PRAEFATIO IN TOMUM V ET VI.

I. Genuinis sancti Bernardi Operibus omnibus in primum volumen congestis, superest ut in hoc alterum supposititia et aliena concludamus. Quod qua ratione, quove ordine fiet, hic paucis explicandum est.

II. Hoc posterius volumen duobus tomis constat: in quorum altero Gilleberti Continuatio in Cantica, aliaque ejusdem abbatis Opuscula et Epistolae; simulque dubia seu controversa, et Bernardo falso ascripta continentur: in altero exstant Guerrici abbatis, sancti Doctoris discipuli, Sermones, Bernardinis stylo et pietate affines; Guigonis ejusdem amici quaedam epistolae; varii libri de S. Bernardi Vita et miraculis; Gaufridi abbatis quaedam opuscula; nonnulla de S. Bernardi Canonizatione; denique Testimonia virorum illustrium de sancto Doctore eodem, nec non diversae Vitae S. Bernardi, etc.

III. Primum in tomo quinto locum sibi vindicat continuata per Gillebertum Expositio in Cantica canticorum: ut quam proxime Bernardinos in eadem Cantica Sermones, qui extremum in superiori volumine locum occupant, haec Continuatio subsequatur. Gilleberto cognomen fuit de Hoilandia, quod vocabulum est insulae seu provinciolae, Anglis et Scotis conterminae, quam Velandus et Lindus fluvii circumfluunt: qua in insula situm erat monasterium Swinhetense, cui Gillebertus abbas praefuit, Lincolniensi dioecesi attributum. Duplex videtur fuisse illud monasterium, virorum ac virginum, quod tum ex Aelredo abbate Rievallensi, tum ex ipsius Gilleberti sermonibus nonnullis ad easdem virgines habitis colligitur. Aelredus quippe sermone secundo in Isaiam mentionem facit de monasterio virginum, «quae sub venerabili, et cum summa reverentia nominando sancto patre Gilleberto uberes pudicitiae fructus quotidie transmittunt ad coelos.» Et quidem Gillebertus ipse Sermones quosdam in Cantica apud illas virgines peroravit, nempe 17 et 18. In priori enim inter alia leguntur haec verba, num. 8: «Tibi, Domine, commendo hunc Libanum, egregium hunc chorum virginum, sacrarum coetum feminarum.» Itaque partim ad monachos, partim ad sanctimoniales habiti sunt isti sermones, numero octo et quadraginta, qui paulo minus habent succi, sublimitatis, et virtutis ad persuadendum, quam Bernardini. Hos porro Gilleberti Sermones, qui in nova hac editione innumeris mendis repurgati prodeunt, cum veteri exemplari Vallis-Clarae diligenter contulit rogatu nostro religiosus ac pius vir D. Joannes Baptista de Noinville, ejusdem loci Prior, amicus meus, qui et Gaufridi S. Bernardi notarii libellum adversus Gilberti Porretani errores ex codice Longi-Pontis nobis suppeditavit. De Gilleberto abbate quod superest, eum in Gallicano Trecensis dioecesis monasterio Ripatorio decessisse tradit Chronicon Clarae-Vallense his verbis: «Anno Domini 1172 Gillebertus, quondam abbas de Hoilandia, qui fecit Sermones super Cantica canticorum in modum beati Bernardi, apud Ripatorium obiit.» His Sermonibus subjiciuntur quidam Tractatus, et nonnullae ejusdem auctoris Epistolae: quae omnia Joannes Pitseus in libro De illustribus Angliae scriptoribus indicavit cum aliis ipsius Gilleberti commentationibus in Psalterium, in Matthaeum, in Epistolas Pauli, etc., ubi librum item unum De Vita S. Bernardi eidem tribuit post Gesnerum: qui liber fortasse non alius sit, quam liber Guillelmi a Sancto-Theoderico de hoc argumento. Plura de Gilleberto videsis apud Sixtum Senensem, et apud Manrium ad annum 1163, cap. 3.

IV. In istis Gilleberti Sermonibus multa occurrunt in primis lectu et observatione digna ad morum aedificationem, non solum pro monachis, sed etiam pro ecclesiasticis viris. Contra eos qui plus lectioni quam precationi tribuunt, in sermone 7 praeclara habentur, num. 2. Qualis debeat esse concionatorum oratio, docet sermo 16, num. 5. Sermo vero sequens praedicationis officium non ultro a quoquam captandum. At sermone 26, num. 2, egregie perstringit auctor concionatores, plausum et gloriolam sectantes. Ibidem etiam utile eisdem monitum dat, ut conciones suas ad captum et utilitatem auditorum conforment. Huc etiam pertinent sermo 31, num. 4, et sermo 36, num. 5. Admirabile vitae religiosae specimen exhibet sermo 23; et sermone 45, num. 8, apprime reprehenduntur praelati, curis et rebus temporalibus plus aequo dediti. Ad haec, scribendi studium in monachis commendatur sermone 47: at scribendi nihilominus facultatem non cuivis esse concedendam subjungitur. Caeterum theologi elogium, quod recentiores eidem Gilleberto tribuunt, comprobant varia in eisdem Sermonibus loca, in primis quae de libero arbitrio leguntur in sermone 0011 39, et quae de sanctissimae Eucharistiae sacramento in sermone 7, num. 8. Ardentem ac purum ejusdem auctoris zelum commendat sermo 30, ubi Alexandrum III pontificem arguere non veretur. Denique non minoris momenti sunt ejusdem Tractatus et Epistolae.

V. De subsequentibus Opusculis non est necesse diutius praefari hoc loco, quando singulis praefixae sunt Admonitiones, quae longioris Praefationis vicem supplere possunt. Horum omnium argumenta fusius explicabit Index utrique tomo exeunti subjectus.