osculo oris sui? (Cant. I, 1.) Ciba nos interim, Domine, lacrymarum pane, et potum da nobis in lacrymis in mensura: donec perducas nos ad mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, quam dabis in sinus nostros, qui es in sinu Patris super omnia benedictus Deus in saecula. Amen.