GUILLELMI ABBATIS SANCTI THEODERICI PROPE REMOS, POSTEA MONACHI SIGNIACENSIS TRACTATUS DE CONTEMPLANDO DEO.

233 PROOEMIUM.

1. In lacu miseriae, et in luto faecis jam pene putrefactus, et in limo profundi infixus, in quo non est substantia, de profundis dolorum meorum ad te clamo, Domine; Domine, exaudi vocem meam. Siquidem in ultionem formae tuae (qua me tibi conformaveras, Creator bone, creans me ad imaginem et similitudinem tuam) quam neglexi et perdidi, in hujus miseriae formam qua miser sum, deformasti me, et cum iniquitate deprimente in limo peccati infixus sum inferius. Posuisti super me manum justi et occulti judicii tui, prementem super me, ne resurgam. Nec in lacu, nec in luto, nec in limo substantiam, Domine, invenio, cui innitar ut exeam, quam apprehendam ut extrahar. Lacus inferni non habet fundum, 0365B nisi desperationis profundum. Lutum faecis, corruptio naturae quo semper mergar, habet; per quod resurgam, non habet; imo impedit et obligat. Limus profundi, amor carnis, ima semper petens, et insatiabilitatis profundum, justo judicio tuo tenet me infixum.

2. Sed, o Domine, abyssus abyssum invocat: abyssus profundissimae miseriae meae abyssum altissimae misericordiae tuae. Quaerens substantiam cui innitar, quam apprehendam, nullam usquam invenio nisi te, qui vere certa et solida es substantia, nonnisi ex te ipso subsistens, a quo etiam quae sunt, omnia habent esse. Sed quid dico, Invenio? Jam si te invenissem, solide subsisterem. Quaero ubi inveniam quem dilexit anima mea. Circumeo 0365C civitatis hujus magnae, saeculi hujus vicos. Vivunt sibi qui, sicut dicit Apostolus, alienati sunt a vita Dei (Ephes. IV, 18). Circumeo plateas, latas saeculi vias; et omnia quae intra me sunt, vel extra me, magnis clamoribus, certis scilicet rationibus ad interiora mea me revocant, testificantia ex te, regnum Dei intra me esse, ut intus in cubili cordis te quaenam, quem exiens extra non invenio. Ecce intus sum. Annuntiate mihi, omnia interiora mea, num 0366A quem diligit anima mea vidistis? Respondetque mihi memoria mea: Penes me est. Ubi, inquam? Tu enim mare magnum, in te reptilia quorum non est numerus, animalia pusilla cum magnis (Psal. CIII, 25). Non inquit, cum reptilibus, vel in homine eum quaeras. Ubi ergo? In amore. Ibi est sedes ejus, ibi cubiculum ejus. Amoris affectus in te naturaliter est. Quem quaeris, si in amore tuo est, in te est: si ibi non est, in te non est. Sed quem quaeris, non quaereres, si non amares. Habes ergo quem quaeris, et penes te est. Sed non eo frueris, nisi ego tecum tota adsim.

3. Noli ergo me in aliena dividere et dissipare, totam me ad te in eum collige: et habebis fruendi copiam, memoriam abundantiae suavitatis ejus eructabis, 0366B et in justitia ejus exsultabis. Imo totae ingrediamur, o memoria mea, et omnes affectiones meae, ingrediamur: et memorando, intelligendo, et videndo fruamur summo bono, et omnibus bonis ejus. Prorsus penes me est, in amore meo eum invenio; quia certa conscientia amo eum, et amplius et perfectius amare amo et desidero. Totis ergo in eum feramur amplexibus, et osculis incumbamus. Amande, tremende, colende, suavis et mitis, et multae misericordiae, dignare amplexum meum, qui dignatus es naturam meam; dignare me osculo charitatis tuae, qui naturae meae dignatus es unire naturam tuam. Amplexus noster est ad te, affectuum et operum conatus et extensio ad fruendum te. Osculum nostrum, cum purae mentis purum tibi porrigimus 0366C affectum: amplexus tuus ad nos, dignatio visitationis et consolationis tuae. Osculum tuum, revelatio et infusio gratiae tuae. Laeva etiam temporalis consolationis tuae, Domine, non desit, sed sit sub capite meo ad utendum. Dextera vero tua spiritualis, de spiritualibus et aeternis consolatio tua, totum me amplectatur 234 ad fruendum. Et in amplexu charitatis tuae. in osculis dulcedinis tuae, in pace in id ipsum dormiat et requiescat anima mea; quoniam 0367A tu, Domine, singulariter in spe constituisti me (Psal. IV, 9, 10).

CAPUT PRIMUM. Anima Deum amans se a terrenis et vitiis purgatam sursum elevari rogat.

1. Venite, ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas (Isa. II, 3). Intentiones, cogitationes, voluntates, affectiones, et omnia interiora mea, venite, ascendamus in montem, vel locum, ubi Dominus videt, vel videtur. Curae, sollicitudines, anxietates, labores, poenae, servitutes, exspectate me hic, cum asino, corpore isto; donec ego cum puero, ratio scilicet cum intelligentia, usque illuc properantes, postquam adoraverimus revertamur ad vos (Gen. XXII, 5). Revertemur enim, 0367B et heu! revertemur quam citissime: abducit enim nos a vobis charitas veritatis, sed propter fratres abdicare et abjurare vos non patitur veritas charitatis. Sed licet retrahat vestra necessitas, non propter vos omnino omittenda est illa suavitas. Domine Deus virtutum, converte nos, et ostende faciem tuam et salvi erimus (Psal. LXXIX, 20). Sed heu! heu! Domine Deus, quam praeproperum est, quam temerarium, quam inordinatum, quam praesumptuosum, quam alienum a regula verbi veritatis, et sapientiae tuae, corde immundo velle videre Deum! Sed, o summa bonitas, summum bonum, vita cordium, lux oculorum interiorum, propter bonitatem tuam, Domine, miserere: haec est enim mundatio mea, haec fiducia mea, haec justitia, contemplatio bonitatis tuae, bone 0367C Domine. Ergo, o Domine Deus meus, qui dicis animae meae, modo quo tu scis, Salus tua ego sum (Psal. XXXIV, 3): rabboni, summe magister, unice doctor videndi quae videre desidero, dic caeco, mendico tuo, Quid vis faciam tibi? (Luc. XVIII, 41.) Et tu scis, qui jam hoc ipsum das, quam ex omnibus suis recessibus, abjectis procul omnibus saeculi hujus altitudinibus, pulchritudinibus, dulcedinibus, et quidquid concupiscentiam carnis, vel oculorum, vel ambitionem spiritus attentare potest, vel solet, tibi dicat cor meum: Exquisivit te facies mea; faciem tuam, Domine, requiram. Ne avertas faciem tuam a me; ne declines in ira tua a servo tuo (Psal. XXVI, 8, 9)

0367D 2. Impudens quippe et improbus sum, o adjutor meus antique et susceptor indefesse. Sed vide quia amore amoris tui hoc facio. 0368A Si non sum conversus, Deus virtutum, converte me: si tu es aversus, Deus virtutum, convertere. Tu dixisti, Si converteris, Israel, convertere (Jerem. IV, 1); et iterum, Convertimini ad me, et ego convertar ad vos (Zachar. I, 3). Tu scis domum gratiae tuae in corde pauperis tui: paratum cor meum, Deus, paratum cor meum. Praecipe quod vis, fac me intelligere quod praecipis; da posse, qui dedisti velle, et fiet in me vel de me quidquid vis. Deus virtutum, converte nos, et ostende faciem tuam, et salvi erimus .>

3. Respondet quippe mihi intus in anima mea et mente mea, tumultuans in me, et concutiens omnia interiora mea vox testificationis tuae: et caligant oculi mei interiores a fulgore veritatis tuae, ingerentis 0368B mihi quia non videbit 235 te homo et vivere poterit. Ego enim vere in peccatis totus usque adhuc necdum potui mori mihi, ut vivam tibi: sed tamen ex praecepto tuo, et dono tuo sto in petra fidei meae fidei Christianae, in loco qui vere est penes te, in quo ut possum, interim fero patienter, et amplector et deosculor tegentem et protegentem me dexteram tuam; et aliquoties contemplans, et videre gestiens posteriora videntis me, et percurrens semitam dispensationis humanae Christi Flii tui suspicio. Sed cum accedere gestio ad eum, vel sicut haemorroissa illa infirmae et miserae animae meae a salutifero tactu vel fimbriae ejus quasi furari gestio sanitatem (Matth. IX, 20-22): vel sicut Thomas ille vir desideriorum, 0368C totum eum desidero videre et tangere; et non solum, sed accedere ad sacrosanctum lateris ejus vulnus, ostium arcae quod factum est in latere, ut non tantum mittam digitum vel totam manum, sed totus intrem usque ad ipsum cor Jesu, in Sanctum sanctorum, in arcam testamenti; ad urnam auream, animam nostrae humanitatis continentem intra se manna divinitatis: heu! dicitur mihi, Noli me tangere (Joan. XX, 25, 17); et illud de Apocalypsi, Foris canes (Apoc. XXII, 15): sicque cum dignis conscientiae meae verberibus expulsus et propulsus, improbitatis et praesumptionis meae poenas cogor luere; rursumque in petram meam me recipiens, quae refugium est herinaciis (Psal. CIII, 18), spinis peccatorum plenis, reamplector et reosculor 0368D tegentem et protegentem me dexteram tuam: et, ex eo quod vel leviter sensi vel vidi, magis accenso desiderio vix patienter exspecto ut a me auferas manum tegentem, et infundas gratiam illuminantem; ut tandem aliquando secundum responsum veritatis tuae mortuus mihi et vivens tibi, revelata facie ipsam tuam faciem incipiam videre, et affici tibi a visione faciei tuae.

4. Et, o facies, facies, quam beata facies, quae affici tibi meretur videndo te; aedificans in corde suo tabernaculum Deo Jacob, et omnia faciens secundum exemplar quod ei ostenditur in monte, hic vero et competenter cantatur: Tibi dixit cor meum: 0369A Exquisivit te facies mea, faciem tuam, Domine, requiram! (Psal. XXVI, 8.) Itaque, ut dixi, ex dono gratiae tuae contemplans omnes angulos conscientiae meae vel terminos, unice et singulariter desidero videre te, ut omnes fines terrae meae videant salutare Domini Dei sui, ut amem, cum videro, quem amare hoc est vere vivere. Dico enim mihi in languore desiderii mei: Quis amat quod non videt? quomodo potest esse amabile quod non est aliquatenus visibile? Sed te desideranti amabilia quidem tua ocurrunt, et a coelo et a terra, et ab omni creatura tua se mihi ultro offerunt, et ingerunt, o in omnibus adorande et amabilis Domine. Quae quanto te manifestius et verius praedicant et approbant amabilem, tanto ardentius te mihi faciunt desiderabilem: sed 0369B heu! non ad fruendi perfectam suavitatem et gaudium, sed ad intentionis <al. add. et intensionis> et defectus (non tamen sine aliqua suavitate) tormentum. Sicut enim mea non tibi perfecte placent oblata, nisi mecum: sic bonorum tuorum contemplatio reficit nos quidem dulciter, sed non satiat perfecte nisi tecum.

CAPUT II. Anima Deum desiderans mole corporis se gravari queritur.

5. Haec est animae meae assidua exercitatio, hinc assidue scopo spiritum meum; et cum bonis et amabilibus tuis, quasi pedibus et manibus, et totis innitens viribus sursum tendo ad te; in te, summe amor, summum bonum: sed quanto tendo fortius, tanto 0369C retrudor durius in terram, in memetipsum, sub memetipso. Sic ergo respiciens et dicernens et dijudicans me ipsum, factus sum mihi ipsi de me ipso laboriosa et taediosa quaestio: tamen, Domine, certus sum per gratiam tuam, desiderium desiderii tui, et amorem amoris tui habere me in toto corde et in tota anima mea. Huc usque te faciente profeci, ut desiderem desiderare te, et amem amare te: sed hoc amans quid amem nescio. Quid est enim amare amorem, desiderare desiderium? Amore amamus si quid amamus, desiderio desideramus quidquid desideramus. 236 Sed forsitan cum amo amorem, non amo amorem quo amo quod amare volo, et amo quidquid amo, sed me amantem, cum in Domino laudatur et amatur a me anima mea, 0369D quam procul dubio detestarer, et odio haberem, si eam alibi quam in Domino et in ejus amore invenirem. Sed et de desiderio quid dicemus? Si dicam, Desidero esse desiderans, jam me invenio desiderantem: sed numquid desiderium tui desiderantem, quasi non habeam, aut desiderium majus quam habeam?

6. Cum igitur hoc modo deficiant et caligent et caecutiant interiores oculi mei, oro ut citius a te aperiantur, non sicut aperti sunt Adae carnales oculi, ut videret confusionem suam (Gen. III, 7); sed ut videam, Domine, gloriam tuam: ut oblitus parvitatis et paupertatis meae, totus erigar, et ruam in amplexus tui amoris, videns quem amavero, et amans 0370A quem videro; et moriens in me, vivere incipiam in te; et bene mihi sit in te, cui pessime est in se. Sed festina, Domine, ne tardaveris. Habet enim sapientiae tuae gratia, Domine, vel gratiae tuae sapientia, sua compendia: et quo rationis vel ratiocinationis nullis argumentis, nullis discussionibus, quasi quibusdam scalis conscenditur, ad torrentem scilicet voluptatis tuae, ad plenum amoris tui gaudium: cui hoc datum est, fideliter quaerens, fideliter pulsans, saepe repente ibi se invenit. Sed, o Domine, si quando, quod quam rarum est, me in aliqua hujus gaudii parte invenio; clamo, vociferor: Domine, bonum est nos hic esse, faciamus hic tria tabernacula (Matth. XVII, 4): fidei unum, spei unum, amori unum. Numquid nescio quid dicam, cum dico, Bonum 0370B est nos hic esse? Sed repente cado in terram, quasi mortuus, et respiciens nihil video, et me ubi prius eram invenio, in dolore scilicet cordis et afflictione spiritus. Usquequo, Domine? usquequo? Quamdiu ponam consilia in anima mea, dolorem in corde meo per diem? (Psal. XII, 1, 2.) Quamdiu non permanebit spiritus in hominibus, quia caro sunt (Gen. VI, 3): sed venit, et vadit, et spirat ubi vult (Joan. III, 8). Sed in convertendo Dominus captivitatem Sion, facti erimus sicut consolati. Tunc replebitur gaudio os nostrum, et lingua nostra exsultatione (Psal. CXXV, 1, 2). Interim heu mihi! quia incolatus meus prolongatus est: habitavi cum habitantibus Cedar, multum incola fuit anima mea (Psal. CXIX, 5, 6). Sed respondet mihi intus in corde meo veritas 0370C consolationis tuae, et consolatio veritatis tuae

CAPUT III. An et quomodo detur inaequalitas amoris in beatis.

7. Est amor desiderii, et est amor fruitionis. Amor desiderii meretur aliquando visionem, visio fruitionem, fruitio amoris perfectionem. Gratias ago gratiae tuae, qui loqui dignaris ad cor servi tui, et anxiis ejus quaestionibus aliquatenus respondes. Suscipio, et amplector hanc Spiritus tui arrham, et laetus exspecto in arrha promissionem tuam. Desidero itaque amare te, et amo desiderare te, et hoc modo curro, ut apprehendam in quo apprehensus sum; scilicet ut amem te perfecte aliquando, quia prior nos amasti, amande et amabilis Domine. Sed 0370D estne aliquando aut alicubi, Domine, haec amoris tui perfectio, haec in amore tuo beatitudinis consummatio, ut sitiens anima ad Deum fontem vivum, sic satietur, sic impleatur, ut dicat, Sufficit? Miror quicunque, ubicumque ille sit, si non deficit; si dicit, Sufficit. Sed ubi istius sufficientiae est defectio, quae potest esse perfectio? Nusquam igitur, et nunquam perfectio. Sed et injusti, Domine, numquid regnum tuum possidebunt? Injustus autem est qui non tantum desiderat, et debitorem se sentit et intelligit te amare, quantum ab aliqua creatura rationali possibile est amari te. Constat etiam beata illa Seraphim, quae a vicinitate praesentiae tuae, a claritate visionis tuae Ardentes et interpretantur et sunt, plus amare te, quam aliquem qui minor est in regno 0371A coelorum. Qui si in regno coelorum non dicam minimus, sed nonnullus est utique, tantum desiderat amare te quantum ab aliquo vel potes amari vel debes, et hoc forsitan est, in quem desiderant angeli prospicere (I Petr. I, 12). Desiderat ergo beatus ille minor, quicumque ille est, tantum te amare quantum amat quicumque plus eo amat, non aemula 237 insectatione, sed pia et devota imitatione. Si vero et in amore proficit, quanto dulcius illuminantis oculus in interiora procedit, tanto dulcius sentit et intelligit, si ingratus non est et injustus, et te plus posse amari, et se debitorem plus amare, vel quantum te amant Cherubim et Seraphim. Sed qui desiderat quod assequi non potest, miser est. Miseria vero a regno beatitudinis prorsus aliena est. Assequitur 0371B ergo quod desiderat quisquis ibi aliquid desideret.

8. Quid dicemus ad haec? quid inquam dicemus? Loquere, obsecro, Domine, quia audit servus tuus. Numquid et magni et parvi omnes qui sunt in regno Dei, unusquisque in suo ordine amat et amare desiderat, et amoris unitas non sinit ut sit diversitas: dum amat, cui datum est hoc, ardentius: minor autem in amore sine invidia bonum ubicumque videt, amat quod ipse sibi desiderat; et habet utique amorem, quantuscumque est, quem in amante habet et amat? Nimirum amor est qui amatur, qui ex magna bonitatis suae affluentia et natura amantes et coamantes, gaudentes et congaudentes, pari implet gratia, licet dispari mensura; et quanto 0371C se amantium sensibus largius infundit, tanto eos sui capaciores efficit, satietatem faciens, sed sine fastidio; de ipsa satietate non minuens desiderium, sed augens, remota omni anxietudinis miseria. Amor enim est, ut dictum est, qui amatur, qui a voluptatis suae torrente omnem ab amatore suo repellit vel in satietate fastidii, vel in desiderio anxietudinis, vel in zelando invidiae miseriam: illuminans eos, ut dicit Apostolus, a claritate in claritatem (II Cor. III, 18), ut in lumine videant lumen, et in amore concipiant amorem. Hic est enim fons vitae qui semper fluit, et nunquam pereffluit. Haec est gloria, hae sunt divitiae in domo beati amatoris tui, quia praesto est desideranti et amanti quod 0371D desiderat et quod amat. Ideoque et qui desiderat, semper amat desiderare; et qui amat, semper desiderat amare et desideranti et amanti quod desiderat et amat sic facis abundare, o Domine, ut nec anxietas desiderantem, nec fastidium affligat abundantem. Et numquid, obsecro, Domine, haec est vita aeterna, de qua cantat Psalmus: Et vide si via iniquitatis in me est, et deduc me in via aeterna (Psal. CXXXVIII, 24)? Haec est affectio, haec est perfectio: sic semper ire, hoc est pervenire. Unde Apostolus tuus, qui paulo ante dixerat, Non quod acceperim aut perfectus sim, sequor autem si comprehendam a quo comprehensus sum in Christo Jesu: unum autem quae retro sunt obliviscens, ad ea vero quae sunt priora extendens me ad destinatum persequor ad bravium 0372A supernae vocationis Dei in Christo Jesu: Quicumque ergo, inquit, perfecti sumus, haec sentiamus (Philipp. III, 12-15).

CAPUT IV. Deum propter se, caetera omnia nonnisi propter Deum diligi debere

9. Et hoc est amare tuum, quo amas te amantes, a dulcedine bonitatis tuae quam habes ad creaturam tuam, Creator bone, inspirare eis hoc desiderium amandi te, et amorem quo amant, et desiderare et amare te. Non enim afficeris ad nos, vel a nobis, cum nos amas: sed es, qui semper id ipsum es; cui hoc est esse quod esse bonum: bonum autem tibi in te, et omni tuae in te creaturae. 0372B Nos autem a te, ad te, et in te afficimur, cum te amamus, qui possumus misero aliquo modo esse, et non amare te; id est, esse, et male esse. Tibi autem qui semper idem es, nihil accedit, si amando proficimus ad te: nihil decedit, si deficimus a te. Cum autem nos amas, nonnisi propter te nos amas; cum verissima summae justitiae regula etiam nos nil amare permittat extra te. Et certe possibile est amori Deum amantis, ubi magna occurrit gratia, eo proficere, ut nec te nec se amans propter se, et te et se propter te solum amet: et per hoc reformatur ad imaginem tuam ad quam creasti eum, qui ex veritate praestantissimae naturae tuae, et natura veritatis tuae, nec te nisi propter te, nec angelum, nec hominem amare potes nisi propter te.

0372C 10. Et, o felicem et felicissimam animam quae Deo sic a Deo meretur affici, ut per unitatem Spiritus in Deo 238 solum amet Deum, non suum aliquid privatum, nec nisi in Deo amet se ipsum: et Deus in ipso amet vel approbet quod amare vel approbare debet Deus, id est, se ipsum; imo quod solum debet amari, et a creatore Deo, et a creatura Dei. Amoris enim vel nomen, vel affectus, nulli competit vel debetur, nisi tibi soli, o vere amor et amande Domine. Et haec est in nobis voluntas Filii tui, haec pro nobis oratio ejus ad te Deum Patrem suum: Volo ut, sicut ego et tu unum sumus, ita et in nobis ipsi unum sint (Joan. XVII, 11, 21). Hic est finis, haec est consummatio, haec est perfectio; haec est 0372D pax, hoc est gaudium Domini, hoc est gaudium in Spiritu sancto, hoc est silentium in coelo. Quamdiu quippe in hac sumus vita, hoc felicissimae pacis silentio in coelo, id est in anima justi quae sedes est sapientiae, aliquando fruitur affectus: sed hora est dimidia vel quasi dimidia, intentio vero de reliquiis cogitationis diem festum perpetuum agit tibi. In illa vero beata et aeterna vita de qua dicitur, intra in gaudium Domini tui (Matth. XXV, 21, 23), sola erit perfecta et aeterna fruitio, et tanto felicior, quanto jam remotis omnibus quae hoc tardare vel impedire videntur, amoris ejus indissolubilis aeternitas, irrefragabilis perfectio, incorruptibilis erit beatitudo.

CAPUT. V. Supra Deum nihil amandum, ultra quem nihil appeti potest.

11. O amor, veni in nos; posside nos. Dispereant a facie tua in nobis omnia foeditatis nomina, quae a concupiscentia carnis et oculorum et superbia vitae huic innascuntur affectui, quasi spuria quaedam vitulamina: affectui, inquam, qui amor in nobis dicitur, et corrumpitur saepius morbis animae a te et ad te creatae; ad te solum concreatus, et concretus, et reluctans noster affectus legi naturali et reclamans, cogitur vocari gula, luxuria, avaritia, et his similia, qui incorruptus et in sua permanens natura ad te solum est, Domine, cui soli amor debetur. Est enim animae rationalis amor, sicut dixit 0373B quidam servus tuus, motus vel quieta statio, vel finis, ultra quem nihil appetat, vel appetendum judicet voluntatis appetitus. Ultra te vero, vel supra te qui quaerit aliquid tanquam melius te, nihil est quod quaerit, quia nihil est melius vel dulcius te: ideoque nihil efficitur recedendo a te, qui solus amandus es vere, et fornicatur et luxuriat in alienis affectibus, aliena, ut dixi, nomina habentibus. Amor enim, ut dictum est, et saepe dicendum est, ad te solum est, Domine, in quo solo est quidquid vere est, ubi quieta et secura statio; quia Deum timere timore amoris casto, et mandata ejus observare, hoc est omnis homo.

CAPUT VI. Deum priorem dilexisse nos, et ad amandum nos provocasse per Filium.

12. Recedat itaque ab anima mea omnis injustitia; ut te diligam Dominum Deum meum ex toto corde meo, et ex tota anima mea, et ex omnibus viribus meis: recedat omnis zelotypia, ne tecum aliquid amem quod propter te non amem, o vere unice amor, et vere Domine. Cum vero propter te aliquid amo, non illud amo, sed te, propter quem amo quod amo. Tu enim vere solus es Dominus, cujus dominari super nos, hoc est salvare nos: nostrum vero servire tibi, nihil est aliud quam a te salvari. Quae enim salus tua, o Domine, cujus est salus, et super populum tuum benedictio tua, nisi quod a te accepimus, ut amemus te, vel amemur a 0373D te? Idcirco, Domine, filium dexterae tuae, hominem quem confirmasti tibi, Jesum, id est Salvatorem, appellari voluisti: Ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum (Matth. I, 21), et non est alius in quo sit salus (Act. IV, 12), qui docuit nos amare se, cum usque ad mortem crucis prior ipse dilexit nos, et lavit nos amando et diligendo, suscitans nos, ut amemus eum qui prior usque in finem dilexit nos. Haec est justitia filiorum hominum: Ama me, quia amo te. Rarus autem est qui dicere possit: Amo te, ut ames me. Hoc tu fecisti, 239 quia, sicut clamat et praedicat servus amoris tui, prior dilexisti nos (I Joan. IV, 19). Et sic plane, sic est. Amasti nos prior, ut amaremus te: non quod egeres amari a nobis sed quia id ad quod nos fecisti, 0374A esse non poteramus nisi amando te. Ideoque multifariam multisque modis olim Deus locutus patribus in Prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio (Hebr. I, 1, 2), in Verbo tuo quo coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Loqui tuum in Filio tuo non aliud fuit, quam in sole, id est in manifesto, ponere tabernaculum tuum.

13. Quantum et quomodo nos amasti, qui proprio Filio non pepercisti, sed pro nobis omnibus eum tradidisti (Rom. VIII, 32), qui etiam dilexit nos et tradidit semetipsum pro nobis! (Galat. II, 20.) Hoc est Verbum tuum ad nos, Domine, hic omnipotens Sermo, qui, dum medium silentium tenerent omnia, profundum scilicet erroris, a regalibus sedibus venit, durus errorum debellator, et dulcis amoris 0374B commendator (Sap. XVIII, 14-16). Et quidquid fecit, quidquid dixit in terra, usque ad opprobria, usque ad sputa et alapas, usque ad crucem et sepulcrum, non fuit nisi loqui tuum nobis in Filio, amore tuo provocans et suscitans ad te amorem nostrum. Sciebas enim, Creator animarum Deus, in animabus filiorum hominum cogi non posse, sed provocari oportere affectum istum: simul etiam quia ubi coactio, jam nec libertas; ubi nec libertas, nec justitia. Tu autem, Domine juste, salvare nos volebas, qui nullum salvas nec damnas nisi juste, ipse nobis formans judicium et causam, sedens super thronum, et judicans justitiam, sed quam tu fecisti (Psal. IX, 5); ut omne os obstruatur, et subditus fiat omnis mundus Deo (Rom. III, 19): cum 0374C misereris cujus misereris; et misericordiam praestas cujus misertus eris (Rom. IX, 15). Voluisti ergo ut amaremus te: qui nec juste poteramus salvari nisi amaremus te; nec amare te poteramus nisi procederet a te. Ergo, Domine, sicut apostolus amator tui dicit, et nos jam diximus, prior dilexisti nos, prius diligis omnes dilectores tuos.

CAPUT VII. Quali amore Deus nos diligat.

14. Sed nos, Domine, te diligimus affectu amoris a te nobis indito: tu vero, conditor omnium et affectuum bonorum, et animarum afficiendarum, numquid accidenti vel incidenti amoris affectu amas quos amas: et aliquo modo in aliquo afficeris, qui 0374D et omnes facis, et omnia? Absit! Absurdum est, procul est a fide, alienum ab omnium Creatore. Quomodo ergo nos amas, si nos amore non amas? Sed amor tuus bonitas tua est, o summe bone, et summum bonum, Spiritus sanctus procedens a Patre et Filio, qui ab initio creaturae fertur super aquas (Gen. I, 2), id est super mentes filiorum hominum fluctuantes, omnibus se offerens, omnia ad se trahens inspirando, aspirando, noxia arcendo, providendo utilia, Deum nobis, et nos uniens Deo. Sic enim Spiritus sanctus tuus, qui amor dicitur Patris et Filii, et unitas, et voluntas, per gratiam suam in nobis inhabitans, et Dei in nobis charitatem commendans, et per ipsam ipsum nobis concilians, Deo nos unit per inspiratam nobis bonam voluntatem: 0375A cujus bonae voluntatis vehementia amor in nobis dicitur, quo amamus quod amare debemus, te scilicet. Nihil enim aliud est amor, quam vehemens et bene ordinata voluntas. Amas ergo te, o amabilis Domine, in te ipso cum a Patre et Filio procedit Spiritus sanctus, amor Patris ad Filium, et Filii ad Patrem: et tantus est amor, ut sit unitas; tanta est unitas, ut sit homousion, id est eadem Patris et Filii substantia. Amas et te ipsum in nobis, mittendo Spiritum Filii tui in corda nostra, a dulcedine amoris et vehementia inspiratae a te nobis bonae voluntatis clamantem, Abba, Pater (Galat. IV, 6): sic nos efficiens tui amatores, imo sic te ipsum in nobis amans, ut qui primum sperabamus, quia noveramus nomen tuum, Domine, et gloriabamur in te, 0375B qui diligebamus nomen Domini in te, o Domine; jam per inspirantem nobis gratiam, per Spiritum adoptionis tuae, omnia quae Patris sunt, nostra esse confidentes, ipso te nomine invocemus per adoptionis gratiam, quo Filius tuus unicus per naturam.

240 15. Sed quia hoc abs te totum est, cujus amare hoc est benefacere; a quo omne datum optimum, et omne donum perfectum, summe Pater luminum (Jac. I, 17): tu te ipsum amas in nobis, et nos in te, cum te per te amamus, et in tantum tibi unimur, in quantum te amare meremur: et participes efficimur, ut dictum est, orationis illius Chriti Filii tui: Volo ut, sicut ego et tu unum sumus, ita et ipsi unum in nobis sint (Joan. XVII, 11-21). Genus 0375C enim tuum sumus, Domine: genus Dei, sicut dicit Apostolus tuus, transferens ethnici sententiam de malo vase in vas bonum, ut non nisi ipsam et vas bonum sapiat. Genus, inquam, sumus Dei (Act. XVII, 29) et dii, filii Excelsi omnes (Psal. LXXXI, 6), cognatione quadam spirituali magnam apud te vindicantes affinitatem, cum per Spiritum adoptionis Filius tuus unum nobiscum nomen sortiri non dedignatur, et cum ipso et per ipsum praeceptis salutaribus moniti et divina institutione formati audemus dicere: Pater noster qui es in coelis (Matth. VI, 9). Amas itaque nos, in quantum nos efficis tui amatores; et nos, amamus te, in quantum a te Spiritum tuum accipimus, qui est amor tuus, obtinentem et possidentem omnes affectionum nostrarum 0375D recessus, et perfecte eos convertentem in puritatem veritatis tuae, et veritatem puritatis tuae, in plenum amoris tui consensum: tantaque fit conjunctio, tanta adhaesio, tanta dulcedinis tuae fruitio, ut unitas ab ipso Domino nostro Filio tuo vocetur, dicente, Ut sint ipsi unum in nobis; tantae dignitatis, tantae gloriae, ut subsequatur et dicat, Sicut ego et tu unum sumus. O gaudium, o gloriam, o divitias, o superbiam! Habet enim sapientia etiam sui generis superbiam, quae dicit: Mecum enim sunt divitiae et gloria, opes superbae et justitia (Prov. VIII, 18).

CAPUT VIII. Per amorem nos fieri unum cum Deo.

16. Quid autem est absurdius uniri Deo amore, et non beatitudine? Beati enim vere et unice, et singulariter 0376A et perfecte beati, qui vere et perfecte amant te. Beatum enim dixerunt populum cui haec sunt: sed mentiuntur, quia solus beatus cujus est Dominus Deus ejus (Psal. CXLIII, 15). Quid enim est beatum esse, nisi non velle nisi bonum, et omnia habere quaecumque vult? Te igitur velle, et vehementer velle, quod est amare, et singulariter amare, qui amari non dignaris cum aliqua omnino re sive carnali sive spirituali, sive terrestri, sive coelesti, quae non ametur pro te; hoc demum est non velle nisi bonum, hoc est habere quaecumque vult omnia: quia habet te quis, in quantum amat te. Ergo, et amore et beatitudine uniti Deo, intelligimus quod vere Domini est salus, et super populum tuum benedictio tua (Psal. III, 9). Ideoque orationes nostras, 0376B vota, et sacrificia, et omnia nostra offerimus tibi, Pater, assidue per Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum; credentes et intelligentes ex te, a te, et ad te, per ipsum nobis esse, quidquid nobis bene est, a quo ipsum esse habemus.

17. Quae omnia per subministrationem Spiritus sancti tui habitantis in nobis credimus et intelligimus, quantum intelligere fas est; qui, ut dictum est, confirmans sibi et uniens spiritum nostrum, spirat in nobis, quando vult, quomodo vult, quantum vult: cujus sumus factura, creati in operibus bonis, existens sanctificatio nostra, justificatio nostra, amor noster. Ipse enim est amor noster, quo ad te pertingimus, quo te amplectimur. Alioquin, o incomprehensibilis majestas, comprehensibilis esse 0376C videris animae te amanti. Licet enim nullus sensus cujuslibet animae vel spiritus te comprehendat, tamen totum te, quantus es, comprehendit amor amantis, qui totum te amat quantus es, si tamen est totitas ubi non est particularitas; si quantitas ubi non est tantitas; si est comprehensibilitas ubi haec omnia non sunt. Sed cum te amamus, afficitur spiritus noster Spiritui tuo sancto, per quem habitantem in nobis charitatem Dei diffusam habemus in cordibus nostris. Cumque amor tuus, amor Patris ad Filium, amor Filii ad Patrem, Spiritus sanctus habitans in nobis ad te est quod est, id est amor, omnem captivitatem Sion, id est animae nostrae omnes affectiones in se convertens et sanctificans; 0376D amamus te, vel tu 241 amas te in nobis; nos affectu, tu effectu: unum nos in te efficiens per unitatem tuam, id est ipsum Spiritum sanctum tuum, quem dedisti nobis, ut, sicut non est aliud Patri nosse Filium, nisi hoc esse quod est Filius, nihil aliud Filio nosse Patrem, nisi hoc esse quod est Pater; unde in Evangelio, Nemo novit Patrem, nisi Filius; et nemo novit Filium, nisi Pater (Matth. XI, 27); et sicut Spiritui sancto nihil est aliud nosse vel comprehendere Patrem et Filium, quam hoc esse quod est Pater et Filius; ita nobis (qui ad imaginem tuam conditi sumus, et ab illa per Adam inveterati, per Christum ad illam renovamur de die in diem) amantibus Deum nihil sit aliud amare et timere Deum, et mandata ejus observare, quam esse, et 0377A unum spiritum cum Deo esse. Deum enim timere, et mandata ejus observare, hoc est omnis homo (Eccles. XII, 13). Adorande, tremende, benedicende, da eum nobis. Emitte spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae (Psal. CIII. 30). Non enim in diluvio aquarum multarum, id est in perturbatione et confusione affectionum tam multarum, tam diversarum, ad Deum approximabunt. Jam satis, Domine, duravit cataclysmus iste, poena filiorum Adae. Adduc spiritum super terram: recedat mare, recedat antiquae damnationis salsugo, et appareat arida, fontem vitae sitiens. Veniat columba Spiritus sanctus, expulso teterrimo alite, et cadaveribus suis incumbente: veniat, inquam, columba, ramo olivae, id est ramo refectionis et luminis, pacem annuntians 0377B (Gen. VIII). Sanctificet nos sanctitas et sanctificatio tua, uniat nos unitas tua; ut Deo qui est charitas, velut cognata quadam affinitate per charitatis nomen sociemur, et per virtutem nominis uniamur.

18. Sed interest, Domine, quomodo quis te amet. Multi enim, sicut ait quidam a te illuminatus, amant veritatem lucentem, et non amant redarguentem (S. Augustinus, Confessionum libro 10, cap. 23, n. 34.); justitiamque multi colunt affectu, a qua procul sunt effectu, approbantes eam, et amantes eam in se ipsa, non autem exercentes in se ipsis. Numquid isti vere te amant, o vera justitia Deus? numquid isti vere te amant? Philosophi 0377C mundi hujus olim eam coluerunt et affectu amoris, et effectu operis, in tantum ut diceretur de eis ab eis:

Oderunt peccare boni virtutis amore,

CAPUT IX. Amorem constare observantia praeceptorum.

19. Veritas ergo tua, vel vita ad quam itur, via per quam itur veram et simplicem nobis describit formam divinae et verae philosophiae, dicens ad discipulos suos: Sicut dilexit me Pater, et ego dilexi vos. Manete in dilectione mea. Si praecepta mea servaveritis, manebitis in dilectione mea, sicut et ego praecepta Patris mei servavi, et maneo in ejus dilectione (Joan. XV, 9, 10.). Ecce dilectus dilecti, sicut in Psalmo legitur (Psal. LXVII, 13.), cum Patre diligit Filium, et Filius manet in dilectione Patris usque ad plenam mandatorum ejus observationem: 0378A rursumque dilectus dilecti, cum dilectus discipulus diligit magistrum Christum usque ad observationem omnium ejus mandatorum; et usque ad mortis necessitatem non perdit hanc voluntatem, in illuminatione veritatis et amoris ejus, rebus omnibus et idoneis ad bonum, et pronis in malum, et inter utrumque mediis bene utens in bono, quod proprium est christianae virtutis. Est enim virtus, sicut jam ante nos dictum est, bonus usus liberae voluntatis: opus vero virtutis, bonus illarum rerum usus, quibus etiam male uti possumus. Exinde, ne manca sit charitas, docemur amare proximum secundum legem charitatis puram: ut, sicut Deus nonnisi se ipsum amat in nobis, et nos solum Deum 242 dicimus amare, ita et proximum sicut nos 0378B incipiamus amare, in quo solum Deum amamus sicut in nobis ipsis.

20. Sed utquid, Domine, tot verba? Sed nuda est, Domine, et gelida et algens misera anima mea, et desiderans calefieri calore amoris tui. Ideo, vestem non habens, panniculos hos undecumque collectos contraho et consuo ad tegendam nuditatem meam; et non ut sapiens illa Sareptana duo ligna, sed surculos istos minutos, de deserti mei vastitate, de cordis mei spatiosa colligo vanitate, ut aliquando ingrediar in tabernaculum domus meae, et faciam mihi de pugillo farinae, et de hydria olei, et comedam et moriar, vel non tam cito moriar (III Reg. XVII, 10-16): imo, Domine, non moriar, sed vivam 0378C et narrem opera Domini (Psal. CXVII, 17). Stans igitur in domo solitudinis quasi onager solitarius, et habitaculum habens in terra salsuginis, et attrahens ventum amoris mei (Jerem. II, 24), os meum aperio ad te, Domine, et attraho spiritum. Et nonnunquam, Domine, quasi clausis oculis ad te inhianti mittis mihi in os cordis, quod non licet mihi scire quid sit. Saporem quidem sentio, dulcem adeo, suavem adeo et confortantem, ut, si perficeretur in me, nihil ultra quaererem: sed eum accipiens, nullo corporis visu, nullo animae sensu, nullo spiritus intellectu advertere me permittis quid sit. Cum accepero, tenere et ruminare velo, et dijudicare ejus saporem: sed statim transit. Deglutio quidem illud, quidquid illud est, in spem vitae aeternae: 0378D sed operationis ejus virtutem diu ruminando, omnibus animae meae venis et medullis quasi vitalem quemdam succum optabam transfundere, ut ab omnibus aliis affectionibus desiperet, et illud solum et semper saperet: sed festinat transire.

21. Et cum de inquisitione ejus, vel acceptione, vel usu, formata quaedam lineamenta memoriae gestio arctius impressa committere, vel etiam memoriam labilem scripto juvare, re et experimento cogor discere quid illud sit quod in Evangelio dicis de Spiritu: Et nescis unde veniat, aut quo vadat. Quaecumque enim quasi quibusdam lineamentorum figuris commendare curavi memoriae, quorum quasi quodam reductu, cum voluero, illuc me recolligam, ac per hoc subesse mihi velim posse quotiescumque 0379A voluero; audiens a Domino, Spiritus ubi vult spirat (Joan. III, 8), et sentiens etiam in me quia non quando ego volo, sed quando ipse vult spirat: omnia illa mortua invenio, et insipida, et ad te solum levandos esse oculos, fons vitae, ut in tuo solo lumine videam lumen. Ad te igitur, Domine, ad te sunt, et sint oculi mei ad te; in te, de te proficiant omnes animae meae profectus: et cum defecerit virtus mea, quae nulla est, post te anhelent omnes ejus defectus. Sed interim quamdiu me differs, quamdiu miseram, et anxiam, et anhelantem post te animam meam protrahis? Absconde me, obsecro, in abscondito faciei tuae a conturbatione hominum, et protege me in tabernaculo tuo a contradictione linguarum (Psal. XXX, 21). Sed 0379B jam asinus revocat, et pueri perstrepunt.

CAPUT X. Professio cultus et amoris erga Deum.

22. Nunc ergo, Domine, plena fide te Deum colo, unum te omnium principium et sapientiam, qua sapiens est quaecumque anima sapiens est; et ipsum bonum, quo beata sunt quaecumque beata sunt. Te unum Deum colo, adoro, benedico: te ex toto corde meo, ex tota mente mea, et ex omnibus 0380A viribus meis, vel amo vel amare desidero. Quisquis angelorum vel bonorum spirituum te diligit, scio quia et me diligit, diligentem etiam se in te. Quisquis in te manet, et potest sentire preces vel affectiones humanas, scio quod in te me exaudit, in quo et ego eorum gloriae congratulor. Quisquis te habet bonum suum, in te me adjuvat, nec mihi tui participationem potest invidere. Solius enim apostatae spiritus est, nostram miseriam suam facere laetitiam, nostrum bonum suum damnum: nimirum quia a communi omnium bono et vera beatitudine lapsus, non est subditus veritati, privato suo gaudens, et commune omnium odiens bonum. Te igitur Deum Patrem, quo creatore vivimus; 243 te Sapientiam Patris, per quam reformati 0380B sapienter vivimus; te sanctum Spiritum, quem et in quo diligentes beate vivimus et beatissime vivemus; unius substantiae Trinitatem, unum Deum, a quo sumus, per quem sumus, in quo sumus; a quo peccando discedimus; cui dissimiles facti sumus; a quo perire non permissi sumus; principium ad quod recurrimus, formam quam sequimur; gratiam qua reconciliamur; adoramus et benedicimus: tibi gloria in saecula saeculorum. Amen.